Σκηνοθεσία: Stephen Daldry
Παραγωγής: USA / Germany / 2008
Διάρκεια: 123'
Ο Stephen Daldry, γνωστός σε όλους μας από τα "Billy Elliot" και το "The Hours", κάνει ταινία το ήδη επιτυχημένο βιβλίο, Der Vorleser, του Bernhard Schlink. Νωπό στην ατμόσφαιρα το ιδιαιτέρως τραυματικό χάρισμα των Anthony Minghella και Sydney Pollock στην αφήγηση του συναισθήματος. Αμφότεροι βρίσκονται στην παραγωγή της ταινίας, η οποία και αφιερώνεται στην μνήμη τους...
Στην Αγγλία του '60 αναπτύσσεται μια ερωτική σχέση μεταξύ ενός 15χρονού, του Michael Berg(David Kross) και μιας 30κάτι γυναίκας, της Hanna Schmitz(Kate Winslet), η οποία είχε διατελέσει και φρουρός στις περιβόητες φυλακές του Άουσβιτς. Αρχικώς, οι ερωτικές παρορμήσεις της εφηβείας συνθέτουν τον ορισμό της σεξουαλικής σχέσης. Ωστόσο, αν προσδοκείς να δεις ένα κολάζ από παθιασμένες σκηνές, τότε μάλλον θα απογοητευτείς. Ο Stephen Daldry θα μετατοπίσει σύντομα τους άξονες, και θα υποδηλώσει, έστω στιγμιαία, μια βαθύτερη σχέσης αγάπης. Γιατί η αγάπη στο σύμπαν του Reader είναι η μόνη που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Να ριζώσει βαθιά στην καρδιά και να ξεριζώσει το παρελθόν απ' τη μαυροσυννεφιά. Μέσα στο ίδιο το άτομο, να ξεριζώσει το ίδιο το άτομο. Η αγάπη που ισούται με πόνο αβάσταχτο για το ίδιο το υποκείμενο. Ο David Kross έχει δηλώσει "όσο αγαπάς υποφέρεις" στοχεύοντας ευθέως στον κέντρο του συναισθήματος. Η μάλλον όχι του συναισθήματος. Η αγάπη δεν είναι απλά ένα συναίσθημα, είναι κάθαρση!
Μεταφερόμαστε αιφνιδίως έξι χρόνια αργότερα. Η ερωτική σχέση έχει διακοπεί, και ο David Kross είναι πλέον φοιτητής νομικής. Ως τέτοιος, στα πλαίσια σεμιναρίου, παρακολουθεί συντετριμμένος την δίκη κατά των υπαιτίων των απάνθρωπων θανάτων στο Άουσβιτς. Ανάμεσα στις κατηγορούμενες και η Kate Winslet. Σε αυτό σημείο οφείλουμε να σημειώσουμε την καταλυτική παρουσία ενός συμφοιτητή. Ο οποίος χάρις στην ευστροφία και τον ορθολογικό κυνισμό του, υπογραμμίζει εύστοχα τον πραγματολογικό ορισμό της δικαιοσύνης. "Η δικαιοσύνη είναι αντιπερισπασμός" λέει. Ένας αντιπερισπασμός, σαν να θέλει να απαλλαγεί από την ευθύνη του εαυτού της. Η δικαιοσύνη λοιπόν καθρεφτίζεται και εδώ ως ένα εργαλείο στα χέρια των δυνατών, των κυβερνήσεων. Μια δικαιοσύνη που εξαντλεί τη σκληρότητα της σε ανήμπορους ανθρώπους, απαλλάσσοντας εκείνους, τους "χειροδύναμους", που φέρουν το βαρύτερο φορτίο. Και η Kate Winslet είναι ο κατ' εξοχήν ορισμός της αδύναμης γυναίκας. Ο αποδιοπομπαίος τράγος, που με την παραδειγματική τιμωρία του, θα χαρίσει στους πραγματικούς υπαίτιους(όπως πολιτικοί, κυβερνήτες, διοικητές) την ελευθερία, αλλά και θα διατηρήσει την αμόλυντη φήμη τους.
Ακόμα και για την Kate Winslet θα μπορούσε να υπάρχει διαφυγή. Οι δικαιολογίες υπαρκτές και αληθείς. Όμως, ένα σύμπλεγμα αναστολών, φόβων και καταπιεσμένων συναισθημάτων, τόσο απ' την πλευρά της όσο και απ' αυτή του πρώην νεαρού εραστή της, δεν της επιτρέπουν μια δεύτερη ευκαιρία στον κοινό εγκόσμιο βίο. Άλλωστε ο Stephen Daldry δεν ενδιαφέρεται για τη διαφυγή του ατόμου απ' τον ίδιο του τον εαυτό. Αντιθέτως. Η αγάπη υποβόσκει πάντα, μέσα στα συντετριμμένα συναισθήματα, μέσα στις καταπιεσμένες επιθυμίες. Σαν ένα γιγάντιο πέπλο που καλύπτει το άτομο. Ένα γιγάντιο πέπλο, που μέσα απ' τις κατασπαρακτικές του ιδιότητες δύναται να αναμορφώνει. Ίσως για αυτό δε βλέπουμε καμία σχέση ολοκληρωμένη, γιατί η αγάπη δεν είναι στατική και επειδή το βάρος της είναι ασήκωτο για τις αδύναμες ανθρώπινες πλάτες.
Την σκυτάλη απ' τον εκπληκτικό David Kross παίρνει ο επίσης χαρισματικός Ralph Fiennes για να υποδυθεί τον ήρωα στην πιο ενήλικη μορφή. Εξίσου απόμακρος και μοναχικός με τον προκάτοχο του. Το παρελθόν έκδηλο πάνω του. Μια λυσσαλέα μάχη εντός του. Και η δυνατότητα έκφρασης στον σκληρό κόσμο είναι μηδαμινή, όχι όμως και αποτρεπτική. Θα αποτελέσει μοναδικός σύνδεσμος με την φυλακισμένη Kate, σε μια υπέρογκα συναισθηματικά φορτισμένη σύνδεση. Και όπως αρχικώς έχει διατυπώσει ο Άγγλος σκηνοθέτης, αυτή η αγάπη σε συνδυασμό με την Τέχνη, που αποθεώνεται διαρκώς εντός της ταινίας, θα γίνουν το επιούσιο άγγιγμα στο εσωτερικό της Kate Winslet. Η οποία πλέον, μέσα απ' τον διαρκώς επίπονο εσωτερισμό, θα χειραφετηθεί απ' το παρελθόν της. Επιτυγχάνοντας την καθαρτική συγχώρεση. Όχι απ' τους άλλους, όχι απ' τον εαυτό της, αλλά απ' τον ίδιο το θεατή. Ολοκληρώνοντας την ταύτιση της Τέχνης με την αγάπη.
Η εσωτερική πάλη του ατόμου μένει συνεχώς αδιόρατη. Ίσως γιατί κανείς δεν κατάφερε ακόμα να περιγράψει με λόγια το "είναι" του συναισθήματος. Αυτό είναι που κάνει τον ρόλο των ερμηνευτών σαφώς πιο δύσκολο. Καθώς δεν καλούνται να αποτυπώσουν ευθέως το πρόσωπο της εσωτερικής πάλης, αλλά τα ίχνη αυτής πάνω τους. Η Kate Winslet παραδίδει μια τρισμέγιστη ερμηνεία. Μια ερμηνεία που κλέβει τις εντυπώσεις και αξίζει να συζητηθεί όσο τίποτε άλλο. Απ' το The Reader, που προτάσσει διαρκώς την Τέχνη ως πρότυπο εξανθρωπισμού, δε θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε τις καθηλωτικές μουσικές του Nico Muhly. Οι οποίες συνυπογράφουν και συνακολουθούν την συναισθηματικότητα της ταινίας.
Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει και το φινάλε. Το "The Reader" παρά τις προφανής σεναριακές ανεπάρκειες, κάνει μια ξεκάθαρη δήλωση ανωτερότητας στο κλείσιμο του. Αποφεύγοντας χαρακτηριστικά την "μελοδραματική" σύγχυση στο επίπεδο της πλοκής των λοιπών ταινιών του είδους, και φέγγοντας για άλλη μια φορά σε σιωπηλούς ανθρώπινους ήχους...
Βαθμολογία 8,5/10
6 σχόλια:
Οι μισοί λένε ότι είναι ακαδημαϊκό και οι άλλοι μισοί ότι είναι γνήσια καμωμένο απο συναίσθημα. Ποιους να ακολουθήσω;; Φαντάζομαι την απάντησή σου... :)
Έχω διαβάσει το βιβλίο και μου άρεσε αρκετά ώστε να το προτείνω και σε φίλους. Δεν μπορώ να το φανταστώ ως ταινία επειδή ο Schlink στο βιβλίο αποφεύγει το δράμα και τις συναισθηματικές εξάρσεις. Επίσης το όλο κλίμα είναι "μουντό". Βέβαια, ο Daldry με εξέπληξε με τις "Ώρες" οπότε ίσως να έχει κάνει πολύ καλή δουλειά.
Κρίμα πάντως που επέλεξε τόσο γνωστούς ηθοποιούς. Αυτό βέβαια είναι ένα θέμα που έχω με τους περισσότερους σκηνοθέτες που ανακυκλώνουν διαρκώς τους ηθοποιούς του Χόλιγουντ (και τους μεγάλους Άγγλους ηθοποιούς). Μου είναι δύσκολο να βλέπω μια ταινία και να προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου ότι δεν βλέπω π.χ. τον Ralph Fiennes αλλά τον ήρωα της ταινίας David Kross.
Να δώσω άλλο ένα παράδειγμα. Βρήκα την ερμηνεία της Kidman στις Ώρες εξαιρετική. Ωστόσο όσο έβλεπα την ταινία σκεφτόμουν συνεχώς την ερμηνεία της και αν θα προταθεί για oscar, αντί να επικεντρώνομαι στον χαρακτήρα της Virginia Wolf τον οποίο υποδυόταν.
@costello
Καλησπερα!
Λοιπόν για την ταινία! Σκηνοθετικά μάλλον είναι ακαδημαϊκό... Κινηματογραφικά μην περιμένεις να δεις κάτι εξαίσιο, μάλλον πρόκειται για ένα κατά κύριον λόγο αφήγημα... Οι σεναριακές ευκολίες είναι εξόφθαλμες... Ωστόσο είναι τόσο αυθεντικά στοχευμένο το συναίσθημα, που σε συνδυασμό με την εκπληκτική μουσική, είναι ικανό να σε συνεπάρει συναισθηματικά! Ωστόσο, έγκειται περισσότερο στο πόσο θα σε αγγίξει η θεματολογία του...
@Φίλτατε Dynx
Για την ταινία, νομίζω ισχύουν αυτά που είπα και παραπάνω. Τώρα όσον αφορά τις ερμηνείες, νομίζω ότι η παρατήρηση σου είναι ευστοχότατη!
Όταν παρακολουθείς τα "μεγάλα" ονόματα, αναπόφευκτα το μυαλό σου λειτουργεί και παρασκηνιακά. Ωστόσο ίσως να συμβαίνει το ίδιο και σε διαφορετικά επίπεδα, δλδ το σκηνοθετικό-σεναριακό κλπ. Πάντα όταν υπάρχει προηγούμενη έκθεση, πόσο μάλλον επαναλαμβανόμενη, τα εξογκώματα της κατασκευής(γιατί τέτοια είναι ο κινηματογράφος) γίνονται φανερότερα!
Μόλις γύρισα από την ταινία και, χωρίς να έχω ξεκάθαρη άποψη πάνω σε αυτήν, ήθελα να θέσω κάποια ερωτήματα/αφορμές για συζήτηση.
Καταλαβαίνω απόλυτα τα αίτια του συναισθηματικού χαρακτήρα του κειμένου σου. Πώς να αντισταθείς σε μια τόσο δυνατή σεναριακή ιδέα και πώς να μείνεις ασυγκίνητος από την εκπληκτική εμφάνιση της Winslet. Και πολύ σωστά στέκεσαι στο ρόλο της Τέχνης, των βιβλίων, που όταν τα διαβάζουμε αντί να τα καίμε (για να ...λαϊκίσω), είμαστε σε θέση να τοποθετήσουμε τις πράξεις μας εντός (ή εκτός) των όποιων πλαισίων ηθικής.
Το ερώτημα που μου γεννάται όμως έχει να κάνει με τη πραγματική θέση της ταινίας (όχι του βιβλίου, το οποίο δεν έχω διαβάσει, αλλά έτσι και αλλιώς δεν αφορά την κουβέντα που ανοίγω, πρόκειται για άλλο "κείμενο"). Ποια είναι η γνώμη σου; Το Reader μας καλεί να συγχωρέσουμε μια γυναίκα σαν την Χάνα; Σωστά αναφέρεις ότι πρόκειται για ένα απλό γρανάζι, αλλά δεν πρέπει νομίζω να υποτιμούμε τη σημασία της ατομικής ευθύνης. Υπάρχουν πολλά σημεία που κάνουν το φιλμ να μοιάζει με συγχωροχάρτι απέναντι σε αυτά τα "γρανάζια". Η "συμπαθητική" προσέγγιση στη Χάνα από τα κάδρα του σκηνοθέτη, η διάθεσή της να αναλάβει ευθύνη-ποινή μεγαλύτερη από αυτή που της αναλογούσε, ακόμα και η εμφανής αντίθεση ανάμεσα στη φτωχική, σχεδόν εξαθλιωμένη κατάληξή της και στο υπερπολυτελές σπίτι της Εβραίας διασωθείσας από το Άουσβιτς. Αυτό ήθελε να μας περάσει ο Daldry;
Από την άλλη, ίσως ο λόγος της ταινίας να είναι τίμια διαλεκτικός, καθώς απέναντι στις παραπάνω διαπιστώσεις, υπάρχει η επίσκεψη του νεαρού στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, η σκιαγράφηση της Χάνα στη δίκη ως μία δολοφόνο που δεν έχει κανένα ίχνος μετάνοιας, η αυτοκτονία της και, ίσως, ένα ξαφνικό φωτεινό κοντινό στην Εβραία διασωθείσα στην τελική της συνάντηση με τον Fiennes.
Δεν έχω ακόμα γνώμη πάνω σε αυτό και δεν ξέρω πως θα επηρεάσει αυτή την τελική μου κρίση για το φιλμ, θα ήθελα να ακούσω τη δική σου. Πάντως, η ιστορία είναι εξαιρετικά δυνατή και αποδεικνύεται και από τις αφορμές για κουβέντα (και συγκίνηση) που προσφέρει.
Υ.Γ. Ποιες είναι οι εξώφθαλμες σεναριακές ευκολίες; Δεν βρήκα πουθενά κάτι τέτοιο...
Με έχει φάει ο άντρας μου Kioy να πάμε να το δούμε και δεν με βλέπω να την σκαπουλάρω! Χα, χα, χα...
Αν και κάπου με το κείμενό σου καθυσηχάστηκα!
@Γιώτα
Δε νομίζω πως υπάρχει λόγος να έχεις αναστολές για αυτή την ταινία! Να πάτε να τη δείτε... Έχω την εντύπωση πως όχι μόνο δε θα σ απογοητεύσει, αλλά θα σε γοητεύσει...
@Theachilles
Καλησέρα Αχιλλέα μου.
Δε πιστεύω πως η ταινία θέλει να δώσει συγχωροχάρτι στη Χάνα και κατ' επέκτασην στην ατομική ευθύνη τέτοιων εγκλημάτων, που τοποθετούνται στις πιο μελανές ιστορίες.
Νομίζω πως η ταινία καταδικάζει το έγκλημα, αλλά όχι τν άνθρωπο. Όπως κάνει ο συμφοιτητής του Kross όταν λέει πως αν είχε ντουφέκι θα τη σκότωνε. Νομίζω πως το Reader επιθυμεί διακαώς τον σοφρονισμό του ατόμου,΄μέσα από την ατομική συνείδηση. Η οποία επέρχεται μέσα από τις ενοχές. Ενοχές που για να καλλιεργηθούν στο ίδιο το άτομο έχουν ανάγκη την αγάπη, την αποδοχή και την Τέχνη. Την αγάπη που τις δείχνει ο Fiennes όντας ο μοναδικός σύνδεσμος και βλέποντας τα υπόγεια συναισθήματα του να τον εξανθρωπίζουν.
Εντύπωση προκαλέι ο τρόπος που υπερασπίζεται η Χάνα τον εαυτό της στο δικαστήριο. Ομολογώντας απάνθρωπες εγκληματικές πράξεις-ενέργειες δίχως ίχνος αναστολής, ντροπής και (μάλλον) χωρίς συναίσθηση της κτηνωδίας.
Λίγο αργότερα, στη επίσκεψη του Fiennes στη φυλακή, θα μας αποκαλύψει πως πριν μπει στη φυλακή δεν είχε σκεφτεί τίποτα. Αλλά μετά τιν βλέπουμε παραδομένη στις ενοχές της. Σε μια αντι δια μέτρου θέαση με την αρχική. Ενοχές κατασπαραχτικές για το ίδιο το άτομο που υπογράφουν την αλλαγή του.
Ωστόσο παρ' όλα αυτά είναι δεδομένη η συμπαθητική ματιά στη Χάνα. Είναι η πρωταγωνίστρια και ο daldry θέλει να της εξασφαλίσει τη συμπάθεια, ως προς τον άνθρωπο, για να γίνει "θετική" στο θεατή. Σε αυτά τα πλαίσια νομίζω αφήνει μια γεύση προς το "συγχωροχάρτι". Αλλά δε νομίζω πως είναι ο σκοπός, αλλά επακόλουθο και παράπλευρη απώλεια στον τελικό στόχο του Reader.
Δημοσίευση σχολίου