Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2009

Sciuscià



Σκηνοθεσία: Vittorio De Sica
Παραγωγής: Italy/ 1946
Διάρκεια: 93'


Στα χέρια του Vittorio De Sica ο καθημερινός βίος γίνεται μια κινηματογραφική ποίηση. Και εδώ, πιστός σε αυτό που αποκαλούμε νεορεαλισμό, παίρνει μια απλή ιστορία βγαλμένη απ' την καθημερινή Ιταλία της εποχής, και ακροβατώντας με τα όρια του μελοδράματος σκηνοθετεί μια σπουδαία ταινία.


Οι ήρωες είναι δύο ανήλικα παιδιά. Εργάζονται ως λούστροι παπουτσιών και έχουν ως όνειρο να αποκτήσουν ένα άλογο. Η επιθυμία τους αγγίζει την πραγματικότητα, όταν ο αδερφός ενός εκ των δύο προσφέρει στα παιδιά εύκολα, αλλά μάλλον όχι και τόσο νόμιμα, χρήματα. Με αποτέλεσμα, οι δύο πρωταγωνιστές να οδηγηθούν σε φυλακές ανηλίκων, όπου οι συνθήκες και οι καταστάσεις αντιστρέφουν την προγενέστερη φιλία σε αντιπαλότητα και εχθρότητα!


Καθώς οδηγούμαστε στις φυλακές, διαπιστώνουμε πως οι φρουροί δεν είναι τόσο βίαιοι όσο θα αναμέναμε. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν είναι σωφρονιστές. Μάλλον το επίθετο αδιάφοροι θα τους περιέγραφε καλύτερα. Τα παιδιά, αν και αγρίμια, σε καμία περίπτωση δεν παρουσιάζονται ως εγκληματίες. Το γεγονός της παρουσίας τους στις φυλακές μοιάζει φυσικό, ως προέκταση της γενικότερης κοινωνικής αδιαφορίας. Ο Vittorio De Sica παρομοιάζει ευθέως τις φυλακές ανηλίκων με τον ευρύτερο κόσμο. Σε μια εποχή που αδιαφορεί για τα παιδιά της και έχει εδραιώσει την απάθεια προς το καθετί. Χαρακτηριστική είναι και η γενικότερη απουσία των κηδεμόνων. Τα παιδιά στην πλειοψηφία τους βρίσκονται φυλακισμένα δίχως το παραμικρό γονεϊκό ενδιαφέρον. Ενώ όταν αυτό υπάρχει, όπως στην περίπτωση του Giuseppe, η οικογένεια υποθάλπει και καλλιεργεί τεχνηέντως χαρακτηριστικά όπως η αντιπαλότητα, το μίσος και ο ανταγωνισμός.

Ωστόσο ο Ιταλός σκηνοθέτης δεν θα μείνει τόσο επιεικής ως προς τους κοινωνικούς θεσμούς της χώρας του. Διατυμπανίζει πως αυτή η απάθεια που καλλιεργείται μέσα στα σπάργανα της κοινωνίας είναι η απαρχή για την καταστροφή των αυθεντικών ανθρώπινων σχέσεων και εν συνεχεία ο παράγοντας που εδραιώνει ένα μπρουτάλ περιβάλλον μίσους. Χαρακτηριστική η (μελοδραματική) σκηνή, όπου οι φύλακες σπάνε την ανθρώπινη αλυσίδα που έχουν φτιάξει τα δύο παιδιά καθώς τα τοποθετούν σε διαφορετικά κελιά. Ενώ, εν συνεχεία βλέπουμε πόσο ανήθικα η εξουσία εκμεταλλεύεται την αγάπη του Pasquale για τον Giuseppe, ώστε να αποκομίσει τα επιθυμητά για αυτήν μυστικά. Μια αγάπη που σε αυτόν τον κόσμο εκλαμβάνεται σαν αδυναμία. Σε έναν κόσμο που το μίσος μεταδίδεται με την δύναμη παλιρροϊκού κύματος. Και που σχηματίζει μια εξωφρενικά παράλογη αλληλεγγύη αντιπαλότητας. Μια αλληλεγγύη μίσους που θα καταστρέψει όποια εναπομείναντα ψήγματα θετικών συναισθημάτων, κατασπαράσσοντας πάντα τον κοινωνικά ασθενέστερο.


Ο Vittorio De Sica δε θα αφήσει στο απυρόβλητο ούτε τις παιδικές επιθυμίες. Τις οποίες στοιχειοθετεί ως προέκταση μιας καλομαθημένης ανατροφής. Που συμβαδίζει μάλιστα με τα Δυτικοφερμένα πρότυπα. Χαρακτηριστική η σκηνή που τα παιδιά συζητάνε αφού έχουν δοκιμάσει τα άλογα. Με τον στρουμπουλότερο Giuseppe να ομολογεί με έπαρση "είναι πολύ γρήγορο, μόλις το χτύπησα έφυγε σαν Αμερικάνικο αυτοκίνητο". Άλλωστε για τον Vittorio De Sica, η επιθυμία των παιδιών για την αγορά ενός αλόγου χωρίς χρηστική αξία, δεν είναι παρά οι πρόποδες της κίβδηλης ευτυχίας των "μεγάλων" ονείρων. Μια ευτυχία που αποκτά την αρμόζουσα θέση στο επιβλητικό φινάλε.

Το "Λούστρο Παπουτσιών" κινηματογραφήθηκε δυο χρόνια πριν τη μεγάλη επιτυχία "Κλέφτης Ποδηλάτων" του Ιταλού σκηνοθέτη. Τα δύο έργα εμπεριέχουν τεράστιες ομοιότητες, τόσο ως προς την αφήγηση όσο και ως προς την θεματολογία τους. Ρίχνοντας φως με την κουτάλα στο μεταπολεμικό πορτραίτο της Ιταλίας, αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης!
Βαθμολογία 9/10

6 σχόλια:

theachilles είπε...

Συγχαρητήρια για την αναφορά σου φίλε μου. Εντελώς τυχαία έβλεπα και εγώ De Sica χθες, το εκπληκτικό Miracle In Milan που μαζί με το Umberto D είναι τα αγαπημένα μου από τον σκηνοθέτη.

kioy είπε...

Να 'σαι καλά. Το Miracle In Milan δεν το έχω δει ακόμα... Και όπως φαντάζεσαι αυτή η απουσία αφήνει ένα συναίσθημα χαρμολύπης! Λύπη για την απουσία του από την ταινιοθήκη μου. Χαρά για το τι με περιμένι... :)

Ετερώνυμος είπε...

Εξαιρετική ταινία! Από τις καλύτερες του De Sica! Μονάχα μια μικρή ένσταση...(πολύ κόντρα σου πάω σήμερα)Δεν ξέρω κατά πόσον ο πόθος για την απόκτηση του αλόγου μάς προϊδεάζει για τα επερχόμενα κίβδηλα όνειρα οικονομικής ανόδου...Μου φαίνεται πως το "λευκό άλογο" μένει καθαρό και άχραντο,σαν μια εικόνα ανέφικτης αγνότητας κι ευτυχίας...Επιτελεί δηλαδή τη λειτουργία ενός συμβόλου,κάτι που μάλλον επιβεβαιώνεται από το τελικό πλάνο,όπου χάνεται σαν μυθικό ον...
Πάντως,είναι θαυμαστή αυτή η ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στον νεορεαλισμό και το μελόδραμα κι επίσης ιδιαίτερα τολμηρή η σκιαγράφηση της σχέσης των δύο αγοριών,που αγγίζει τα όρια του έρωτα! Δεν εννοώ βέβαια το σεξουαλικό στοιχείο,αλλά τον έρωτα ως μανιώδη διεκδίκηση του Άλλου...!

kioy είπε...

(Με έβαλες και είδα την εισαγωγή της ταινίας για να θυμηθώ)

Δε νομίζω πως το άλογο αυτό καθ αυτό φέρει κάποιον συμβολισμό. Αλλά αν έφερε, λόγω χρώματος, θα συμφωνούσα πως αυτό θα μας παρέπεμπε σε αγνότητα. Ωστόσο εγώ αναφέρομαι στην επιδίωξη για την κατάκτηση του αλόγου. η οποία είναι μια υπερβολική πολυτέλεια για τα παιδιά αυτής της ηλικίας, αν αναλογιστούμε και το οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζουν. Στην εναρκτήρια σκηνή, που δοκιμάζουν τ' άλογα. Ο ένας μικρός λέει για να περιγράψει το άλογο του "Σαν αμερικάνικο αυτοκίνητο". Και ο άλλος του λέει "έχεις τρέλα με την Αμερική". Νομίζω αυτός ο εναρκτήριος λόγος είναι μια τέλεια εισαγωγή για να μας παραπέμψει στην επιδιώξη της πολυτέλειας του Αμερικάνικου τρόπου ζωής, αλλά και του κομφορμισμού αυτής.

Όσο για το τελικό πλάνο νομίζω πως το άλογο περισσότερο αναλαμβάνει την ενοχή του φινάλε, παρά εξιδανικεύεται. Β'εβαια κάθε σκηνή σηκώνει διττή και τριπλή ερμηνεία!

υγ. Καλό είναι να διαφωνούμε. Στις συμφωνίες(άσε που και η οριστική συμφωνία είναι μάλλον κομμάτι συμβιβασμού) τα πράγματα μαλθακώνουν. Αραχνιάζουν, και στο τέλος οι συμφωνηθέντες τόποι είναι τόσο αδιάφοροι, όσο η μνήμη ενός παιδικού παιχνιδιού που δεν άνοιξες ποτέ. Ενώ η διαφωνία, όχι ως θέση, αλλά ως η διάσταση της απόστασης, είναι εκείνος ο πρόσφορος χώρος που προσφέρεται για να ανθίσει κάτι νέο.

Ετερώνυμος είπε...

Είναι σωστά αυτά που λες και μάλιστα η συζήτησή μας αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι τα έργα τέχνης επιδέχονται παραπάνω από μία ερμηνείες...Εγώ,παρά την στιχομυθία που παρέθεσες,είδα το άλογο πιο αφηρημένα και ιδεαλιστικά,ως σύμβολο φυγής από μια πνιγηρή πραγματικότητα.(ας αναλογιστούμε και πως έχει νοηματοδοτηθεί η εικόνα ενός αλόγου μέσα στην παράδοση και στο μύθο.Στο τέλος δεν το ενοχοποίησα,διότι η μοιραία σύγκρουση των αγοριών,όπως αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον,δεν πηγάζει από την διακύβευση της ιδιοκτησίας,αλλά από τον πόνο και τη λύσσα που προκαλεί η προδοσία! Ο μεγάλος δέρνει τον μικρό επειδή ο τελευταίος τον πρόδωσε,βρήκε άλλο "σύντροφο"...
Παρ'όλα αυτά,όσο το σκέφτομαι,η δική σου θεώρηση είναι εξίσου ή και περισσότερο ορθή,καθώς γειτνιάζει με τις δεδηλωμένες επιδιώξεις του νεορεαλισμού.Ας πούμε λοιπόν ότι το άλογο πατάει με τα μπροστινά του πόδια στο σκληρό έδαφος του νεορεαλισμού και με τα πισινά του πόδια στο χώρο της φαντασίας και του ονείρου...Εξαρτάται από ποια πλευρά θα το δεις...!

kioy είπε...

Με κάλυψες πλήρως... Εγώ θα έλεγα πως κάθε έργο επιδέχεται τόσες "παρερμηνείες" όσες και ο αριθμός των αναγνωστών του... Στο οντολογικό κομμάτι, αν ξεπεράσουμε δηλαδή την εν μέρη τεχνική αντικειμενικότητα, τα φαινόμενα δεν είναι παρά μια αντανάκλασση του εαυτού μας. όπως αυτός, ο εαυτός μας δηλαδή, σκιαγράφεται από τα βιώματα και τις εμπειρίες του... Και αυτό είναι το γοητευτικό. Ένα έργο όταν κοινοποιείται, παύει πλέον να ανήκει στο δημιουργό του. Ανήκει πλέον στο κοινό! Και οι επιμέρους ερμηνείες ενώνονται, συγκρούονται, παλεύουν μεταξύ τους, αλλά και αγκαλιάζονται, τείνοντας να πλάσουν μια γενική εικόνα-ιδέα! Η οποία ωστόσο είναι πάντοτε τόσο γοητευτικά ευμετάβλητη... ;)