To Kill a Mockingbird

Σκηνοθεσία: Robert Mulligan
Παραγωγής: USA / 1962
Διάρκεια: 129'

Το "To Kill a Mockingbird" αποτελεί θεωρητικά έναν κινηματογραφικό θρύλο. Αν όχι του Παγκόσμιου, τότε σίγουρα του Αμερικάνικου σινεμά. Βραβευμένο με 3 oscar στα νιάτα του(1962), και φιγουράροντας (αυτή τη στιγμή) στο νούμερο 52 της λίστας των καλύτερων ταινιών του imdb. Όμως είναι αυτή η "κατάκτηση" αξιολογικά συμβατή με την πραγματικότητα;

Ένα έργο Τέχνης, σαφώς και ένα κινηματογραφικό, διαβάζεται πρωτίστως αισθητηριακά! Υπό την έννοια ότι είναι οι αισθήσεις σου αυτές που έρχονται ευθέως αντιμέτωπες μαζί του, και αυτές που καλούνται να το αντιληφθούν. Έπειτα έρχεται το διανοητικό, το φιλοσοφικό, το διασκεδαστικό και κάθε άλλο επίπεδο "ανάγνωσης". Υπό τη σκοπιά αυτή, τα λεχθέντα δεν έχουν τον πλέον βαρυσήμαντο ρόλο, όσο η (αισθητηριακή) κύλιση τους στις αφηγηματικές αρτηρίες. Και είναι αυτός ο κύριος λόγος για τον οποίο διατηρώ πάντα επιφυλάξεις όσον αφορά την αξιολογική θέση της στρατευμένης Τέχνης. Η οποία βασίζεται αποκλειστικά στα λεχθέντα. Επουδενί, δε θεωρώ την στρατευμένη Τέχνη ως ανάξια ύπαρξης, αλλά αδυνατώ να την εξισώσω με την Τέχνη που προκύπτει ως σπέρμα μιας απροσδιόριστης και ανήσυχης δημιουργικής ομίχλης. Γιατί αυτή η Τέχνη υποσκάπτει αόρατα εντός μας, αφυπνίζοντας, κυρίως αισθητηριακά, μια μύχια (και προϋπάρχουσα) πύρινη λάβα, η οποία με τη σειρά της σαρώνει διαμορφωτικά την έσω ζωή μας. Η στρατευμένη τέχνη, αντιθέτως, διαμορφώνει διαφορετικά. Διατυμπανίζει την πνευματική πανευδαιμονία των θέσεών της. Τις επιστρώνει με ένα χρίσμα απόλυτης αλήθειας. Και έπειτα, με το βούρδουλα ανά χείρας χαλιναγωγεί το φιλοθεάμον κοινό.


Μπορεί όλη αυτή η εισαγωγή να μοιάζει φλύαρη και άκυρη σε σχέση με την ταινία, αλλά νομίζω πως εν τέλει δεν είναι! Αρχικά να δηλώσω πως διανοητικά σχεδόν συμφωνώ με όλες τις θέσεις του "To Kill a Mockingbird". Ίσως περισσότερο από συμφωνώ! Και βρίσκω πολύ ευφυές τον κεντρικό πυρήνα του. Στον οποίο ο Robert Mulligan μας παρουσιάζει μια κοινωνία που αρέσκεται στο να κατασκευάζει σκιάχτρα, κολλώντας ταμπέλες σε ανυπεράσπιστους ανθρώπους και άχρωμες πτυχές της ζωής. Έπειτα, η ανισότητα, ή καλύτερα το άδικο αυτής της διαδικασίας, επιστρέφει με τη μορφή ενοχής στους κατασκευαστές. Οι οποίοι πλέον καλούνται να αφανίσουν τα συλλογικά-κοινωνικά αυτεπιβεβλημένα κατασκευάσματα τους, να κάψουν δηλαδή τα σκιάχτρα, στην λυσσαλέα προσπάθεια τους να αφαιρέσουν τις φλέγουσες ενοχές από πάνω τους. Ένας Hanekικός στοχασμός θα λέγαμε! Στον οποίο προστίθονται μηνύματα κατά της αναίτιας ξενοφοβίας. Ενώ επίσης θίγεται το ζήτημα της συμφιλίωσης με τους προσωπικούς μας φόβους, δια της βιωματικής εξερεύνησης τους.


Και όμως κάτι δεν πάει καλά! Πρόκειται για την αφηγηματική και αισθητική υποδούλωση της ταινίας στον μοναδικό σκοπό ύπαρξη της: να κοινωνηθούν τα λεχθέντα σε ένα όσο το δυνατό ευρύτερο κοινό. Στα πλαίσια αυτά, η αφήγηση ακολουθεί μια ενοχλητική οδό υπεραπλούστευσης. Ενώ η αισθητική εγκλωβίζεται στο τετριμμένο, έρμαιο μιας υπερηθικόλογης συμβολικής, πασχίζοντας να αποσαφηνίσει και την τελευταία σταγόνα νοήματος μέχρι και στον πιο "απαίδευτο" θεατή. Δεν αντιλέγω, προφανώς στον καιρό του το "To Kill a Mockingbird" έχει γεννηθεί από την εξής αναγκαιότητα: ένα μάθημα αμφισβήτησης της στενόχωρης και αγκιστρωμένης κοινωνικής "ηθικής". Η Τέχνη όμως είναι άχρονη. Είναι αιώνια. Υπό την έννοια πως ένα καλλιτεχνικό κείμενο υπάρχει από τη στιγμή της γέννησης του, ως το άπειρο. Έτσι λοιπόν η ταινία του Robert Mulligan, σαράντα χρόνια από τη δημιουργία της, φαντάζει γυμνή. Έρμαιο των χρονικά συγκεκριμένων σκοπών της!


Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω και ένα σχόλιο αμφισβήτησης της αυθεντικότητας ταινιών όπως το "To Kill a Mockingbird" ή το "The Green Mile" κλπ. Θεωρητικά ταινίες σαν τις προαναφερόμενες θίγουν ζητήματα κοινωνικής αδικίας και ανισότητας. Συνήθίζεται να εξασφαλίζουν την σύμπνοια και τον ένθερμο θαυμασμό της μεγαλύτερης μερίδας ενός πολυπληθούς κοινού. Πως είναι δυνατόν λοιπόν τα λεχθέντα να είναι αυθεντικά; Αφού το ίδιο το ευρύ κοινό, με την ιδιότητα του πολίτη πλέον, είναι αυτό που έχει καθιερώσει και συντηρήσει τα θιγόμενα ζητήματα.
Βαθμολογία 5,5/10