Σάββατο 16 Μαΐου 2009

Code inconnu: Récit incomplet de divers voyages



Σκηνοθεσία: Michael Haneke
Παραγωγής: France / Germany / Romania / 2000
Διάρκεια: 118'


Άγνωστος κώδικας. Σε ποιος άγνωστους κώδικες αναφέρεται ο τίτλος του Michael Haneke; Ίσως αυτούς που καλείται να αποκρυπτογραφήσει ένας δημιουργός, για να αναλύσει το πορτραίτο της εκκεντρικής και ραγδαία μεταβαλλόμενης πραγματικότητας που τον περιβάλλει. Ή εκείνους τους κώδικες που καλείται να σπάσει ο μη συνηθισμένος και κακομαθημένος θεατής, ούτως ώστε να οδηγηθεί στην "Αλήθεια" του δημιουργού. Μπορεί ακόμα να αναφέρεται σε εκείνους τους άγνωστους κώδικες που αναπτύσσονται μεταξύ του αναπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου. Όπου η ανισότητα των θέσεων που καταλαμβάνουν οι δύο κόσμοι στο χάρτη, αλλά και το μεταξύ τους παιχνίδι σε όρους εκμετάλλευσης, ακρωτηριάζει τη διαλεκτικότητα και επιβάλλει το μέλλον. Άγνωστοι κώδικες που πλημμυρίζουν κάθε μορφή γλώσσας, καθιστώντας την επικοινωνία αδύνατη. Πλέον, η κάθε λέξη δεν είναι παρά μια επιγραφή, ή το βαφτιστικό όνομα που προέρχεται από τον υποκειμενισμό και τις εμμονές του εκάστοτε πομπού και του εκάστοτε δέκτη. Αφήνοντας τις θεωρητικά τουλάχιστον κοινές έννοιες, λησμονημένες σε κάποια μακρινή και απρόσιτη άβυσσο.


Ανατρεπτικό στη φόρμα και στο περιεχόμενο τούτο το απαιτητικό αριστούργημα του επίσης απαιτητικού auteur. Ο Haneke θα προσπαθήσει να αποκωδικοποιήσει την πραγματικότητα των μεγαλουπόλεων, και συγκεκριμένα του Παρισιού, με έναν ιδιόμορφο τρόπο. Ως προς τη φόρμα πρόκειται για ένα κολάζ διαδοχικών, μεσαίου μήκους, μονοπλάνων, τα οποία είναι (σχεδόν) ανεξάρτητα και συνδέονται, ή καλύτερα αποσυνδέονται, μέσω ισάριθμων fade out.


Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος θα εξαπολύσει για άλλη μια φορά μια σφοδρή κριτική στον Δυτικό κόσμο, και τον υπεροπτικό τρόπο που μεταχειρίζεται τις διάφορες ασθμαίνουσες κοινωνικές μειονότητες. Τον Δυτικό κόσμο αντιπροσωπεύει το ζεύγος του φωτογράφου και της ηθοποιού. Ασφαλώς αποπροσανατολισμένοι και οι δύο. Παρά τις υπαρκτές ευαισθησίες τους για τα δεινά που κατακλύζουν τη συλλογική πραγματικότητα, παγιδεύονται αμφότεροι σε ατομικές συναισθηματικές νευρώσεις. Συναισθηματικές νευρώσεις που είναι αποκλειστικό προνόμιο της αστικής τάξης, και που συρρικνώνουν το άτομο εντός του. Πρόκειται επί της ουσίας για αυτοσχέδιους αναισθητικούς μηχανισμούς, που απομακρύνουν το άτομο απ' το να αναλάβει δράση για το συλλογικό "Καλό". Ο Haneke κοιτάζει με δεικτικό, και ενίοτε σατυρικό τρόπο, το πως η μεσοαστική κοινωνία σταδιακά απαρνείται τη συλλογική δράση για την ψευδαίσθηση της ασφάλειας που παρέχει ο καταναλωτικός τρόπος ζωής των καπιταλιστικών οικονομιών(αριστουργηματική η σκηνή στο super market). Σε αυτό το σκέλος εντοπίζουμε πολυάριθμες ομοιότητες με μια άλλη δημιουργία του Haneke, το Cache. Στο οποίο κατά τη γνώμη μου, το σενάριο ήταν εμφανώς πιο συγκροτημένο στους σκοπούς του.


Ο Haneke όμως δε μένει σε μια απλή κριτική στον Δυτικό κόσμο. Παραμένει εξίσου καυστικός κοιτώντας και τον υπανάπτυκτο κόσμο των μειονοτήτων. Τον οποίο αντιπροσωπεύει μια οικογένεια Αφρικανών προσφύγων εντός του Παρισιού. Οι ίδιοι φαίνεται να έχουν εναποθέσει τις ελπίδες σωτηρίας τους σε κάποιο μεταφυσικό χέρι. Αρνούμενοι να αναλάβουν ισχυρή δράση. Ενώ και στο ιδεολογικό σκέλος, κατακλύζονται απ' τα κάλπικα όνειρα του προλεταριάτου για ανέλιξη στη διεστραμέννη κοινωνική πυραμίδα.

Πέραν όμως της οντολογικής σημασίας της ταινίας, ο θεατής θα βιώσει τον ωμό ρεαλισμό των κάδρων. Τα αυτόνομα μονόπλανα-σεκάνς συναρμολογούνται εγκεφαλικά στο εσωτερικό του θεατή. Ο οποίος εκτός από μια σπάνια εμπειρία, θα βιώσει σοκκαριστικά μια διαφορετική και ρεαλιστική όψη των μεγαλουπόλεων.
Βαθμολογία 9/10

4 σχόλια:

ds είπε...

Από πολλούς κριτικούς θεωρείται το αριστούργημα του Χάνεκε. Σίγουρα είναι η καλύτερη του ταινία μέχρι σήμερα.

Προσωπικά την θεωρώ πιθανώς την καλύτερη και σημαντικότερη ταινία των τελευταίων 10 χρόνων (εκτός αν μου διαφεύγει κάποια άλλη αυτή τη στιγμή).

Ήμουν στην Αγγλία το 2000 που κυκλοφόρησε* και βγήκα από το σινεμά άναυδος. Η πρώτη σκηνή στην Παρισινή λεωφόρο που κρατάει 10 σχεδόν λεπτά σε ένα μόνο πλάνο (!!!), με την κάμερα να κινείται συνεχώς αριστερά-δεξιά ακολουθώντας τους πρωταγωνιστές και την καθηλωτική δράση είναι ένα θαύμα από μόνη της (ήδη αποτελεί αντικείμενο μελέτης για τους φοιτητές σε εχολές κινηματογράφου). Άλλες ταινίες με μονά πλάνα τέτοιας διαρκείας και τεχνικής δυσκολίας είναι μετρημένα στα δάχτυλα στην ιστορία του σινεμά.

Θυμάμαι το ΒBC μίλησε για "ευρωπαϊκό κινηματογράφο στο απόγειο του" ενώ το Sight and Sound έκανε λόγο για μία από της σημαντικότερες ταινίες του σύγχρονου ευρωπαϊκού σινεμά.


*Προφανώς κατά λάθος έγραψες 2008.

ΠΑΝΟΣ είπε...

Είδες μεγάλη ταινία, φίλε. Μερικές φορές σκέφτομαι πόσο θα ήθελα να μην έχω δει καμία από αυτές τις ταινίες και να τις ανακαλύπτω τώρα. Με λίγες ταινίες αυτό γίνεται όσες φορές κι αν τις δεις. Ο Άγνωστος Κώδικας είναι μία από αυτές.

lt.aldo raine είπε...

παρα πολύ καλή ταινία αν k λιγάκι δύσκολη στην παρακολούθηση...λέω να την ξανά δω πάντως...

καλύτερη του θεωρώ το Cache και αγαπημένη μου είναι το Le Temps du loup...

μεγάλος ο χάνεκε...περιμένουμε την καινούρια τώρα...

kioy είπε...

@dynx
Δεν ξέρω αν μπορώ να ασπαστώ το "καλύτερη" του ταινία μέχρι σήμερα. Ειλικρινά δε μπορώ να διαλέξω μέσα στη φιλμογραφία του την καλύτερη. Ο Haneke είναι ένας τεράστιος δημιουργός, από τους λίγους που έχουν απομείνει να κρατούν σε τόσο υψηλό επίπεδο και να διευρύνουν την κινηματογραφική Τέχνη.

Αξίζει ειδική μνεία στο πρώτο μονοπλάνο. Πραγματικά σου κόβει την ανάσα. Αλλά και στα υπόλοιπα λεπτά της ταινίας, αποδεικνύει την άνεση με την κάμερα, γυρνώντας είτε με "βιδωμένη" την καμερα στο έδαφος, είτε με κινούμενα (μονο)πλάνα, είτε με κάμερα στο χέρι!

Ευχαριστώ για την επισήμανση του 2000. Κεκτημένη ταχύτητα!

@Πάνος
Καλησπέρα φίλε μου. Νιώθω ιδιαίτερα τυχερός που ανακαλύπτω ορισμένα αριστουργήματα τώρα. Βέβαια πολλές φορές, την ίδια μαγική αίσθηση αποκομίζω όταν ξαναβλέπω μετά από πολύ καιρό κάποιο από τα αριστουργήματα του κινηματογράφου. Διότι έργο και θεατής αναπτύσσουν μια δυναμική σχέση, αλληλοεπηρεαζόμενη. Και έτσι όπως έχουμε μεταβληθεί στο χρόνο εσωτερικά, μεταβάλλεται και το περιεχόμενο της θεασής μας. Στην ουσία βλέπουμε ένα "νέο" έργο, βλπέπωντας την ίδια ταινία.

@It aldo raine
Όσο πιο απαιτητική είναι μια ταινία, τόσο πιο δύσκολη είναι στην παρακολούθηση. Άλλωστε αυτό είναι το χαρακτηριστικό του "καλλιτεχνικού" κινηματογράφου, ζητάει απ' τον θεατή να συμμετέχει και να συμπρωταγωνιστεί στο έργο. Αυτό κάνει την παρακολούθηση ιδιαίτερα επίπονη, προσωπική, βιωματική, καθαρτική και τραυματική!

Προσωπικά γνώρισα τον Haneke απ' το Cache. To οποίο έχει ιδιαίτερο βάρος εντός μου. Ωστόσο όπως είπα και παραπάνω, δε μπορώ να διαλέξω αγαπημένη! :)