Ψυχή Βαθιά

Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης
Παραγωγής: Ελλάδα / 2009
Διάρκεια: 124'

Ο Βούλγαρης με την κάμερα ανά χείρας αποπειράται να ρίξει φως στα γεγονότα του εμφύλιου. Στις οροσειρές του Γράμμου, Εθνικοί και Δημοκρατικοί μ' ένα ντουφέκι στο χέρι μακελεύονται για να λύσουν τις διαφορές τους. Η ταινία είναι επικεντρωμένη οπτικά σε δύο αδέρφια. Τον Ανέστη και τον Βλάση. Και οι δύο χωριοπούλια, "δουλεύουν" καταναγκαστικά ως ιχνηλάτες. Ο Ανέστης για τους Εθνικούς και ο Βλάσης για τους αντάρτες. Δύο στρατόπεδα αντίμαχα. Τα αδέρφια όμως δεν είναι πολέμια μεταξύ τους. Πέραν του αίματος, τους ενώνει αγάπη, έγνοια, αδελφοσύνη. Δε τους χωρίζει τίποτα. Εκλιπαρούν για το πέρας αυτού του τέρατος που αποκαλείται πόλεμος. Και που το θρόισμα του αφήνει τα κουφάρια τους μισά, και τις ελπίδες των αμάχων, όπως της μάνας, να αιμορραγούν.


Ο Βούλγαρης μας παραθέτει τα γεγονότα του εμφυλίου με μια ποιητική λυρικότητα που τα υπερβαίνει. Κατηγορεί το ανορθόδοξο, δηλαδή ο άνθρωπος να στρέφεται ενάντια στον ομοούσιο του, και εστιάζει στην ανθρώπινη τραγωδία. Η ποιητικότητα υποθάλπεται τόσο στις εικόνες, όσο και στο λόγο που τις διατρέχει. Και όλα αυτά με την εξαιρετική μουσική επιμέλεια του Γιάννη Αγγελάκα.


Όμως το "Ψυχή Βαθιά" κουβαλάει τα κουσούρια της ατολμίας. Ο σκηνοθέτης θα προσπαθήσει επίμονα να λειάνει τα γεγονότα του εμφύλιου, σε μια πιεστική απόπειρα συμφιλίωσης των δύο πλευρών. Θα εμμείνει στην ουμανιστική φρίκη που προκαλεί ο πόλεμος, παρατηρώντας το συναισθηματικό βύθισμα της απώλειας και του αναπόφευκτου σε ατομικό επίπεδο. Όμως το γεγονοτολογικό πλαίσιο του εμφύλιου ασθμαίνει σε μια χλιαρή εποπτεία. Τόσο κινηματογραφικά όσο και ιστορικά. Αδυνατώντας έτσι να αποτελέσει το ουσιαστικό θεμέλιο-περιβάλλον όπου θα χτιστεί η ιστορία. Και για να γίνουμε πιο ξεκάθαροι, δεν κατηγορούμε την ταινία για έλειψη ιστορικότητας. Είναι στη δικαιοδοσία του σκηνοθέτη το αν, και κατά πόσο θα συμπεριλάβει την ιστορία στο σενάριο του. Όμως ο Βούλγαρης επιλέγει να αναπτύξει την δραματουργία εντός του ιστορικού πλαισίου της, το οποίο όμως στη συνέχεια αναπτύσσεται με ελαφρότητα. Έτσι η "Ψυχή Βαθιά" εμφανίζεται δίχως κυρίως κορμό, παραδομένη αποκλειστικά στις συναισθηματικές εξάρσεις του πρωταγωνιστικού διδύμου. Το οποίο είναι αλήθεια πως παραθέτει ένα σεμινάριο ουμανισμού. Όμως ακόμα και αυτή η ποιητική καλλιέπεια, σε σύγκριση με το σινεμά του Αγγελόπουλου για παράδειγμα, υπολείπεται οικτρά.


Η κύρια θέση της ταινίας, δια στόματος Βέγγου είναι η ακόλουθη: "Έλληνες να σκοτώνουν Έλληνες; Είναι ντροπή!". Εστιάζοντας έτσι στην παραδοξότητα του πολέμου όταν σ' αυτόν διαπλέκονται ομοεθνείς. Όμως η φρίκη του πολέμου είναι παντού και πάντα ίδια, ανεξαρτήτως εμπλεκομένων. Άλλωστε οι εθνικότητες δεν προέκυψαν παρά ως ένα μοντέλο κατάτμησης του ενιαίου και μοναδικού τόπου. Τίποτα παραπάνω! Η παγίωση τους στο χρόνο επέβαλλε την αυτονομία και την αυτοτέλεια των κατατμημένων τόπων. Όμως ο τόπος είναι κοινός και προϋπάρχει ημών. Στρέφοντας το όπλο σου σε οποιονδήποτε, στρέφεις το όπλο σ΄ έναν ομοούσιο σου. Η ομοιοσύσταση σας δεν προκύπτει απ' τα δεσμά μιας εθνικότροπης ομοιότητας. Αλλά απ' τα δεσμά της παγκόσμιας αδελφοσύνης της ύπαρξης.

Για να κλείσουμε, με δυο λόγια θα μπορούσαμε να πούμε πως η "Ψυχή Βαθιά" υπηρετεί τον ουμανιστικό σκοπό της Τέχνης, αν η Τέχνη μπορεί να έχει έναν αυτόδηλο σκοπό. Ωστόσο, παρά την επιγραφή του τίτλου, υπολείπεται σε βάθος. Διότι ο Παντελής Βούλγαρης αδυνατεί να αναπτύξει το συλλογικό ιστορικοχρονικό πλαίσιο, της εν τέλει εξατομικευμένης ιστορίας που διηγείται.
Βαθμολογία 4,5/10