Belle de jour

Σκηνοθεσία: Luis Buñuel
Παραγωγής: France / Italy / 1967
Διάρκεια: 101'

Δύο χρόνια μετά τον Polanski και το αριστουργηματικό Repulsion, ο μεγάλος σουρεαλιστής Luis Bunuel θα "κλέψει" την Catherine Deneuve -η οποία μάλλον δίπλα σε αυτούς τους μεγάλους σκηνοθέτες μας έδωσε τις σημαντικότερες ερμηνείες της καριέρας της- αλλά και τη θεματολογία εν μέρει, και θα ποιήσει άλλη μια σπουδαία ταινία της 7ης Τέχνης, το Belle de jour. Κινούμενος στα αφοριστικά και ανατρεπτικά λογοτεχνικά μονοπάτια του Μαρκήσιου Ντε Σαντ.

Σ' ένα έργο του σουρεαλισμού, το εξωπραγματικό διέπει ολόκληρη τη φιλμογραφία του Bunuel, δε νομίζω πως έχει νόημα κάποια προσπάθεια χαρτογράφησης των ορίων του πραγματικού, του φανταστικού, του συνειρμικού ή του υποσυνειδήτου. Άλλωστε πολλάκις ο κινηματογράφος έχει χαρακτηριστεί ως η Τέχνη του ονείρου. Έτσι και το παρόν κείμενο θα απαλλαχτεί από την ανιαρή προσπάθεια της χαρτογράφησης, και θα επιδοθεί στο ακολούθημα της τροχιάς -ή στην επινόηση μιας άλλης-, με αφορμή το πρωτογενή κινηματογραφικό κείμενο.


Προσωπικά, στο Belle de jour διακρίνω ως πρωτογενή στοιχεία το τρίπτυχο Ενοχές-Τύψεις-Εξιλέωση. Το οποίο αναφέρεται και αυτολεξεί κατά τη διάρκεια της ταινίας. Και πάνω στο προαναφερθέν τρίπτυχο θα πατήσουμε στοχαστικά στη συνέχεια της συγγραφικής αποδόμησης-αποκρυπτογράφησης.

Chapter 1: Ενοχές-Τύψεις. Οι τύψεις και οι ενοχές είναι το αντάλλαγμα που φορτώνεται ένα υποκείμενο για μια πράξη του που δε συμβαδίζει με την πρέπουσα συμπεριφορά. Η πρέπουσα συμπεριφορά καθορίζεται από την κοινωνική επιθυμητότητα και την αστική συμβατικότητα. Η Cathrine Deneuve υποδύεται μια ενάρετη σύζυγο. Η αρετή κατά τον έγγαμο βίο(αλλά και έξω αυτού), σημασιοδοτημένη απ' το χριστιανικό πολιτισμό, μεταφράζεται ως κραυγαλέος σεξουαλικός συντηρητισμός. Η Deneuve συμβαδίζει με τα κοινωνικά πρότυπα. Όμως τα ένστικτα της, την εξωθούν σ' έναν πολυγαμικό και φιλήδονο βίο. Άραγε, ποια είναι η στρεβλωτική δύναμη πάνω της; Τα ένστικτα, δηλαδή η Φύση της, που τσαλακώνει την μεταξωτή υφή της κοινωνικής επιθυμητότητας; Ή οι αστικές συμβάσεις που στραγγαλίζουν τα ένστικτα για την εκπλήρωση μιας κατασκευασμένης αρετής;

Ο Bunuel, ασφαλώς, απαντάει καταφατικά στο τελευταίο ερώτημα. Αφού πρωτίστως έχει υποδείξει το προφανή. Δηλαδή την ετερότητα του σαρκικού έρωτα σε σχέση με την συναισθηματική ολοκλήρωση. Αυτό θα το παρατηρήσουμε και στην περσόνα που υποδύεται η πρωταγωνίστρια με μια τρομακτική εσωτερική ερμηνεία. Ο πολυγαμικός βίος της Deneuve δεν επιφέρει ρωγμές στο γάμο της. Αντιθέτως, η ίδια απαλλάσσεται απ' τις προγενέστερες νευρώσεις της, που ταλαιπωρούσαν την έγγαμη συνύπαρξη. Απελευθερωμένη απ' τις εξωτερικές δυνάμεις των αστικών συμβάσεων που περιόριζαν το εσωτερικό της, οδηγείται εξελικτικά στην πλέον τρυφερή-στωική-εγκάρδια σύντροφο. Ίσως διότι η συμπεριφορική μας απελευθέρωση βασίζεται στην εσωτερική μας απεξάρτηση και απογαλάκτωση. Στην προσέγγιση της ουτοπίας. Της πνευματικής ελευθερίας. Το τελευταίο δεσμό αποτελούν οι τύψεις.


Chapter 2: Εξιλέωση. Όπως προείπαμε η έλευση των τύψεων βρίσκεται σε στενή επαφή με την απόκλιση από την "πρέπουσα" συμπεριφορά. Στον Δυτικό πολιτισμό, που αναπνέει κάτω απ' την χριστιανική θρησκευτική κουλτούρα, η εξάλειψη των τύψεων αναφέρεται σε μια ιστορία επιστροφής. Η μετάνοια του ένοχου -ή αμαρτωλού- συνιστάται στην παραδοχή του σφάλματος απόκλισης από την πλευρά του ενόχου, και την επανεπιστροφή εντός του ορισμένου κύκλου της αποδεκτής συμπεριφοράς. Ο ευφυής Luis Buñuel επιτίθεται ειρωνικά και δεικτικά σε αυτή την πρόταση. Η μετάνοια δεν αποτελεί εισιτήριο εξιλέωσης. Για τον Bunuel μάλλον αποτελεί το χρονικό μιας ισόβιας εσωτερικής καταπίεσης. Στο Belle de Jour η εξιλέωση προκύπτει απ' τον κατασπαραγμό των τύψεων. Απ' τη λαίμαργη βουλιμία των τύψεων. Συγκεκριμένα, η εξιλέωση προκύπτει από την διάπραξη του πλέον κατακριτέου, για τους κύκλους της κοινωνικής επιθυμητότητας και των αστικών συμβάσεων, ατοπήματος. Αυτού του ατοπήματος που θα σπάσει, που θα κατασπαράξει το φωτοστέφανο της πρέπουσας συμπεριφοράς. Τόσο που ο άνθρωπος θα μπορεί να λειτουργεί απελυθερωμένος από τους εξωτερικούς παράγοντες. Στην ειλικρινή τροχιά της Φύση του. Εξιλέωση σημαίνει "αμαρτάνω" μέχρις ώτου να απαλλαχθώ, πρωτίστως εσωτερικά, απ' το σώμα της πρέπουσας κοινωνικής σύμβασης.

Η Ωραία της Ημέρας αποτελεί μια απ' τις πιο ευκολονόητες, όσον αφορά τη φόρμα τους, ταινίες του Bunuel. Στο γνώριμο ειρωνικό, ψυχρό και αποστασιοποιημένο ύφος του δημιουργού. Που εδώ οφείλουμε να του πιστώσουμε και την ανάσταση ενός πρόχειρου πρωτογενούς υλικού. Και αναφέρομαι στο βιβλίο του Joseph Kessel, το οποίο αποτελεί και την πηγή του σεναρίου.
Βαθμολογία 9,5/10