Amores perros

Σκηνοθεσία: Alejandro González Iñárritu
Παραγωγής: Mexico / 2000
Διάρκεια: 154'

Το Amores perros αποτελεί το πρώτο μεγάλου μήκους σκηνοθετικό πόνημα του Alejandro González Iñárritu, και ταυτόχρονα το πρώτο μέρος της συνεργασίας με τον σεναριογράφο Guillermo Arriaga. Που αργότερα, συγκεκριμένα με την περάτωση της τρίτης τους ταινίας, δηλαδή το Babel, τα τσούγκρισαν. Πλέον, σχεδόν δέκα χρόνια μετά, και με την ολοκλήρωση μιας άτυπης τριλογίας, η τεχνική που χρησιμοποιεί ο Arriaga στο σενάριο και η σκηνοθετική στιβαρότητα του Inaritu έχουν γίνει πασίγνωστες. Αλλά ας αναφέρουμε την κεντρική ιδέα άλλη μια φορά. Ένα δραματικό γεγονός τοποθετείται στην καρδιά της δραματουργίας. Ωστόσο, το γεγονός αυτό καθ' αυτό δεν είναι παρά ένα τέχνασμα, εκ πρώτης άποψης εντυπωσιακό, που συνδέει ετερόκλητες μεταξύ τους ιστορίες. Έτσι και στο Amores perros, στην καρδιά της δραματουργίας τοποθετείται ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Το γεγονός αυτό καθ' αυτό, πέραν της συναισθηματικής υποβολής, δεν έχει κάποια ιδιαίτερη "χρηστική" αξία. Ωστόσο, η στιγμιαία σύζευξη των ατομικοτήτων που παρίστανται ή συμμετέχουν στο δυστύχημα, στέκεται η αφορμή για την αφήγηση τριών διαφορετικών και αυτόνομων ιστοριών.


Στο πρώτο (και ανιαρό) επίπεδο της επιφάνειας το Amores perros μοιάζει με ευτελή pop art. Με το κοφτό μοντάζ, την πληθώρα φώτων στους προβολείς, την καταναγκαστική pop μουσική, το συναισθηματικό άρμεγμα αλλά και την συμβολική υπερβολή. Και όμως ο Inarritu, χωρίς καμία διάθεση απενεχοποίησης των παραπάνω, μέσα από μια απύθμενη εμβάθυνση και μια ξεσαλωτική χρήση της "πολύχρωμης" φόρμας επιτυγχάνει να απογειώνει την ταινία του. Δίχως δισταγμούς και καλλιτεχνικούς περιορισμούς το Amores perros γίνεται ένα εξαιρετικά πολυσήμαντο δράμα. Απ' όποια σκοπιά και αν το κοιτάξεις και με όποιο κριτήριο. Και μιλώντας για κριτήρια αναφέρομαι περισσότερο στο κριτήριο του νεορεαλισμού και του μελοδράματος που τονίζονται και στα 154 λεπτά της κινηματογράφησης.

Οι "Αγάπες σκύλες" του Μεξικό κακοποιήθηκαν στην Ελλάδα με το προσωνύμιο "Χαμένες Αγάπες". Και τώρα, ο πρωτότυπος τίτλος, για χάρη του κειμένου μου, θα γνωρίσει άλλη μια κακοποίηση ακούοντας στο όνομα "Ο μικροαστός, ο αστός και ο ανένταχτος". Ανένταχτος με την ετυμολογική σημασία του άνευ τάξης. Και για να γίνω πιο ξεκάθαρος, άνευ κοινωνικής τάξης. Καθώς εδώ, η δραματουργία με πρόσχημα το αυτοκινητιστικό που αναφέραμε, προσπελαύνει και σφιγμομετράει την κοινωνική διαστρωμάτωση του Μεξικό.


Ο μικροαστός, του οποίου η προσωποποίηση είναι ο Gael García Bernal(Octavio), είναι ένα παράξενο ον. Ένα ον κακοποιημένο. Ποθεί όσο τίποτα το εύκολο χρήμα. Και τον λαμπερό, πάντα εξ αποστάσεως άγνοιας, κόσμο των celebrities. Είτε αυτός προέρχεται απ' την σημαντική στη ζωή του tv, είτε από το ποδόσφαιρο της επαλήθευσης του αντρισμού. Καθότι υπάρχει και μια σχετική και καλλιεργήσιμη ομοφοβία. Ο έρωτας, όπως και το χρήμα που προαναφέραμε είναι όνειρα και σχέδια μακρινά. Υπακούουν αμφότερα στις αυθαίρετα κατασκευασμένες και ωραιοποιημένες εικόνες του μικροαστού που συντηρούνται μέσω μιας εθελούσιας και εμμονοληπτικής άγνοιας. Άλλωστε η άγνοια εξισώνεται με την απόσταση που χωρίζει το μικροαστό από τους φιλόδοξους προορισμούς του. Και αυτοί οι φιλόδοξοι προορισμοί είναι η ελπίδα. Η εκφυλισμένη ελπίδα που θα σ' αναγκάσει να σηκωθείς ξανά και ξανά απ' τα αλλεπάλληλα στραπάτσα, κυνηγώντας ένα άδειο πουκάμισο. Ας μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε πως ο μικροαστός σκύβει μόνο μπροστά στο σταυρό. Και σε κάθε αντικείμενο που δύναται να ασκήσει εξουσία σταυρού στη ζωή του.


Ο αστός, του οποίου η προσωποποίηση είναι ο Álvaro Guerrero(Daniel), είναι ένα ον ίσως πιο δραματικό. Στην ουσία πρόκειται για τον μικροαστό που έχει εκπληρώσει τις ανυπόστατες φιλοδοξίες του. Δηλαδή το εύκολο χρήμα, το φλερτ με τον κίβδηλο κόσμο των celebrities και τον καλογυαλισμένο έρωτα. Οι ανάσες έχουν ηρεμήσει απαλλαγμένες απ' το κυνήγι των ονείρων. Η άγνοια έχει παρέλθει. Καθώς ο αστός δεν αποσταίνει της πραγματικότητας που ονειρεύεται. Ζει εντός αυτής. Και τώρα που η σάρκα έχει ηρεμήσει, τώρα που το καράβι έχει φτάσει στο λιμάνι, τα τραύματα απλώνονται αμείλικτα κάτω από τη σάρκα. Οι γυαλιστερές, αυτές οι αυθαίρετα κατασκευασμένες, εικόνες ξεθωριάζουν. Ξεσκίζονται. Όχι όπως ξεσκίζει το δυστύχημα τη Valeria. Αλλά έτσι όπως η οικειότητα οδηγεί στην κατάκτηση, και η κατάκτηση στη συνειδητοποίηση του πλαστού των κομφορμιστικών ονείρων. Η αγάπη, μέσα σ' ένα μπαλόνι, ξεφουσκώνει. Όπως αδειάζει από συναισθήματα ο αστός. Που έρχεται αντιμέτωπος με τη θλίψη. Όχι της σάρκας -αυτή είναι μικροαστική-, αλλά της ψυχής! Πολύ εύστοχη και η παρομοίωση με το σκυλί. Εγκλωβισμένο κάτω απ' το πάτωμα, δηλαδή το κατώτερο επίπεδο της κοινωνικής κυριαρχίας, έχει παραδοθεί εξ' ολοκλήρου στους αρουραίους(μικροαστούς). Οι οποίοι όμως, με την όρεξη τους για το αστικό όνειρο, είναι ανίκανοι να θανατώσουν το αστικό πυροτέχνημα. Μόνο το αγγίζουν με τα λαίμαργα δόντια τους. Τέλος, να σημειώσουμε πως ο αστός δε σκύβει στο σταυρό. Ο αστός φιλάει το σταυρό. Όπως απλόχερα σκορπά τα φιλήματά του σε κάθε αντικείμενο που αποδίδει την αιτία της (ειρωνικής) κυριαρχίας του.


Αλλά τώρα ήρθε η ώρα του ανένταχτου. Αυτός είναι ο Emilio Echevarría(El Chivo). Δεν προσωποποιεί κάτι. Είναι μόνος του. Εντελώς μόνος. Είναι αυτός που είχε την αστική ζωή και την αρνήθηκε. Αν δεν αρνηθείς δεν έχεις σχήμα στο πορτραίτο. Είναι αυτός που ζει, ιεραρχικά, κάτω και απ' τον μικροαστό, και όμως δε συμμερίζεται ούτε τα πάθη του, ούτε τα όνειρά του. Ο ανένταχτος είναι αυτός που αποχαιρετά τις κοινωνικές δεσμεύσεις. Βαδίζει μόνος. Τα όνειρά του είναι ανώτερα. Απαλλαγμένα απ' το εγώ της ύπαρξης. Το τραύμα του ίσως βαθύτερο, βαρύτερο φορτίο. Η μοναξιά είναι η ποινή, ως επακόλουθο της μη αποδοχής του περιορισμού στη χαρτωσιά του πλαστού κόσμου. Η τιμωρία είναι η ματαιότητα. Που προκύπτει απ' τη βαθύτερη συνειδητοποίηση του ανέφικτου των ονείρων. Και της μοναδικής ιδιότητας του κόσμου, των προσώπων και των πραγμάτων να στερούνται νοήματος. Και τα βήματα είναι πόνος. Πόνος πάνω σε νεκρή γη. Μοναξιά σε χώμα από κάρβουνο και στάχτη. Δίχως σταυρούς. Δίχως φωτογραφία.


Για να κλείσουμε το κείμενο θα ήθελα να αναφερθώ σύντομα και στη χρηστική αξία που ενέχουν τα σκυλιά στη δραματουργία. Άλλωστε κάθε ήρωας διατηρεί και μια προσωπική σχέση με τα σκυλιά, τα οποία εκτός των άλλων διακρατούν και τη μία από τις δύο λέξεις του τίτλου. Τα σκυλιά μοιάζουν των αφεντικών τους, λέει μια παροιμία. Ο σκύλος του μικροαστού είναι φονιάς. Είναι άγριος. Η βούληση του δεν είναι κακιά, ούτε η πρόθεση του. Μόνο ξερνάει τη βία με την οποία διοχετεύεται καθώς εξωθείται στα κατώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας. Ο σκύλος του αστού είναι είδος πολυτελείας. Πάντα χορτάτο. Ανίσχυρο σωματικά, και δέκτης μιας αγάπης φτηνής. Μιας συναισθηματικής χυδαιότητας που αυτοαποκαλείται αγάπη. Ο σκύλος του ανένταχτου, μοιάζει κι αυτός του αφεντικού του. Μόνο επιβιώνει. Δίχως ανώτερες επιδιώξεις. Είναι κουρασμένος απ' το δρόμο. Ενώ άλλος ένας σπαρακτικός και ευφυέστατος συμβολισμός απενεχοποίησης των κινήτρων της δολοφονίας και συναισθηματικοποίησης της απώλειας βρίσκεται στη συνάντηση του El Chivo με το σκύλο του μικροαστού.

Νεκρή γη. Ψεύτικα όνειρα. Εικόνες που καταρρέουν. Μακρύς δρόμος...
Βαθμολογία 9/10