Twelve Monkeys

Σκηνοθεσία: Terry Gilliam
Παραγωγής: USA / 1995
Διάρκεια: 129'

Το Twelve Monkeys χαρακτηρίστηκε άμεσα και άκοπα ως έργο της διάνοιας και της μεγαλοφυΐας στην Αμερική. Ωστόσο, στην πραγματικότητα ο Terry Gilliam δεν κάνει κάτι διαφορετικό από αυτά που μας είχε συνηθίσει. Ή μάλλον κάνει. Αποφασίζει να αφήσει τη στενή κάμαρα του δημιουργού και να δώσει στις εμμονές και στους χρόνιους προβληματισμούς του έναν πιο μαζικό χαρακτήρα. Κάτι που διαφαίνεται τόσο στην επιλογή του cast(Bruce Willis, Brad Pitt), όσο και από την ξεδίπλωση της δραματουργίας που εν μέρει ακολουθεί (και) τις mainstream επιταγές. Ωστόσο, ο αλλόκοτος αυτός σκηνοθέτης δεν εγκαταλείπει τον στοχαστικό του ειρμό, τον οποίο και έχει τελειοποιήσει ήδη στα προηγούμενα του έργα(Brazil, The Fisher King, The Meaning of Life κλπ). Όμως η ακεραιότητα του έργου απειλείται από τις εμφανείς προσπάθειες του να γίνει μαζικά κατανοητό.


Στο βάθος της φιλμοκατασκευαστικής πορείας του, ο Terry Gilliam, και όχι άδικα, έχει αποκτήσει τον χαρακτηρισμό του σκηνοθέτη του φανταστικού. Και αυτό όχι διότι κινηματογραφεί φανταστικές ιστορίες, όπως ας πούμε ο Peter Jackson, αλλά επειδή το σινεμά του από καταβολής εξισώνει τον φανταστικό και τον ονειρικό με τον πραγματικό χώρο. Για την ακρίβεια τα επίθετα φανταστικός, ονειρικός, πραγματικός δεν νοούνται στο σινεμά του Gilliam. Ο χώρος δε γνωρίζει διαχωριστικά σε αυτό. Ό,τι υπήρξε, σε οποιαδήποτε σφαίρα, παρίσταται εντός του ενός και μοναδικού χώρου. Κάπως ανάλογα νοείται και η διάσταση του χρόνου σε αυτό το ιδιότυπο σινεμά. Που εναντιώνεται στην επινοημένη γραμμικότητα αυτού, μια γραμμικότητα που αποτελεί προϊόν του Δυτικού πολιτισμού. Ο Gilliam είναι σαν να μας λέει πως το καθετί ζει στη στιγμή. Και πεθαίνει σε αυτή. Και είναι αυτό το κλάσμα του δευτερολέπτου το οποίο ανασταίνει ότι υπήρξε, και το εκχωρεί στο άχρονο πηγάδι της αιωνιότητας. Παρόν, παρελθόν και μέλλον γίνονται ένα συνονθύλευμα. Όχι αλληλοδιαδοχής. Αλλά ένα τέλειο κράμα που παράγεται από μια ισοβαρή μείξη. Στο Twelve Monkeys, παρ' ότι ο χρόνος τοποθετείται στην καρδιά της δραματουργίας, αντιμετωπίζεται κάπως πιο "μαλακά". Στα προαναφερθέντα πλαίσια της επιδίωξης για μαζική κατανόηση.

Εδώ, ο ήρωας Bruce Willis είναι το αντίθετο του μέσου ανθρώπου. Μέσος άνθρωπος: ζει στο παρόν-έχει ζήσει στο παρελθόν-ζει για το μέλλον. Ο ήρωας μας έχει ζήσει στο μέλλον-επιθυμεί το παρόν-και το παρελθόν ποτέ δε θα το πιάσει(όπως ο μέσος άνθρωπος ποτέ δε θα πιάσει το μέλλον, αν σκεφτούμε το μέλλον ως κάτι που προηγείται). Απ' το μέλλον που έρχεται ο Willis ένα είναι το δεδομένο. Ο αφανισμός του πλανήτη. Επιστρέφει, για να αλλάξει τροχιά στα γεγονότα της ιστορίας. Όμως, πως μπορεί να επιτύχει μόνος; Και είναι μόνος. Διότι η ιδιομορφία, και η αποκλίνουσα προσωπικότητά του μπαίνει στο μάτι των κοινών ανθρώπων και κυρίως της επιστήμης που αμέσως εναντιώνεται. Βγαίνοντας απ' τον οφθαλμό τους, έχει αποκτήσει την ταμπέλα του παρανοϊκού. Μια αμφισβήτηση και μια περιθωριοποίηση, που σταδιακά ποτίζει και τη δική του κρίση.


Ο Gilliam σε αυτή την ταινία θα εναντιωθεί όσο ποτέ άλλοτε στην επιστήμη. Άλλωστε, σε πεσιμιστικό φουτουριστικό κλίμα προμηνεύει την καταστροφή της ανθρωπότητας. Η οποία ορίζεται ως de facto σημείο του μέλλοντος, ενοχοποιώντας ουσιαστικά την επιστήμη για την ανεξέλεγκτη και αυνανιστική τροχιά που έχει επιλέξει. Όμως τα πυρρά δεν εκτοξεύονται μόνο πάνω στη λειτουργική της επιστήμης, αλλά και στην ίδια της τη Φύση. Η οποία είναι και ο σημαντικότερος εχθρός του κεντρικού ήρωα. Επιστήμη: ο μαθηματικός που τετραγώνισε τον κύκλο. Και στρίμωξε εντός του τετραγώνου μυριάδες περιοριστικές και στείρες γνώσεις. Η γνώση στην επιστήμη είναι απόλυτη. Εξού και το περιοριστικό της. Όμως, πως νοείται γνώση που λειτουργεί αποκλειστικά προς ένα οποιοδήποτε έτερο πεδίο ή σημείο; Αποκλειστικά και ως προς τον ίδιο της τον εαυτό; Ένα τέτοιο σύμπαν γνώσης μοιάζει με οχυρό, καθόλου προοδευτικό και εξ' ολοκλήρου στάσιμο. Ένα στενό κελί. Άλλωστε ο Gilliam ως καλλιτέχνης, αλλά και στοχαστής, έρχεται σε ευθεία ρήξη με αυτή την περιοριστική επιστήμη. Η οποία λειτουργεί αφοριστικά ως προς τις αποκλίνουσες συμπεριφορές, κολλώντας διάφορες "χολεριασμένες" ταμπέλες σε όσους τολμούν να "παρανομούν" αυτής. Η επιστήμη αρνείται να στοχαστεί πάνω στο πεδίο της. Και προτάσσει στείρα πορίσματα ως απόλυτες αλήθειες, εκμεταλλευόμενη την αυθαίρετα δοσμένη εξουσία. Αν όμως δε δώσουμε ευκαιρία στο κάτι, να είναι κάτι άλλο, πως θα προχωρήσουμε στο χωροχρόνο;


Αν δούμε το χρόνο έξω απ' το χρόνο. Το χώρο έξω απ' το χώρο. Το αδύνατο έξω απ' το δυνατό. Θα 'χουμέ κιόλας κάνει ένα βήμα πίσω. Πίσω, ναι πίσω. Πηγαίνοντας μακρύτερα κοιτάς πλατύτερα τον κόσμο.
Βαθμολογία 7,5/10