Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας


Σκηνοθεσία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Παραγωγής: Ελλάδα / 1978

Διάρκεια: 118'


Με τη δεύτερη ταινία του ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, μια Bunuelική φάρσα, έστρεψε τα βλέμματα του ελληνικού κινηματογράφου πάνω του. Και όχι μόνο του ελληνικού. Αφού η ταινία διακρίθηκε και στο φεστιβάλ του Λοκάρνο και στο φεστιβάλ του Σικάγο.

Θα παρακολουθήσουμε την ιστορία μιας αστικής τετραμελούς οικογένειας που κληρονομεί μια εξοχική έπαυλη. Θα εγκατασταθεί λοιπόν στη φύση, όπου οι τέσσερις άντρες ήρωες(πατέρας και τρεις γιοι) δεν κάνουν τίποτε άλλο απ' το να κοιμούνται. Σ' ένα σπίτι που μόνο τα ρολόγια κινούνται. Και σε αυτό το καθεστώς, όπου κυριεύει η αδράνεια, ο βενιαμίν της οικογενείας και οι πρώιμες σκέψεις του για "κίνηση" αντιμετωπίζονται ως παρανοϊκά αιρετικές από τα υπόλοιπα μέλη. Έτσι, αυτή η πλήρης ύπνωση και αεικινησία σπάζει καταναγκαστικά μόνο για την τέλεση των βιολογικών αναγκών. Τις οποίες "περιποιείται" η όμορφη υπηρέτρια(Όλγα Καρλάτου).

Η ταινία προσφέρει άπλετους συμβολισμούς, πράγμα που συντέλεσε και στην ποικιλόμορφη ερμηνεία της όπου παρακολουθήθηκε. Ωστόσο, οι περισσότεροι κριτικοί αρκέστηκαν στο να "διαβάσουν" το film ως ένα σχόλιο φθοράς της αστικής τάξης. Και βέβαια υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που συνηγορούν στο προλεγόμενο. Όμως, στα δικά μου μάτια η ταινία είναι μια αταξική μάχη μεταξύ της ύλης και του πνεύματος, με την καθολική επικράτηση της ύλης.


Μπορούμε να ορίσουμε την ύλη ως μια αεικίνητη σωματική μάζα. Και στα πλαίσια της συζήτησης, να αποδεχτούμε πως αυτό που την θέτει σε κίνηση είναι το πνεύμα. Σαφώς, μόνο οι έμβιοι οργανισμοί έχουν το προνόμιο του πνεύματος. Ως κίνηση δεν αναφέρομαι στη μηχανιστική λειτουργία της, για την οποία υπαίτιο είναι ασφαλώς το νευρικό σύστημα. Αλλά για εκείνο το εσωτερικό ψυχοσωματικό ερέθισμα που κάνει το σώμα να επιθυμεί να κινηθεί, όπως θα έλεγε και ο Σοπενχάουερ. Εδώ, στους "Τεμπέληδες Της Εύφορης Κοιλάδας" δεν υφίσταται η παραμικρή (πνευματική) επιθυμία για κίνηση, εξαιρουμένου του βενιαμίν. Το πνεύμα έχει πέσει στο καναβάτσο της ύλης. Η οποία ρέπει προς την αιώνια ακινησία, δηλαδή την ύπνωση. Ή αντίστροφα, το πνεύμα αδυνατεί να προβεί στην αφύπνιση της ύλης.

Σε όλα τα παραπάνω οφείλουμε να προσθέσουμε και τις αισθητικές επιλογές του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Όπου παρατηρεί την ιστορία της οικογενειακής αδράνειας σε ένα περιβάλλον φορτωμένο με άψυχα αντικείμενα. Αγαλματίδια και ένα σωρό κάδρα ζωγραφικής προελαύνουν στο κινηματογραφικό πανί. Ενώ τα μακρά πλάνα του Έλληνα σκηνοθέτη περιγράφουν γλαφυρά αυτή την αποπνικτική αίσθηση ακινησίας. Τα εμβόλιμα πλάνα της εξωτικής φύσης λειτουργούν σαν φυγόκεντρα σημεία απ' το πρωταγωνιστικό νεκρώσιμο μοτίβο. Ενώ και οι εκπληκτικές ερμηνείες του cast(Γιώργος Διαλεγμένος, Νικήτας Τσακίρογλου, Δημήτρης Πουλικάκος και Βασίλης Διαμαντόπουλος) δίνουν μια χιουμοριστική διάθεση σε αυτό το σουρεαλιστικά αποπνιχτικό πόνημα.

Και αν σε κάτι θα ήθελα να σταθώ, αυτό είναι τα κάδρα ζωγραφικής ως συμβολικό αντικείμενο. Ένα κάδρο απεικονίζει το θάνατο της στιγμής. Ή τον διαιωνισμό του στιγμιότυπου αντίστροφα. Ως συνώνυμο του ύπνου, της αεικινησίας και της αφθαρσίας. Τελικά, μόνο ο βενιαμίν, που σε μια αρχική σκηνή αντιδρά στην θνησιμότητα του κάδρου, είναι ο μόνος που αντιστέκεται στην παρανοϊκή δύναμη της αδράνειας. Ως την τελική επικράτηση της ύλης. Καθώς ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επιλέγει αριστουργηματικά να κλείσει την ρέουσα απεικόνιση με μια στατική φωτογραφία. Στην οποία ο "επαναστάτης" βενιαμίν καταλήγει ως το (νεκρό) απεικονιζόμενο υποκείμενο. Είναι η ύλη μια ιστορία θανάτου!
Βαθμολογία 8,5/10

6 σχόλια:

zamuc είπε...

Καλά τα λες!
Την είχα δει πριν χρόνια. Μεγάλη ταινία, μέσα στις κορυφαίες ελληνικές

φπφ είπε...

την έχω δει τη ταινία
να πω ότι όταν είδα τη ταινία σττάθηκα αποκλειστικά στο πολιτικό σχόλιο της, το οποίο είναι πασιφανές και τελικά διαβάζοντας την ανάλυση σου θεωρώ οτί είναι και το πρώτο επίπεδο της ταινίας διότι η ταινία έχει μεγαλύτερο βάθος, στο φιλοσοφικό της μέρος, όπως πολυ εύστοχα επισημαίνεις με τις αναγωγές που κάνεις περι πίνακα ζωγραφικης, ακινινησίας - νέκρας που παράλληλα είναι και ανάδειξη ζωής στο άπειρο τρομέρο δίπολο θα λεγα...
παρολαταύτα είναι τοσο δυνατό, καυστικό και ειρωνικό το πολιτικό μέρος, το σκονισμένο βιβλίο για τη γαλλική επανάσταση, η υπηρέτρεια στα χέρια των αστών ότι στα χέρια και των αριστοκρατών τελικά, ο συμβιβασμός ως πλήρη κοινωνική αδράνεια... που δε κόπιασα για βαθύτερες αναζητήσεις...
θα σταθώ και στο διαμαντόπουλο που το πάω ως προσωπικότητα (που υπήρξε) απ αυτά που χα διαβάσει κυρίως, αλλά είναι κ τεράστιος ηθοποιός πλάι του βέβαια ειναί εξαιρετικοί και οι υπόλοιποι ηθοποιοί

kioy είπε...

@zamuc
Όντως!

@φπφ
Όπως ακριβώς το λες. Το πολιτικό σχόλιο είναι σε πρώτο επίπεδο. Βεβαίως βεβαίως. Σε όσα τόσο εύστοχα ανφέρεις, να προσθέσω και την εισαγωγή της ταινίας, όπου η κηδεία, οικονομικά και κοινωνικά, κινηματογραφείται αυστηρά ως τελετουργικό της αστικής τάξης!

Καληνύχτα σας!

Mike είπε...

Καλησπερα φιλε kioy. Πολυ ωραια τοποθετηση και ιδιαιτερα ευστοχος σχολιασμος για μια παλια, αλλα οχι ξεχασμενη -και για πολλους αγαπημενη- ελληνικη ταινια.

kioy είπε...

@mike
Να 'σαι καλά! Κοιτάζω και εγώ προς το μέρος σου! Έχεις πολύ ωραίες αναφορές και ένα blog ταχέως ανανεώσιμο!

Ανώνυμος είπε...

Ωραιο κειμενο! Μεγαλη ταινια!