Τετάρτη 22 Οκτωβρίου 2008

Entre les murs


Σκηνοθεσία: Laurent Cantet
Παραγωγής: France/ 2008
Διάρκεια: 128'


Ο Laurent Cantet μετέφερε στην οθόνη το ομότιτλο βιβλίο του François Bégaudeau. Το αποτέλεσμα, μια πολύ λεπτοδουλεμένη ταινία με υπέρογκες αιχμές για το σύστημα της παιδείας, η οποία δραπέτευσε με τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Κανών.


Μεταφερόμαστε σε ένα επαρχιακό σχολείο της Γαλλίας. Η τάξη, στην οποία διαδραματίζεται η συντριπτική πλειοψηφία των γυρισμάτων, αποτελείται κυρίως από μικρούς Αφρογάλλους μαθητές. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει ο συγγραφέας του ομότιτλου βιβλίου François Bégaudeau, ο οποίος υποδύεται έναν δάσκαλο Γαλλικών. Ενώ στα πλαίσια της γενικότερης προσπάθειας εξομοίωσης της πραγματικότητας, στα θρανία κάθονται κανονικοί μαθητές! Τα 130 λεπτά που διαρκεί η ταινία είναι ένας αέναoς διάλογος μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων. Ο Laurent Cantet μεταχειρίζεται μινιμαλιστικά ένα σύνολο επεισοδίων φτάνοντας εν τέλη σε ένα εμβριθές σχόλιο για την παιδεία αλλά και την κοινωνία. Τέλος, η ευαίσθητη παιδική ηλικία αντιμετωπίζεται χαρισματικά, καθώς τα "ανυποψίαστα" παιδιά αναπαράγουν τα ποικιλόμορφα πρότυπα και στερεότυπα των οικογενειών τους και της κοινωνίας κατ' επέκτασην.


Παρά την ντοκυμαντεριστική γραφή, κυρίως λόγω της γλυκιάς φορεσιάς του, το "Ανάμεσα στους Τοίχους" εμφανίζει οπτικά μικροπροβλήματα στο να αναπαραστήσει ρεαλιστικά την πραγματικότητα μιας σχολικής τάξης. Ωστόσο, η χειρουργική λεπτότητα με την οποία στήνεται το διαλεκτικό κομμάτι καταφέρνει να μας μυήσει στην (πολλές φορές ανούσια) φλυαρία του σχολικού τμήματος. Ο εμπνευσμένος διάλογος τροφοδοτεί συνεχώς με σκέψη τον θεατή, ενώ παράλληλα φροντίζει να πυροδοτεί το κωμικό στοιχείο ανά τακτικά χρονικά διαστήματα. Η ταινία απογειώνεται καθώς ο χρόνος ξετυλίγεται. Με αποκορύφωμα τη σκηνή όπου απαθανατίζεται το Σχολικό Συμβούλιο των Καθηγητών συν τις δύο μαθήτριες που αντιπροσωπεύουν το τμήμα. Οι οπτικοί συμβολισμοί πυροβολούν αλλεπάλληλα τον θεατή, σε μια ολοκληρωμένη υπονόμευση του δημοκρατικού συστήματος. Συγκεκριμένα οι καθηγητές, ως διαμορφωτές των σχολικών νόμων, θα μπορούσαν να παρομοιαστούν εύστοχα με τα εκτελεστικά όργανα μιας συμμετοχικής δημοκρατικής εξουσίας. Σε πλήρη ταύτιση με την πραγματικότητα του πολιτικού συστήματος, οι δάσκαλοι εμφανίζονται εντελώς αποδιοργανωμένοι και ασύντακτοι μεταξύ τους και έχουν πλήρη άγνοια για αυτούς (μαθητές) που πρόκειται να τιμωρήσουν ή να ανταμείψουν. Τα παιδιά από την πλευρά τους, που θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με τη γενική μορφή των πολιτών, μοιάζουν να αγνοούν παντελώς τη δύναμη και την ουσία του ρόλου τους στην εξουσιαστική πυραμίδα. Έτσι, το "δημοκρατικό" εσωτερικό συμβούλιο, τόσο ως προς τη μορφή του όσο και ως προς τα αποτελέσματά του, παρουσιάζεται ως ένας διασχισμένος θεσμός που κεφαλαλγεί και αιμορραγεί εκ των έσω. Ενώ η θέση αυτή ενισχύεται καθώς επιστρατεύεται η "Πολιτεία" του Πλάτωνα, σε ένα χαρισματικό σεναριακό τέχνασμα, για να δώσει έμφαση στην πλήρη άγνοια που διέπει τους καθηγητές ως προς τις πράξεις τους.


Το Entre les murs μπορεί να μην κατέχει την κινηματογραφική οξύτητα του προκατόχου του Χρυσού Φοίνικα "4 luni, 3 saptamâni si 2 zile". Ωστόσο ο ανερχόμενος Γάλλος σκηνοθέτης με λεπτούς χειρισμούς κατάφερε να αναδείξει ένα φλέγον θέμα, να σκιαγραφήσει την επιτυχία της Παιδείας να εγκλωβίζεται στην παροχή μικρογνώσεων και να τονίσει την αδυναμία να εμφυσήσει ενάρετους δρόμους στις ευαίσθητες παιδικές υπάρξεις κατά το βαρυσήμαντο στάδιο της κοινωνικοποίησης.
Βαθμολογία 8/10

5 σχόλια:

lafkadio είπε...

Πολύ σημαντικός ο παραλληλισμός που κάνεις με πολιτικούς και πολίτες.
Επίσης, νομίζω ότι η ταινία δείχνει καλά μια κάποια έλλειψη εμπιστοσύνης των παιδιών γενικά στο σχολικό σύστημα, η οποία μάλλον οφείλεται στην φυλετική/ταξική/πολιτισμική τους προέλευση, και υπονομεύει τις παιδαγωγικές και θεσμικές αξίες της δημοκρατικότητας, διαλογικότητας κτλ, και η οποία έλλειψη εμπιστοσύνης δεν είναι πλήρως αδικαιολόγητη.

kioy είπε...

Συμφωνώ μαζί σου. Η έλειψη εμπιστοσύνης, αν και διασισθητική περισσότερο, είναι διάχυτη! Όχι καθόλου αδιακιολόγητη δεν είναι... Και πηγάζει από τις αποστάσεις νομίζω των εκπαιδευτών-εκπαιδευόμενων. Αποστάσεις που έχουν να κάνουν κυρίως με την κουλτούρα, και την έλλειψη ενσυναισθησίας και των δύο πλευρών...

lafkadio είπε...

Ναι. Στο μεταξύ, με τον όρο "ενσυναισθησία", μου θύμισες μια ομηρική διαμάχη που είχα με έναν διαδικτυακό φίλο στο μπλογκ του Ευρωπάνου περί του αν το "empathy" πρέπει να μεταφράζεται ως "ενσυναίσθηση" ή ως "εμπάθεια" (όπως το μετέφερα εγώ). Τον όρο "ενσυναισθησία" δεν τον έχω ξανακούσει, αλλά γιατί όχι...
Χαιρετώ!

Μοιραιος Χαρακτηρας είπε...

Ο όρος είναι και ενσυναίσθηση αλλά και εναισθησία και ενσυναισθησία. Το έχω συναντήσει με όλους τους παραπάνω όρους.

Αντιγράφω απο την κριτική μου σε φόρουμ {Κιού, ξέρεις εσύ ;)}

Ντοκυμενταρίστικο ύφος , ρεαλιστικό, δεν προτείνει λύσεις, δεν καταδεικνύει τίποτα πέρα απο τον τίτλο του. "Ανάμεσα στους τοίχους", τουτέστιν και τις καλύτερες των προθέσεων να έχεις ως εκπαιδευτικός, δεν θα σε αφήσουν οι κοινωνικές δομές του σχολείου, η διάρθρωση της σχολικής ομάδας, οι ρόλοι που είναι αυστηρά προκαθορισμένοι και ως εκ τούτου δεσμευτικοί. Έντονη η αίσθηση της "κλεισούρας", του περιορισμού, αφού εξ'ολοκλήρου το έργο διαδραματίζεται μέσα στην τάξη.

Φυσικά και είναι επιλήψιμη η απόκρυψη της φράσης "σαν τσουλιά" (του καθηγητή), αλλά απο την άλλη αισθανόμουν τεράστιο το βάρος της σχεδόν επιθετικής αμφισβήτησης που γινόταν από την πλευρά των μαθητών. Νομίζω οτί κάποια στιγμή ο δάσκαλος είναι τόσο θύτης αλλά και πέφτει θύμα μιας αρτηριοσκληρωτικής εκπαιδευτικής νοοτροπίας την οποία καλείται να εφαρμόσει χωρίς να την πολυπιστεύει. Απο την άλλη νομίζω το όλο θέμα της ταινίας είναι η πειθαρχία και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να εφαρμοστεί. Νομίζω οτί εξετάζει και καταδεικνύει την αποτυχία του συστήματος "παράπτωμα - τιμωρία - πέλεκυς". Κι όπως έχει πολύ σωστά λεχθεί, Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΔΕΝ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ, ΥΠΟΒΑΛΛΕΤΑΙ. Στην πορεία ο καθηγητής συνειδητοποιεί το τι γίνεται. Δείχνει να είναι ο μοναδικός ωστόσο που θορυβείται απο την απουσία αποτελέσματος. Κι όσο για την παρεκτροπή του, τη θεωρώ πάρα πολύ ανθρώπινη, κάτω απο συνθήκες ιδιαίτερα πιεστικές όπως αυτή που ζει ένας δάσκαλος σε ένα τέτοιο περιβάλλον. "

kioy είπε...

@ Μοιραίος Χαρακτήρας,
Νομίζω πως γνωρίζεις πως με βρίσκεις σύμφωνο σχεδόν σε όσα λες. Είναι νομίζω προτεραιότητα της ταινίας ο δάσκαλος να παρουσιαστεί ως ένας ανθρώπινος ήρωας. Σε αντίθεση με τις αυστηρές-προκαθορισμένες δομές των λοιπών μελών του σχολείο και αντιπρωσώπων του εκπαιδευτικού συστήματος.

Αυτή η ανθρώπινη φύση του είναι που τον κάνει γοητευτικό, συμπαθή αλλά και φθαρτό εξίσου με ακράδαντες αδυναμίες!

υγ. Σε ευχαριστώ για τη συμπλήρωση με την κριτική σου! Τέτοιες ενέργειες προωθούν τον διάλογο! :)