Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας

Σκηνοθεσία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Παραγωγής: Ελλάδα / 1978
Διάρκεια: 118'

Με τη δεύτερη ταινία του ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, μια Bunuelική φάρσα, έστρεψε τα βλέμματα του ελληνικού κινηματογράφου πάνω του. Και όχι μόνο του ελληνικού. Αφού η ταινία διακρίθηκε και στο φεστιβάλ του Λοκάρνο και στο φεστιβάλ του Σικάγο.

Θα παρακολουθήσουμε την ιστορία μιας αστικής τετραμελούς οικογένειας που κληρονομεί μια εξοχική έπαυλη. Θα εγκατασταθεί λοιπόν στη φύση, όπου οι τέσσερις άντρες ήρωες(πατέρας και τρεις γιοι) δεν κάνουν τίποτε άλλο απ' το να κοιμούνται. Σ' ένα σπίτι που μόνο τα ρολόγια κινούνται. Και σε αυτό το καθεστώς, όπου κυριεύει η αδράνεια, ο βενιαμίν της οικογενείας και οι πρώιμες σκέψεις του για "κίνηση" αντιμετωπίζονται ως παρανοϊκά αιρετικές από τα υπόλοιπα μέλη. Έτσι, αυτή η πλήρης ύπνωση και αεικινησία σπάζει καταναγκαστικά μόνο για την τέλεση των βιολογικών αναγκών. Τις οποίες "περιποιείται" η όμορφη υπηρέτρια(Όλγα Καρλάτου).

Η ταινία προσφέρει άπλετους συμβολισμούς, πράγμα που συντέλεσε και στην ποικιλόμορφη ερμηνεία της όπου παρακολουθήθηκε. Ωστόσο, οι περισσότεροι κριτικοί αρκέστηκαν στο να "διαβάσουν" το film ως ένα σχόλιο φθοράς της αστικής τάξης. Και βέβαια υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που συνηγορούν στο προλεγόμενο. Όμως, στα δικά μου μάτια η ταινία είναι μια αταξική μάχη μεταξύ της ύλης και του πνεύματος, με την καθολική επικράτηση της ύλης.


Μπορούμε να ορίσουμε την ύλη ως μια αεικίνητη σωματική μάζα. Και στα πλαίσια της συζήτησης, να αποδεχτούμε πως αυτό που την θέτει σε κίνηση είναι το πνεύμα. Σαφώς, μόνο οι έμβιοι οργανισμοί έχουν το προνόμιο του πνεύματος. Ως κίνηση δεν αναφέρομαι στη μηχανιστική λειτουργία της, για την οποία υπαίτιο είναι ασφαλώς το νευρικό σύστημα. Αλλά για εκείνο το εσωτερικό ψυχοσωματικό ερέθισμα που κάνει το σώμα να επιθυμεί να κινηθεί, όπως θα έλεγε και ο Σοπενχάουερ. Εδώ, στους "Τεμπέληδες Της Εύφορης Κοιλάδας" δεν υφίσταται η παραμικρή (πνευματική) επιθυμία για κίνηση, εξαιρουμένου του βενιαμίν. Το πνεύμα έχει πέσει στο καναβάτσο της ύλης. Η οποία ρέπει προς την αιώνια ακινησία, δηλαδή την ύπνωση. Ή αντίστροφα, το πνεύμα αδυνατεί να προβεί στην αφύπνιση της ύλης.

Σε όλα τα παραπάνω οφείλουμε να προσθέσουμε και τις αισθητικές επιλογές του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Όπου παρατηρεί την ιστορία της οικογενειακής αδράνειας σε ένα περιβάλλον φορτωμένο με άψυχα αντικείμενα. Αγαλματίδια και ένα σωρό κάδρα ζωγραφικής προελαύνουν στο κινηματογραφικό πανί. Ενώ τα μακρά πλάνα του Έλληνα σκηνοθέτη περιγράφουν γλαφυρά αυτή την αποπνικτική αίσθηση ακινησίας. Τα εμβόλιμα πλάνα της εξωτικής φύσης λειτουργούν σαν φυγόκεντρα σημεία απ' το πρωταγωνιστικό νεκρώσιμο μοτίβο. Ενώ και οι εκπληκτικές ερμηνείες του cast(Γιώργος Διαλεγμένος, Νικήτας Τσακίρογλου, Δημήτρης Πουλικάκος και Βασίλης Διαμαντόπουλος) δίνουν μια χιουμοριστική διάθεση σε αυτό το σουρεαλιστικά αποπνιχτικό πόνημα.

Και αν σε κάτι θα ήθελα να σταθώ, αυτό είναι τα κάδρα ζωγραφικής ως συμβολικό αντικείμενο. Ένα κάδρο απεικονίζει το θάνατο της στιγμής. Ή τον διαιωνισμό του στιγμιότυπου αντίστροφα. Ως συνώνυμο του ύπνου, της αεικινησίας και της αφθαρσίας. Τελικά, μόνο ο βενιαμίν, που σε μια αρχική σκηνή αντιδρά στην θνησιμότητα του κάδρου, είναι ο μόνος που αντιστέκεται στην παρανοϊκή δύναμη της αδράνειας. Ως την τελική επικράτηση της ύλης. Καθώς ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επιλέγει αριστουργηματικά να κλείσει την ρέουσα απεικόνιση με μια στατική φωτογραφία. Στην οποία ο "επαναστάτης" βενιαμίν καταλήγει ως το (νεκρό) απεικονιζόμενο υποκείμενο. Είναι η ύλη μια ιστορία θανάτου!
Βαθμολογία 8,5/10