Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 2009

Κυνόδοντας


Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος
Παραγωγής: Ελλάδα / 2009
Διάρκεια: 96'

Ο Κυνόδοντας αποτελεί μια αξέχαστη κινηματογραφική εμπειρία. Ωστόσο, προειδοποιώ τους θεατές-πελάτες της διασκεδαστικής κινηματογραφικής βιομηχανίας πως δε θα καλοπεράσουν. Και αυτό διότι η θέαση του είναι ιδιαίτερα επίπονη. Ο Λάνθιμος "γράφει" στην ουσία ένα δοκίμιο για τον καθημερινό φασισμό, παραθέτοντας μας μια κλασσική οικογενειοκρατική ιστορία. Μια ιστορία που σε πρώτο επίπεδο μπορεί να μοιάζει μεγεθυμένη, όμως σε καμία περίπτωση δε θα τη χαρακτηρίζαμε υπερβολική. Επίσης, η ταινία απέχει εξίσου πολύ απ' το να χαρακτηρισθεί κλειστοφοβική, παρά το ανάλογο DΝΑ του συγκεκριμένου θέματος. Και αυτό διότι ο έλληνας σκηνοθέτης αγκαλιάζει τη δραματουργία με μια λεπτά χιουμοριστική διάθεση, η οποία εξασφαλίζει άπλετο χώρο ελευθερίας στην ανάγνωση του θεατή.

Σε πρώτο και μοναδικό πλάνο έχουμε την πρωταγωνίστρια πενταμελή οικογένεια. Την οποία συνθέτουν ο πατέρας-αφέντης. Η συγκαταβατική, αλλά και κατευθυντήρια μητέρα. Και τα τρία παιδιά: ένας γιος και δύο κόρες. Οικογένεια = μονωμένο σύστημα. Έχει διακριτά τείχη με το περιβάλλον. Τα οποία είναι απαραβίαστα δια νόμου για τα νεαρότερα μέλη της. Το μονωμένο αυτό σύστημα χτίζεται αυστηρά απ' τους γονείς. Στο σπίτι, δηλαδή στο μονωμένο σύστημα, δεν υπάρχει τηλεόραση, ραδιόφωνο και οτιδήποτε θα μπορούσε να φέρει πληροφορίες του εξωτερικού περιβάλλοντος. Υπάρχουν μόνο βιντεοκασέτες, cds κλπ, που είναι αυστηρά επιλεγμένα από την κηδεμονεύουσα τάξη. Η οποία επιπροσθέτως αποφασίζει απολυταρχικά για τη φύση των δραστηριοτήτων στις οποίες υποβάλει τα τέκνα της.

Η διαδικασία μόρφωσης, στην προκειμένη παραμόρφωσης, βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια των κηδεμόνων, οι οποίοι καθορίζουν μέχρι και του τελευταίου χιλιοστού τον αναπνεύσιμο αέρα των παιδιών τους. Το μονωμένο σύστημα σημαίνει μια αεροστεγή κατασκευή, που ακρωτηριάζει την αλληλεπίδραση με την πραγματικότητα. Τα τέκνα παραμορφώνονται απαρέγκλιτα -η παραμόρφωση συνίσταται στην απόσταση του συστήματος με την πραγματικότητα- σύμφωνα με τις αρχές του μονωμένου συστήματος που ακούσια τα περιβάλλει. Έτσι η φασιστικά ελεγχόμενη ενηλικίωση αποτελεί μια διεστραμμένη διαδικασία εκπαίδευσης, που έχει άκρως διαλυτικό χαρακτήρα για τον δέκτη. Τα παιδιά καλλιεργούνται ως άψυχη ύλη, η πνευματική ελευθερία και οι ιδιαιτερότητες τους καταποντίζονται, και τελικά πλάθονται σαν πηλός με το σχήμα των γονεϊκών διαταγών. Πολύ εύστοχα ο Λάνθιμος παρομοιάζει την ανθρώπινη εκπαίδευση με αυτή των σκύλων. Καθώς και στις δύο περιπτώσεις παραβλέπεται η έμψυχη φύση του εκπαιδευόμενου.

Ο πατέρας-αφέντης, και φαλλοκράτης όπως αποδεικνύεται, θα παραβεί τους κανόνες του μονωμένου συστήματος για μια και μόνο περίπτωση. Για την εισαγωγή θηλυκού "αντικειμένου" που θα ικανοποιεί τις σεξουαλικές ανάγκες του γιου του. Όμως και η Χριστίνα, το σεξουαλικό αντικείμενο, θα κριθεί ως επικίνδυνο καθώς μόνο και μόνο με την παρουσία της φέρει τα μέλη της οικογενείας απέναντι σε κάποια ταυτοτικά στοιχεία του υπαρκτού κόσμου. Σε κάποια ερεθίσματα που έχουν κριθεί ακατάλληλα από την κεφαλή του μονωμένου συστήματος. Έτσι η Χριστίνα θα γνωρίσει παραδειγματική τιμωρία. Δια νόμου, και δια ροπάλου!


Όμως εσύ ενήλικε θεατή μην εφησυχάζεις! Το μονωμένο σύστημα στο οποίο αναφέρεται ο Λάνθιμος δεν έγκειται αποκλειστικά σε γυάλινες σφαίρες που εσωκλείονται τα ανήλικα τέκνα. Μπορεί και συ να είσαι παγιδευμένος! Παγιδευμένος πίσω απ' τα τείχη της απαράλλακτης καθημερινότητας σου. Μιας καθημερινότητας με μηδαμινές εισροές και εκροές. Καταδικασμένος να διαμορφώνεσαι καταναγκαστικά και αποκλειστικά απ' το στατικό περιβάλλον στο οποίο έχεις βυθιστεί. Ο άνθρωπος μορφώνεται αναπόφευκτα ως το πρόσωπο απ' το σύστημα που εκούσια ή ακούσια (εξ)υπηρετεί. Και με τον όρο σύστημα αναφέρομαι στο πεπερασμένο και οριοθετημένο περιβάλλον του κάθε οργανισμού.

Ουσιαστικά ο Λάνθιμος καταγγέλλει μια ζωή δίχως έρωτα. Ως έρωτα δεν αναφερόμαστε στην πράξη της συνουσίας. Ως έρωτα αναφερόμαστε σε μια ευρύτερη διαδικασία πνευματικής συνδιαλλαγής. Βιωματικής ψηλάφησης του μη πεπερασμένου περιβάλλοντος. Μια διαδικασία ατέρμονης έκθεσης και αλληλεπίδρασης με το απέραντο τοπίο της πνευματικότητας. Ως έρωτα αναφέρουμε την πνευματική συνουσία, αυτή που μας επιτρέπει να προσαρτούμε διαρκώς νέους τόπους εντός μας, και μαζί τους να διευρύνουμε το φάσμα της "όρασης" μας. Αντι αυτού έχουμε παραδοθεί εθελούσια σε μια ανέραστη και κομπιουτεραρισμένη ζωή. Σ' έναν αυτοπεριοριστικό ατομικό εγκλεισμό. Σε μια ζωή ανήδονων εκσπερματώσεων. Όπου το μειδίαμα εμφανίζεται σαρκαστικά στα χείλη της ηδονής, που παραμένει πεισματικά ανέγγιχτη.


Άλλη μια αιχμηρή και υπόγεια αναφορά του Λάνθιμου αμαυρώνει και τη φύση της ελιτιστικής Τέχνης. Η οποία δίνοντας όρκους ποιότητας και ασπροδοντικής πανευδαιμονίας λειτουργεί καθησυχαστικά και συντηρητικά ως προς το κατεστημένο. Καθώς η δογματική αναγνωρισιμότητα της προάγει μια εξίσου πνευματική στασιμότητα. Η ελιτιστική Τέχνη ριζώνει έτσι σε λιμνάζοντα ύδατα. Σε αυτά που την έχει τοποθετήσει η κοινότητα με την απολυτότροπη κατάθεσή της. Σαφώς και ο Λάνθιμος δεν αναφέρεται στην φύση της Τέχνης αυτής καθ' αυτής, αλλά στην στατική μεταχείριση που γνωρίζει από την απαίδευτη κοινωνία.


Ο Κυνόδοντας είναι μια ανεπανάληπτη κινηματογραφική εμπειρία. Η σκηνοθεσία βαδίζει σε πειραματικούς ατραπούς, έχοντας ωστόσο το κέντρο βάρους της εστιασμένο στην καλή Ευρωπαϊκή σχολή. Τα κάδρα τεμαχίζουν τους ήρωες στα πλαίσια της διαμόρφωσης του κινηματογραφικού χώρου. Τόσο βάναυσα όσο τεμαχίζεται η ατομική ιδιαιτερότητα από τον απολυταρχικό φασισμό. Η φόρμα, παρότι παρουσιάζει υπερεαλιστικά στοιχεία, είναι προσηλωμένη στο ρεαλισμό. Η απειλιτική ατμόσφαιρα της πρωταγωνιστικής φασίζουσας νοοτροπίας οπτικοποιείται με στατικά πλάνα, μακρές σιωπές και βιαίες σκηνές. Ενώ και οι ερμηνείες, ακολουθώντας την ίδια κατεύθυνση, είναι εξαιρετικές. Με αποκορύφωμα τους δύο νεαρούς γυναικείους ρόλους που υποδύονται η Αγγελική Παπούλια και η Μαίρη Τσώνη.
Βαθμολογία 9/10

13 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αν ο βαθμός σου ανταποκρίνεται στην πραγματική αξία της ταινίας,θα χαρώ πάρα πολύ! Επιτέλους,κάτι έχει αρχίσει να κινείται! Μακάρι να τη φέρουν στην πόλη μου σύντομα(αν και πολύ αμφιβάλλω,τίποτα σε "Σούλα έλα ξανά" είναι πιθανότερο να έρθει!)και να την απολαύσω έχοντας για "οδηγό" το θαυμάσιο κείμενό σου...
Ετερώνυμος

Ανώνυμος είπε...

Φίλε Q. Ξέχασες να πεις για το μονωμένο σύστημα.Απορό πως δεν το πρόσεξες στην ταινια.Επίσις εκει πού λες ατράπους ενοείς το γνωστο χόμο ατράπους;

Ανώνυμος είπε...

Φίλε ανωνυμε: Όταν λες "απορό",εννοείς το γνωστό "απορώ"; Επιπλέον,όταν λες "ενοείς" εννοείς το γνωστό..."εννοείς"; Επίσης,όταν λες "επίσις",εννοείς το γνωστό..."επίσης";
Ετερώνυμος

Ανώνυμος είπε...

Κάποιος δεν έπιασε τον εσώτερο σαρκασμό μου που διαπέρασε φορμαλιστικά το σχόλιό μου. Το οποίο είναι σχόλιο με κτητικό "μου". Και όταν λέω σχόλιο εννοώ αυτή τη μεταμοντέρνα δομημένη πρόταση που μέσα από εφήμερες ανήδονες απολαύσεις πληκτρολογίων και άλλων συναφών μέσων μετά κομβίων (άσκοπη χρήση των οποίων διώκεται ποινικά) καταλήγει στην εξής παράνοια: ετερώνυμος = μη ομώνυμος = που πας ξυπόλητος στα αγγούρια + που πας ξεβράκωτος στα αγκάθια διά εντός, εκτός και επί τα αυτά ή τ'αυτά ή τ'αυτιά μου πονάνε, πάμε οριλα, ωρυλα, ορηλα, πάμε στο γιατρό τελοσπάντωνε. Ποιος είναι ποιος, που είναι το που, στόγιαν Βράνκοβιτς οε οε και η τάπα ήταν καλάθι, ακούς νικ Καλάθη, η Ιστορία βοηθά. Δεν ξεχνώ.
Ομόνοιμος
(το πιάνς το φιλειρηνικό μου, ε;;)

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ ανώνυμε,μάλλον το λεπτό σας πνεύμα γλίστρησε μέσα από τα ανάξια χέρια μου σαν άμμος...Ζητώ ταπεινά συγνώμη,υποκλίνομαι,λογοκρίνομαι,πέφτω στα άχραντα πόδια σας και ικετεύω συγχώρεση,εξαγνισμό και αναβάπτισμα(δίχως πυρ).Αουτς!(πονάν τ'αγγούρια...!)
Ετερώνυμος

lt.aldo raine είπε...

διάβασα μονο το πρώτο και τελευταίο κομμάτι του κειμένου σου...μιας και θέλω να αποφύγω από οποιοδήποτε spoiler.
και επειδή συνήθως συμφωνώ απόλυτα μαζί σου...χαίρομαι από τώρα που ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ξανά κινείται κάτι...και λέω ξανά γιατί μην ξεχνάμε ότι είχαμε και έναν νικολαΐδη κάποτε.

ετερώνυμε...τζάμπα ελπίζεις..δεν πρόκειται να το φέρουν στη πόλη σου...εδώ στην αθηνα νομίζω ότι άνοιξε σε μονο 2 αίθουσες...οποτε νάνε καλά τα γκούχου γκούχου:P

kioy είπε...

@Ετερώνυμος
Καλησπέρα φίλε μου! Να το δεις... Το κειμενό μου προφανώς και δεν είναι θαυμάσιο! Όμως ιδιαίτερα τιμιτική η γεναιοδωρία σου. Η ταινία ωστόσο του Λάνθιμου είναι μια ανεπανάλληπτη κινηματογραφική εμπειρία! Καλή απόλαυση, όποτε και αν...!

@Ανώνυμος
Καλησπέρα σας!
Εάν δεν αποδέχετστε το χαμηλό επίπεδο της συγγραφής μου, τόσο διανοητικά όσο και γραμματικά, θα μπορούσατε πολύ εύκολα να απαλλαγείτε απ' την οδυνηρή διαδικασία της ανάγνωσης! Ωστόσο, θα προτιμούσα να ήσαστε πιο εγκρατής όσον αφορά τη γλώσσα σας, στον χώρο μου. Χωρίς ωστόσο καμία επιθυμία και δικαίωμα να σας καταπιέσω, και να σας αποτρέψω τον αντιπροσωπευτικό τρόπο έκφρασης σας!

@it.aldo raine
Καλησπέρα! Να δεις την ταινία και να 'ρθεις να τη συζητήσουμε. Δύσκολα θα πάει καλά εισπρακτικά. Διότι, η "πειραματική" έκφραση της είναι κάτι δύσβατο για το απαίδευτο κοινό. Ίσως βέβαια οι λίγες αίθουσες προβολής της δώσουν κάποια ώθηση, ανάλογη με εκείνη της Ψυχής Στο Στόμα! Για να δούμε...

Το ελληνικό cinema, έχει μονίμως ανθρώπους με ταλέντο. Κάπου όμως χάνονται μες στο δυσοίωνο τοπίο!

Καληνύχτα!

Annie_Hall είπε...

Μόλις ήρθα από τον κινηματογράφο που δεδομένου ότι παίζεται σε δύο μόνο αίθουσες ήταν γεμάτος! Πολύ ευχάριστο αυτό...

Μου άρεσε πάρα πολύ! Ακόμη δεν την έχω δουλέψει μέσα μου. Με σόκαρε σίγουρα, ειδικά οι βίαιες σκηνές, την έκαναν τη δουλειά τους. Ένιωσα άβολα και νομίζω αυτός ήταν ο στόχος. Λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα και τη βρήκα πολύ έξυπνη. Η αποξένωση και ο φόβος σε πρώτο πλάνο, κλειστοφοβική, έντονη... Μόνο το τέλος με χάλασε λίγο αλλά μπορεί και να μην το κατάλαβα ή να χρειάζομαι επανάληψη :)

kioy είπε...

@Annie Hall
Μας έκανες και ανταπόκριση ε; Ενθαρρυντικό που ήταν γεμάτη η αίθουσα... Αντιδράσεις είχαμε;

Το τέλος γιατί; Είναι ανοιχτό! Ίσως μοιάζει διπλωματικό έτσι;

Συμφωνώ σε όσα αναφέρεις. Λίγο με τον κλειστοφοβικό χαρακτήρα διαφωνώ. Το θέμα υπαγορεύει μια πολύ κλειστοφοβική ματιά. Όμως ο Λάνθιμος με ευφάνταστες δόσεις χιούμορ και την ανάλογη επιμέλεια καταφέρνει διαρκώς να δίνει αέρα νομίζω.

Καλημέρα σου!

Annie_Hall είπε...

Αντιδράσεις καλές θα έλεγα. Συζητήσεις πολλές στις παρέες μετά και αυτό είναι πάντα θετικό.

Το τέλος ήταν όπως στον Κρυμμένο του Haneke. Απλά τέλειωσε. Εκεί που βλέπεις την ταινία και λες έχει κανένα τεταρτάκι ακόμη, αυτό τελειώνει. Ναι μεν το άφηνει ανοιχτό και στον καθένα προσωπικά αλλά δεν παραήταν ανοιχτό;

Ναι κάποιες φορές έσπαγε η κλειστοφοβία αλλά σε μερικές σκηνές ήταν αποπνικτική(για πάρα πολύ καλό το λέω, αυτό). Μπορεί να με επηρέασε περισσότερο βέβαια ή να είχα διαφορετική ψυχολογία εξ αρχής ή απλά να ένιωθα ασφυκτικά στον συνδιασμό της ταινίας με τη βροχή έξω και τον τόσο πολύ κόσμο γύρω μου(κάθονταν παντού άνθρωποι όχι μόνο στις κανονισμένες θέσεις)!

Annie_Hall είπε...

Α και καλημέρα και σε σένα φυσικά(αγενέστατη είμαι!) :)

zamuc είπε...

Η τάπα ήταν όντως καλάθι τότε στο Παρίσι.
Ο συνδυασμός γράφεται με Υ (χωρίς παρεξήγηση Annie αλλά βλέπω κουβέντα για ορθογραφία).
Ο Κυνόδοντας είναι αξιόλογος, όχι τόσο για αυτό που θέλει να περάσει, αλλά κυρίως για αυτό που είναι.
Οι βίαιες σκηνές πραγματικά με συνεπήραν.
Το τέλος δεν παίζει να σε χαλάσει σε αυτήν την ταινία γιατί απλά δεν έχει σημασία.
Ομοιότητες με Χάνεκε, ίσως και με Τρίερ αλλα και τι έγινε;

kioy είπε...

@zamuc
Όπως τα λες! Αλλά ξέρεις οι ομοιότητες έχουν να κάνουν και με τη δική μας θέση της παρατήρησης! Ο Λάνθιμος μόνο ως μίμος δε μπορεί να χαρακτηρισθεί!

Καλημέρα!