À nous la liberté

Σκηνοθεσία: René Clair
Παραγωγής: France /1931
Διάρκεια: 83'

Αριστουργηματική ετούτη η ταινία του Rene Clair. Εκτός των άλλων αποτέλεσε και τη σκόνη αμφισβήτησης στη δημιουργική πρωτοτυπία του μεταγενέστερου Modern Times. Η κατηγορία δεν είναι αβάσιμη. Αρκεί να υπάρξετε αυτόπτεις μάρτυρες για να το διαπιστώσετε. Όμως προσωπικά θεωρώ την κατηγορία ανούσια. Τι εστί πρωτοτυπία; Σε ποιο βαθμό αφήνεται το περιθώριο των κοινών τόπων; Γενικά θεωρώ τις παρόμοιες πρακτικές ως οπορτυυνιστικά τρικ των εταιρίων παραγωγής. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας!


Στο "À nous la liberté" το πρωταγωνιστικό δίδυμο συνθέτουν δύο κρατούμενοι. Στην κοινή τους προσπάθεια για απόδραση, μόνο ο ένας στέκεται τυχερός. Και κατά τον ελεύθερο βίο του, απροσδόκητα, αποκτά τεράστια πλούτη με την ιδιότητα του επιχειρηματία. Ο δεύτερος θα δραπετεύσει, κατόπιν ενός μάλλον ανέλπιστου γεγονότος. Θα βρει, κατά σύμπτωση, εργασία στο μεγαλεργοστάσιο του φίλου του. Ένας έρωτας ταλαιπωρεί την καρδιά του, η οποία έχει κατακτηθεί από μια συνάδελφό του. Ενώ η συνάντηση με τον πρώην συγκρατούμενό του θα επαληθεύσει, έστω και επεισοδιακά, το σφιχτό δέσιμο μιας φιλίας. Που μέσα από τον αυθορμητισμό της κανιβαλίζει τα ήθη και τα έθιμα της καπιταλιστικής κοινωνίας.


Για την ακρίβεια, ο αναρχικός Rene Clair εξαπολύει μια ξέφρενη σάτιρα κατά της "Νέας βιομηχανιοποιημένης κοινωνίας". Για να καταλάβουμε το ύφος του, αρκεί μια ματιά στο τραγούδι moto που απομαγνητοφωνείται του À nous la liberté για να τυπωθεί ρυθμικά στο βάθος της συνείδησης μας: "In life liberty is all that counts/But man invented the prison cell/Codes and laws, do's and don'ts/Work, offices and houses as well/Don't you agree.../What life can be?/My old friend, life is great/When you're free to be yourself/So come on, let's emancipate/Fresh air is good for the health/Everywhere, if you take a chance,/Everywhere, life is a melody/Everywhere, it's wine and romance/So here's to us two and liberty!" Σε μια ελεύθερη μετάφραση: "Στην ζωή η ελευθερία μετράει/Αλλά ο άνθρωπος ανακάλυψε το κελί/Κώδικες και νόμους, πρέπει και μη/ Δουλειές, γραφεία και σπίτια ακόμα/ Δε συμφωνείς.../ Τι μπορεί να είναι η ζωή;/Παλιέ μου φίλε, η ζωή είναι σπουδαία/ Όταν μπορείς να είσαι ο εαυτός σου/Πάμε, ας απελευθερωθούμε/ Ο φρέσκος αέρας σημαίνει υγεία/ Όπου μπορείς να πάρεις μια ευκαιρία/ Όπου η ζωή είναι μελωδία/ Όπου υπάρχει κρασί και έρωτας/ Υπάρχει ελευθερία!" Και ουσιαστικά ο Rene Clair εναντιώνεται με κέφι στο θεσμό της εργασίας. Ταυτίζει πανέξυπνα τη δουλειά με τη δουλεία. Σ' ένα εργασιακό περιβάλλον που γεννάει αναπόφευκτα σκλάβους του κεφαλαίου. Ενώ, κλείνοτας μας το μάτι, στήνει στο ειδώλειο το χρήμα και τα φιλάργυρα έντσικτά μας. Με συνεχείς υπαινιγμούς, αλλά και την αριστουργηματική σεκάνς του φινάλε.


ΆΛλη μια αρετή που οφείλουμε να πιστώσουμε στον Γάλλο σκηνοθέτη αφορά την κινηματογραφική του αφήγηση. Τον καιρό του 1931 "ανακαλύπτεται" επί της ουσίας ο ομιλών κινηματογράφος. Το σινεμά αλλάζει πρόσωπο στα χέρια των περισσότερων δημιουργών. Μεταμορφώνεται, απερίσκεπτα, σ' ένα κινηματογραφημένο θέατρο. Η συγγραφή με εικόνες, όπως γεννήθκε στο βουβό σινεμά, υποβαθμίζεται. Και ο κινηματογραφικός φακός γίνεται επί της ουσίας το μέσο μεταφοράς της υποκριτικής δράσης του "παραδοσιακού" θεάτρου. Ωστόσο, υπάρχουν αρεκτοί σκηνοθέτες, ανάμεσα τους ο Rene Clair, o Charles Chaplin, o F.W. Murnau που συνειδητοποιούν τις ιδιαιτερότητες της κινηματογραφικής γραφής. Μένουν, σχεδόν, πιστοί στην αφήγηση της εικόνας του βουβού κινηματογράφου. Όχι από ρομαντισμό ή αρτηριοσκλήρωση. Και ενσαρκώνουν τον λόγο ως εκείνον τον λειτουργικό ψίθυρο που υπαγορεύεται από τις ανάγκες της κινηματογραφικής αφήγησης. Η οποία, επί του συγκεκριμένου, χαίρει της εμπνευσμένης σκηνοθεσίας του Rene Clair και της καταλυτικής φωτογραφίας του Georges Périnal. Οι οποίοι ουσιαστικά πρωτοδιατυπώνουν, κυρίως στις σκηνές των φυλακών, το αισθητικό ζήτημα του βάθους πεδίου.
Βαθμολογία 9/10