Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman
Παραγωγή: Sweden / 1958
Διάρκεια: 84'
Υπάρχουν μερικοί δημιουργοί που είναι απλά χαρισματικοί. Ένας από αυτούς ήταν και ο Bergman. Το χάριμσά του δεν έγκειται στο αυστηρότερο κριτήριο της Τέχνης, δηλαδή να παραδίδει απλά αγέραστες ταινίες. Αλλά στο να βγαίνει αλώβητος από την εξής αντίθεση: Να κάνει ταινίες με σημείο αναφοράς μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο(στην προκειμένη Σουηδία του 1958), όπου το κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο είναι βασικός στυλοβάτης της δραματουργίας, και ταυτόχρονα να υπερβαίνει την δεδομένη χρονικότητα. Και να δίνει στο χρόνο μια απειροστή διάσταση μέσα από τις βαθύτερες έννοιες που συγκρούονται με τις στιγμιαίες εξωτερικές εκφράσεις της δεδομένης "εποχής".
Το "Κατώφλι της Ζωής" έχει γυριστεί αποκλειστικά στους περιορισμένους χώρους μιας μαιευτικής κλινικής. Και όσο και αν ακούγεται παράλογο, ο χώρος δεν είναι το πρόσχημα για την αυτή καθ' αυτή εξύμνηση της ζωής. Ο αγαπημένος Σουηδός δημιουργός κοιτάει βαθύτερα τη στιγμή της γέννησης, παρατηρώντας εξονυχιστικά το σύμπλεγμα συναισθημάτων και σκέψεων που κατακλύζουν τις μέλλουσες μητέρες.
Πολλοί ισχυρίστηκαν, με δεδομένο το περιορισμένο των filmikών χώρων, πως έχουμε να κάνουμε με μια ταινία περισσότερο θεατρική. Όμως η κάμερα στα χέρια του Bergman, έχει αμιγώς κινηματογραφική ουσία. Με τη θέση λήψης να παράγει διαρκώς κινηματογραφικά κάδρα, που δίνουν και μια διαφορετική οπτική στην θεματική της ταινίας. Υπό την έννοια αυτή, θα έλεγα πως το Nära livet είναι κινηματογραφικότατο!
Η πρώτη μητέρα αποβάλλει βίαια. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, πρόκειται, σε πρώτο επίπεδο, για μια στιγμή συνειδητοποίησης, και έπειτα για ένα σημείο λύτρωσης. Για ένα παιδί δεν αρκεί το μητρικό του γάλα. Τρέφεται με την αγάπη των γονέων του. Ένα παιδί, είναι καταδικασμένο, τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο, να πλαστεί κατ' εικόνα των κηδεμόνων του. Ποια θα είναι όμως αυτή η εικόνα, όταν το ζεύγος έχει αποσυντεθεί πλήρως σε έναν καθρέφτη αποξένωσης; Όταν το ζεύγος δε συνυπάρχει, αλλά απλά υπάρχει;
Η δεύτερη μητέρα βλέπει τη γέννηση του γιου της ως στιγμή ύψιστης ευτυχίας. Είναι άραγε η ευτυχία και η δυστυχία κάτι τόσο ρευστό; Και κάτι τόσο αυστηρά συνδεδεμένο με τις εκφάνσεις της στιγμής; Για τη μητέρα αυτή, η έλευση του γιου της είναι μαι στιγμή ολοκλήρωσης. Όχι εσωτερικής, αλλά εξωτερικής ολοκλήρωσης. Η γυαλιστερή επίστρωση στο κοσμικό προφίλ της.
Η τρίτη μέλλουσα μητέρα, είναι μια γυναίκα που φέρει στους κόλπους της ένα εξώγαμο παιδί. Το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής καθρεφτίζεται αυτολεξή πάνω της. Οι αντιλήψεις των γύρω της, η αποστροφή, και η αδιαφορία του πατέρα, την καθιστούν σε μειονεκτική θέση, σε ένα σύνολο που ακόμα και αν την αποδεχτεί, θα της έχει περάσει πρωτίστως την κουδούνα στο λαιμό. Δεν είναι η αποστροφή της για τα παιδιά που καθιστά την κυοφορία ανεπιθύμητη. Είναι η ευθύνη και μόνο η ευθύνη. Αφού, όπως αποδεικνύεται αναζητά απλά εκείνο το πρόσφορο έδαφος, που θα της επιτρέψει να βλαστήσει.
Όλα αυτά ενώ οδηγούμαστε σε ένα λυρικό φινάλε. Ο ουμανιστής Bergman θα δώσει στον κάθε ήρωα αυτό που του αξίζει. Κλείνοντας την πόρτα του μαιευτηρίου σε ένα καθαρτήριο πλάνο. Και τρυπώντας την ασφυξία των στενών χώρων, των στενών ιδεών, των στενών εξατομικεύσεων, με την απεραντοσύνη του ελεύθερου αέρα.
Βαθμολογία 8/10
3 σχόλια:
Kioy,καλημέρα! Θα ξεκινήσω με μια δήλωση:ΛΑΤΡΕΥΩ τον Bergman!!! Πολλές από τις ταινίες του με έχουν αγγίξει,μάλλον θα ήταν σωστότερο να πω ότι έχουν μπει μεσα στο πετσί μου,έχουν εισχωρήσει στα σπλάχνα μου!(sorry για την κάπως γκροτέσκα εικόνα,αλλά το σηκώνει η ταινία..)
Όμως το "Στο κατώφλι της ζωής" μου άφησε μια..ξινή γεύση.Συμφωνώ βέβαια με την παρατήρησή σου ότι παρά τον περιορισμένο χώρο όπου εκτυλίσσεται η πλοκή,η θεατρικότητα που συχνά καραδοκεί στα έργα του Σουηδού,για άλλη μια φορά αποσοβείται χάρη στον άψογο,ιδιοφυή κινηματογραφικό χειρισμό.
Μιλάμε λοιπόν για ένα ακόμη δράμα δωματίου του Bergman,αλλά γιατί έχω την εντύπωση ότι τελικά πρόκειται για μια από τις μέτριες στιγμές του; Παρά τον πρωτότυπο και σκληρό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η γέννηση και τα περί αυτής,νομίζω ότι η ταινία δε βρίσκει τον στόχο της.Ίσως η αδυναμία της εντοπίζεται στους διαλόγους,που συνήθως αποτελούν ένα από τα ισχυρότερα "όπλα" του μεγάλου σκηνοθέτη.Η αυστηρή του,ασφυκτική φόρμα απαιτούσε αυτήν ακριβώς τη σφοδρότητα των εμπύρετων διαλόγων,που έχει επιτύχει σε άλλα του έργα δωματίου.Αντίθετα,σ'αυτό το φιλμ η πλοκή και οι διάλογοι είναι σχεδόν απλοϊκοί...Πρόκειται δηλαδή κατά τη γνώμη μου για μια άψογη τανία που όμως δεν απογειώνεται,αλλά μένει προσκολλημένο στο επίπεδο της περιγραφής.
Προσωπικά δε μπορώ να φανταστώ ένα παρόμοιο έργο, σε τόσο μικρό χώρο, με αυτή τη θεματολογία, και τόσο πολύπλευρο(το δράμα δωματίου που λες, πολύ μου άρεσε σαν όρος). Οι διάλογοι μπορεί να μην είναι ποτισμένοι με την έμφυτη ευστροφία που έχουμε συνηθίσει στον Bergman. Όμως πολύ άνετα μεταδίδουν μια ατμόσφαιρα απειλής, παραπέμποντας έμμεσα στις χρόνια ριζωμένες αντιλήψεις της οπισθοδρομικής κοινωνίας.
Δε θεωρώ πως μένει σε ένα απλό περιγραφικό επίπεδο. Αν δούμε τις σχέσεις των ηρώων μεταξύ τους, και αν δούμε και την μη-ντοκυμαντεριστική χάρη της κάμερας, θα έλεγα πως το Nara Livet φιλοδοξεί να μας πει κάτι περισσότερο από τη ζωή αυτή καθ' αυτή. Η γέννηση μόνο στα προσχήματα κρατάει πρωταγωνιστικό ρόλο. Περισσότερο είναι εκείντο το τόξο που εξαπολύει τα βέλη προς πολυάριθμες κατευθύνσεις.
Νομίζω πάντως και εγώ πως δε μιλάμε για τα ευγνωσμένα αριστουργήματα του Bergman. Αλλά για μια (πολύ) πιο χαμηλών τόνων ταινία.
Όταν λέω "περιγραφικό",οπωσδήποτε δεν εννοώ μια απλή καταγραφή στα όρια του ντοκυμαντέρ.Η περιγραφή του Bergman είναι τρομερά οξυμμένη,σχεδόν εξπρεσιονιστική(λέω σχεδόν,διότι η δωρικότητά του δεν του επιτρέπει να γίνει π.χ. Μουρνάου)
Συμφωνούμε πάντως ότι έχει κάνει πολύ καλύτερες ταινίες(όπως και πολύ χειρότερες!)
Το "δράμα δωματίου" είναι ένας όρος που εισήγαγε ο αγαπημένος δραματουργός και συμπατριώτης του Bergman,Αύγουστος Στρίνμπεργκ,για να μεταφέρει στη σκηνή την έννοια της "μουσικής δωματίου".Λίγα όργανα-ηθοποιοί,περιορισμένη διάρκεια,υπόγειες εντάσεις κλπ. Μάλιστα την επωνυμία "τριλογία της Σιωπής",με την οποία οι κριτικοί συναίρεσαν ερρήμην του τα έργα "Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη","Κοινωνούντες" και "Σιωπή",ο ίδιος την αντικατέστησε με τον τίτλο "τριλογία ταινιών δωματίου".
Δημοσίευση σχολίου