Sciuscià

Σκηνοθεσία: Vittorio De Sica
Παραγωγής: Italy/ 1946
Διάρκεια: 93'

Στα χέρια του Vittorio De Sica ο καθημερινός βίος γίνεται μια κινηματογραφική ποίηση. Και εδώ, πιστός σε αυτό που αποκαλούμε νεορεαλισμό, παίρνει μια απλή ιστορία βγαλμένη απ' την καθημερινή Ιταλία της εποχής, και ακροβατώντας με τα όρια του μελοδράματος σκηνοθετεί μια σπουδαία ταινία.


Οι ήρωες είναι δύο ανήλικα παιδιά. Εργάζονται ως λούστροι παπουτσιών και έχουν ως όνειρο να αποκτήσουν ένα άλογο. Η επιθυμία τους αγγίζει την πραγματικότητα, όταν ο αδερφός ενός εκ των δύο προσφέρει στα παιδιά εύκολα, αλλά μάλλον όχι και τόσο νόμιμα, χρήματα. Με αποτέλεσμα, οι δύο πρωταγωνιστές να οδηγηθούν σε φυλακές ανηλίκων, όπου οι συνθήκες και οι καταστάσεις αντιστρέφουν την προγενέστερη φιλία σε αντιπαλότητα και εχθρότητα!


Καθώς οδηγούμαστε στις φυλακές, διαπιστώνουμε πως οι φρουροί δεν είναι τόσο βίαιοι όσο θα αναμέναμε. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν είναι σωφρονιστές. Μάλλον το επίθετο αδιάφοροι θα τους περιέγραφε καλύτερα. Τα παιδιά, αν και αγρίμια, σε καμία περίπτωση δεν παρουσιάζονται ως εγκληματίες. Το γεγονός της παρουσίας τους στις φυλακές μοιάζει φυσικό, ως προέκταση της γενικότερης κοινωνικής αδιαφορίας. Ο Vittorio De Sica παρομοιάζει ευθέως τις φυλακές ανηλίκων με τον ευρύτερο κόσμο. Σε μια εποχή που αδιαφορεί για τα παιδιά της και έχει εδραιώσει την απάθεια προς το καθετί. Χαρακτηριστική είναι και η γενικότερη απουσία των κηδεμόνων. Τα παιδιά στην πλειοψηφία τους βρίσκονται φυλακισμένα δίχως το παραμικρό γονεϊκό ενδιαφέρον. Ενώ όταν αυτό υπάρχει, όπως στην περίπτωση του Giuseppe, η οικογένεια υποθάλπει και καλλιεργεί τεχνηέντως χαρακτηριστικά όπως η αντιπαλότητα, το μίσος και ο ανταγωνισμός.

Ωστόσο ο Ιταλός σκηνοθέτης δεν θα μείνει τόσο επιεικής ως προς τους κοινωνικούς θεσμούς της χώρας του. Διατυμπανίζει πως αυτή η απάθεια που καλλιεργείται μέσα στα σπάργανα της κοινωνίας είναι η απαρχή για την καταστροφή των αυθεντικών ανθρώπινων σχέσεων και εν συνεχεία ο παράγοντας που εδραιώνει ένα μπρουτάλ περιβάλλον μίσους. Χαρακτηριστική η (μελοδραματική) σκηνή, όπου οι φύλακες σπάνε την ανθρώπινη αλυσίδα που έχουν φτιάξει τα δύο παιδιά καθώς τα τοποθετούν σε διαφορετικά κελιά. Ενώ, εν συνεχεία βλέπουμε πόσο ανήθικα η εξουσία εκμεταλλεύεται την αγάπη του Pasquale για τον Giuseppe, ώστε να αποκομίσει τα επιθυμητά για αυτήν μυστικά. Μια αγάπη που σε αυτόν τον κόσμο εκλαμβάνεται σαν αδυναμία. Σε έναν κόσμο που το μίσος μεταδίδεται με την δύναμη παλιρροϊκού κύματος. Και που σχηματίζει μια εξωφρενικά παράλογη αλληλεγγύη αντιπαλότητας. Μια αλληλεγγύη μίσους που θα καταστρέψει όποια εναπομείναντα ψήγματα θετικών συναισθημάτων, κατασπαράσσοντας πάντα τον κοινωνικά ασθενέστερο.


Ο Vittorio De Sica δε θα αφήσει στο απυρόβλητο ούτε τις παιδικές επιθυμίες. Τις οποίες στοιχειοθετεί ως προέκταση μιας καλομαθημένης ανατροφής. Που συμβαδίζει μάλιστα με τα Δυτικοφερμένα πρότυπα. Χαρακτηριστική η σκηνή που τα παιδιά συζητάνε αφού έχουν δοκιμάσει τα άλογα. Με τον στρουμπουλότερο Giuseppe να ομολογεί με έπαρση "είναι πολύ γρήγορο, μόλις το χτύπησα έφυγε σαν Αμερικάνικο αυτοκίνητο". Άλλωστε για τον Vittorio De Sica, η επιθυμία των παιδιών για την αγορά ενός αλόγου χωρίς χρηστική αξία, δεν είναι παρά οι πρόποδες της κίβδηλης ευτυχίας των "μεγάλων" ονείρων. Μια ευτυχία που αποκτά την αρμόζουσα θέση στο επιβλητικό φινάλε.

Το "Λούστρο Παπουτσιών" κινηματογραφήθηκε δυο χρόνια πριν τη μεγάλη επιτυχία "Κλέφτης Ποδηλάτων" του Ιταλού σκηνοθέτη. Τα δύο έργα εμπεριέχουν τεράστιες ομοιότητες, τόσο ως προς την αφήγηση όσο και ως προς την θεματολογία τους. Ρίχνοντας φως με την κουτάλα στο μεταπολεμικό πορτραίτο της Ιταλίας, αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης!
Βαθμολογία 9/10