Benny's Video

Σκηνοθεσία: Michael Haneke
Παραγωγής: Austria / Switzerland / 1992
Διάρκεια: 105'

Μια σύντομη περιπλάνηση στη φιλμογραφία του μεγάλου Αυστριακού στοχαστή αρκεί για να αντιληφθούμε πως ανά τον καιρό επαναλαμβάνει μια συγκεκριμένη θεματολογία στις διάφορες ταινίες που ποιεί. Το αγαπημένο θέμα του Michael Haneke είναι η βία. Η κληρονομική μεταφορά της στα ηλικιακά υποστρώματα, διαγράφοντας τέλειους κύκλους -δηλαδή χωρίς καμία απώλεια. Η βία το Haneke δεν είναι η εικονική αποτύπωση της σχέσης κάποιου αιτίου-αιτιατού. Όπως ας πούμε στο σινεμά των φαβέλων της Βραζιλίας, ή του καταπιεζόμενου υποανάπτυκτου κόσμου όπου η γέννηση της βίας είναι ευνόητη. Η βία στο σινεμά του Haneke τοποθετείται σε κοινωνίες αφθονίας. Κοινωνίες ολοκληρωμένες, με τα μέλη της ουσιαστικά να γνωρίζουν την πολυπόθητη εσωτερική πλήρωση. Στον υλικό παράδεισο που υπέδειξε ο Δυτικός κόσμος. Και αυτό -η σκιαγράφηση της βίας σε κοινωνίες αφθονίας- κάνει τον στοχασμό του Haneke αρχετυπικό. Παρουσιάζοντας μας διαρκώς μια απειλητική και άλυτα ερωτηματική βία. Τη βία στην πρωτόλεια της μορφή θα λέγαμε, που η γέννηση της δεν υπαγορεύεται από αιτιοκρατικούς μηχανισμούς. Και όμως αυτή η ταινία, το Benny's Video, λόγω της αναπτυγμένης(για τα standar του δημιουργού) πλοκής, αποτελεί για μένα ένα προσφιλές πάτημα για την αποκωδικοποίηση των κωδικών βίας του Haneke!


Η βία στο σινεμά του Haneke όπως είπαμε επαναλαμβάνεται και αναπαράγεται αυτούσια. Μεταφέρεται, διαγράφει τέλειους κύκλους, εντός των οποίων δεν υφίσταται καμία απώλεια. Αν εκκινήσουμε από την παραδοχή ότι ο ανθρώπινος βίος είναι ο φορέας και ο εκφραστής της βίας, τότε θα αντιληφτούμε ότι η, δίχως απώλειες, διαδρομή της οφείλεται στη δική μας ανεπάρκεια. Στη δική μας ανικανότητα να αποτελέσουμε υποκείμενα τριβής, και συνεπώς ελάττωσης της. Όλα μπορεί να συμβαίνουν εξ' επαφής, όπως εδώ ο Benny πυροβολεί το κορίτσι, όμως δεν υπάρχει καμία ανθρώπινη συναισθηματική επαφή. Ο Benny μοιάζει να μην επικοινωνεί με τον εαυτό του, ούτε με τους γύρω του. Εγκλωβισμένος σε μια ταυτολογική αφασία, όπως και κάθε άλλο υποκείμενο, που μοιάζει να 'χει απολέσει παντελώς τις εσωτερικές ανθρώπινες ιδιότητες του. Ο Haneke κατηγορεί άμεσα το ανθρώπινο είδος για την αέναη αναπαραγωγή της βίας και την μακροημέρευση της, καταλογίζοντας του την ανθρώπινη απουσία του.


Ως προς την επαλήθευση της εσωτερικής απουσίας, αριστουργηματικό τέχνασμα αποτελεί η χρήση της κινηματογραφικής μηχανής. Οι ήρωες του Benny's Video έχουν πάψει να έχουν ικανότητες όρασης, ενόρασης, διόρασης κλπ. Κοιτούν τον κόσμο αποκλειστικά μέσα από τα video. Ο Benny, λέει χαρακτηριστικά αυτή είναι η Θέα του κόσμου για την κινηματογραφημένη γειτονιά του. Λίγο αργότερα θα συνειδητοποιήσουμε ότι αντιλαμβάνεται την πράξη δολοφονίας μόνο όταν βλέπει τον κινηματογραφημένο του εαυτό να διαπράττει το έγκλημα. Έχει πάψει να είναι εαυτός, προσδιορίζεται αποκλειστικά από το κινηματογραφικό είδωλο του. Ενώ ο Haneke δε διστάζει να δώσει τεράστιο δραματουργικό βάρος στην κινηματογραφική μηχανή, συμβολίζοντας την ως όπλο. Το οπτικό πρίσμα μας ως όπλο διαιωνισμού της βίας. Μια έξυπνη αναφορά υπάρχει και στο βίαια Αμερικάνικη βιντεοσκόπηση. Οι άνθρωποι έχουν πάψει να είναι ολοκληρωμένες οντότητες. Είναι βιντεοσκοπιστές, απλοί καταγραφείς. Πάνω σε μονωτικές ταινίες, αυτές της μνήμης τους(βλέπε Cache) καταγράφουν φαινόμενα της ύλης. Ως καταγραφείς τα επαναλαμβάνουν αναπαράγοντας τα. Η καταγραφή δε δύναται να επιτελέσει διαγραφή. Όλος ο ανθρώπινος βίος γίνεται ένα στεγνό φαινόμενο της ύλης, ανάμεσα στα ήδη καταγεγραμμένα.

Ο άνθρωπος δε μπορεί να επιδράσει πάνω στα φαινόμενα της βίας. Είναι ένας απλός παρατηρητής. Απογράφος τους. Και επιβεβαιωτής τους, αφού η καταγραφή σημαίνει αναπαραγωγή. Ένα φαινόμενο της ύλης που αλληλεπιδρά με τον ευρύτερο υλικό κόσμο αναπόφευκτα συντελεί στην επιτέλεση ενός νέου φαινόμενου ύλης. Εδώ, η δολοφονία του κοριτσιού πυροδοτεί μια σειρά από γεγονότα. Η μητέρα παίρνει τον γιο σε ταξίδι στην Αίγυπτο, ούτως ώστε να βρίσκονται μακριά απ' τον τόπο του εγκλήματος. Και ο πατέρας, ως στυγερός χασάπης, καλείται να εξαφανίσει το πτώμα. Ένα συμβάν πυροδοτεί άλλα συμβάντα. Μεταθέτει το βάρος της πράξης σε άλλες πράξεις. Οι οποίες με τη σειρά τους μηδενίζουν και μετατοπίζουν το εσωτερικό βάρος αλήθειας μιας πράξης στην επιφάνεια άλλων πράξεων. Καταγράφουμε απλά ότι συμβαίνει, αφήνοντας το άθιχτο, και το αναπαράγουμε αναλλοίωτο έτσι που είναι σαν να μη συνέβη ποτέ.


Στην τελική σκηνή, η οποία αριστουργηματικά φιλτράρεται από της κάμερες ασφάλειας του Αστυνομικού σώματος, ο Haneke δε θα προβεί σε μια φτηνή τιμωρία των υπαίτιων ούτε στην αθώωση του ανήλικου. Εναντιώνεται αποφασιστικά σε μια κοινωνία που μετράει αθώους και ένοχους σύμφωνα με το υλικό περίγραμμα μιας πράξης. Αγνοώντας τα βαθύτερα, τα εσωτερικά. Αφήνοντας τα αναλλοίωτα χωρίς καμιά επίδραση. Καθιστώντας και εμάς τους ίδιους, σε βάθος χρόνου, τα υλικά περιγράμματα της σάρκας μας, απλούς καταγραφείς, φαινόμενα της ύλης ανάμεσα στον υλικό κόσμο που μας περιβάλλει, τον οποίο επαληθεύουμε δια της συγκατάθεσης και της επιλογής μας. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι παρενθετικά ο Haneke κινηματογραφεί με χειρουργική ακρίβεια δοσοληψίες χρήματος. Καταθέτοντας ολόκληρο το μηχανιστικό σύμπτωμα του Δυτικού κόσμου.


Το Benny's Video, είναι μία από τις πρώτες ταινίες του Haneke. Φέρει τη σφραγίδα του δημιουργικού του στίγματος. Με σταθερά πλάνα και μια λιτή μινιμαλιστική φόρμα. Η οποία απογειώνει δραματουργικά την αφήγηση, διασφαλίζοντας εξέχουσα βαρύτητα στους διάφορους συμβολισμούς. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την εικόνα όπου ο μικρός σκουπίζει το γάλα, πανομοιότυπα με το αίμα. Η αφήγηση διατρέχεται σε δύο χώρους. Τα βίντεο του Haneke, μέσα στα οποία τοποθετούνται τα σπιντάτα βίντεο του Μπέννυ. Η φωτογραφία με χειρουργική ακρίβεια αποδομεί τη Βαβέλ της αστικής οικογένειας. Ενώ η θεματολογία στέκει οδυνηρά προφητική, και κατατοπιστική για την σταδιακή ανθρώπινη υποβάθμιση σε απλό φαινόμενο της ύλης.
Βαθμολογία 9,5/10

Υγ. Απολογούμαι στους αναγνώστες για το χάος που επικρατεί στο κείμενο. Μου είναι πάντοτε εξαιρετικά δύσκολο το να "αναμετρηθώ" μ' ένα film του Haneke.