Apocalypse Now-Redux

Σκηνοθεσία: Francis Ford Coppola
Παραγωγής: USA / 1979
Διάρκεια: 202'

Όσα χρόνια και αν περάσουν, το Apocalypse Now θα είναι αυτό που λέμε κινηματογραφικό θαύμα. Ο Francis Ford Coppola έδωσε εξονυχιστική προσοχή στις τεχνικές λεπτομέρειες της ταινίας του, και την απογείωσε τόσο στα τεχνικά όσο και στα δραματουργικά στοιχεία. Το ταχύρρυθμο και εξαιρετικά συγκροτημένο μοντάζ υλοποιεί μια συμπαγή ιστορία. Ενώ το ντεκουπάζ, με έναν πρωτοποριακό τεμαχισμό του χώρου, αποδεικνύει την υπέρμετρη κινηματογραφική αντίληψη του σκηνοθέτη στον τεμαχισμό του χώρου. Κάτι που δε διδάσκεται, πρόκειται για έμφυτο ταλέντο. Και όλα αυτά σε μια "βαριά" παραγωγή, που κατά το πλείστον έτρεξε ο μεγάλος Αμερικανός σκηνοθέτης!

Ο Coppola παίζει στα δάχτυλα τα κινηματογραφικά είδη. Τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο και αναμειγνύονται μεταξύ τους καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας! Το Apocalypse Now ξεκινάει από μια αγωνιώδη περιπέτεια, η οποία πλαισιώνεται από καλοφτιαγμένα στοιχεία ταινιών δράσης, δανείζεται νουάρ στοιχεία, για να καταλήξει στο φινάλε ως ένα βαθύτερο φιλοσοφικό δοκίμιο(βασισμένο στο βιβλίο του Joseph Conrad και τις σκοτεινές ανησυχίες του Elliot). Και για να μην παρεξηγηθούμε, αν και η ταινία δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις ταινίες θεάματος στα τεχνικά μέρη (εφέ, σκηνοθεσία, παραγωγή κλπ), δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση μία τέτοια. Πρόκειται ίσως για το πιο ηχηρό αντιπολεμικό δράμα που έλαβε σάρκα και οστά στη μεγάλη οθόνη. Ένα βύθισμα στο έρεβος του πολέμου.


Ο Λοχαγός(Martin Sheen) ξεκινάει λέγοντας πως θα μας διηγηθεί την ιστορία του Βιετνάμ μέσα από τη δική του ιστορία. Μαρτυρώντας την ευαισθησία και την υπευθυνότητα του δημιουργού απέναντι στη συλλογική Ιστορία. Ο καθένας μπορεί να διηγηθεί μόνο τη δική του ιστορία. Η οποία πάντα λαμβάνει χώρο σε ένα συγκεκριμένο χρονικοχωρικό διάστημα. Μόνο τον εαυτό μας μπορούμε να διηγηθούμε. Ποιος κατέχει λοιπόν ολόκληρη την Ιστορία για να τη διηγηθεί; Η συλλογική Ιστορία είναι μόνο η σύνθεση των ατομικών ιστοριών -ανεξάρτητα αν αυτές ορίζονται σε συλλογικό, υπερσυλλογικό ή ατομικό επίπεδο- στο συνεχές της αιωνιότητας.


Οι εικόνες σε αυτό το αξεπέραστο τρίωρο μεταφέρουν αυτούσια τη φρίκη του πολέμου. Σε πολιτικό, σε φιλοσοφικό και κυρίως σε ανθρωπιστικό επίπεδο. Απ' τη διεφθαρμένη μανία των αρχόντων για εξουσία, την ανελέητη σφαγή των στρατιωτών που συμμετέχουν εθελούσια, σχεδόν υπνωτισμένοι από την προπαγάνδα, ως την εσωτερική σύγκρουση και τη διάλυση που επιφέρει ο βασιλιάς της φρικωδείας. Ο πόλεμος είναι για όλους εξίσου καταστροφικός και ανελέητος. Και πλήττει όλες τις γωνιές του πλανήτη, και όλους τους ανθρώπους που είτε το γνωρίζουν είτε όχι, συνδέονται αναπόσπαστα μεταξύ τους.


Και αν ο πόλεμος είναι εξίσου βάρβαρος για όλη την ανθρωπότητα, τα αντιμαχόμενα μέρη δεν έχουν την ίδια ευθύνη και την ίδια ταυτότητα. Ο ιμπεριαλιστής δεν είναι απλά ο κατακτητής. Ο ιμπεριαλιστής έχει μια ισοπεδωτική παρουσία μέσα στον πόλεμο. Ο φόνος γίνεται διασκέδαση. Καπνός, ποτό, συνουσία, φαντασιώσεις, παράνοια είναι το αλκοόλ μιας έκφυλης διασκέδασης. Τα ιμπεριαλιστικά ναρκωτικά που χωρίς αυτά θα φάνταζε αδύνατη η εθελούσια συμμετοχή των στρατιωτών, απ' το στρατόπεδο του κατακτητή, σε αυτή τη φρικωδεία. Ο μαχόμενος για τους ιμπεριαλιστές δεν αντέχει τη σιωπή. Το μεγαλύτερο μαρτύριο για το ιμπεριαλιστή είναι η σιωπή. Η σιωπή δε σημαίνει αδράνεια για αυτόν. Η σιωπή σημαίνει συνδιαλλογή με τη συνείδηση του. Και αυτό είναι ότι πιο εφιαλτικό, η συνείδηση ο μεγαλύτερος εχθρός! Έτσι οι στρατιώτες ρίχνονται λαίμαργα στη μανία του πολέμου, επιδιώκοντας την παράνοια!


Για τον υπερασπιστή τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κρατάει χαμηλούς τόνους, και μετέχει αναγκαστικά σε αυτή τη βαρβαρότητα, υπό τη διαρκή απειλή του αφανισμού. Ο υπερασπιστής δρα αθόρυβα. Κρύβει τα χνώτα του ακόμα και από τον αέρα. Συσπειρώνεται υπό τον κοινό σκοπό της υπεράσπισης των κεκτημένων. Αυτή την αφανή παρουσία σκηνοθετεί στους Βιετναμέζους ο Coppola, αφήνοντας τους χαρακτηριστικά σε σημεία off κάδρου. Τοποθετώντας τους συμπατριώτες τους στον on χώρο και στέφοντας τους έτσι ως απόλυτους πρωταγωνιστές. Ανακηρύσσοντας τους ταυτόχρονα, ως τους βασικότερους υπαίτιους για αυτή την τραγωδία.

Ο λοχαγός μας πληροφορεί πως ότι μοιάζει παρανοϊκό, παράλογο και ανελέητο, είναι αυτό που κοιτάς στα μάτια και το κάνεις με πάσα φυσικότητα μέσα στον πόλεμο. Γιατί ο άνθρωπος δεν έχει τη δύναμη να επιδράσει πνευματικά και να σταθεί άνω των συνθηκών του πολέμου. Αφομοιώνεται και διαμορφώνεται από αυτόν. Η φρίκη του πολέμου τον καταλαμβάνει ως τα σωθικά του. Τόσο που ένας άλλος ανελέητος άνθρωπος υποκαθιστά το αρχικό του ομοίωμα. Έτσι που το παράλογο μοιάζει λογικό. Και η παράνοια υπογράφει όρκους ψυχικής πανευδαιμονίας πάνω από γεμισμένες κάννες και τεμαχισμένα πτώματα!


Ο Πεσσόα έλεγε "Στην αντίθετη περίπτωση που ένα σκυλί άρχισε να σκέφτεται όπως εμείς, το σκυλί αυτό θα 'τανε τελειότερο απ' όλα τ' άλλα. Κι ωστόσο, το πιθανότερο είναι, ότι κείνα θα το σκοτώνανε περνώντας το για τρελό". Αυτό το σκυλί είναι ο Kurtz(Marlon Brando) στην ταινία. Έχει ιδρύσει ένα νέο έθνος στη Καμπότζη. Έχει παρεκτραπεί παντελώς από την εικόνα του ιμπεριαλιστή. Έχει βιώσει τραυματικά τη φρίκη του πολέμου. Την βλέπει στον διαλυμένο εαυτό του. Όμως με διανοητικό και συναισθηματικό πλεόνασμα έχει επιτύχει να υπερβεί τον ίδιο τον πόλεμο. Αυτή η αλλιώτικη περσόνα τρομάζει τόσο τους γνήσιους ιμπεριαλιστές άρχοντες. Και στέλνουν τον λοχαγό σε μυστική αποστολή. Σκοπός να τον αφανίσει, και μαζί με αυτόν να αφανίσει οποιοδήποτε ίχνος, ούτως ώστε να αποφευχθεί να ακολουθήσει κανείς το παράδειγμα του.

Ο λοχαγός όμως, ο οποίος έχει κρατήσει τον εαυτό του, κατά το δυνατό, αμόλυντο από αυτή τη θηριωδία, θα βρει πολλά κοινά σημεία με τον παράδοξα εύστροφο Kurtz. Ο Kurtz έχει διαρκώς το πάνω χέρι. Η ζωή του λοχαγού οφείλεται στη γενναιοδωρία του Kurtz. Για να εκπληρώσει ο λοχαγός την αποστολή του, πρέπει να πάρει τη συγκατάθεση του Kurtz. Οι δύο άντρες ενώνονται και σε πνευματικό και σε βιωματικό επίπεδο. Και έτσι, ακόμα και στο χαμό του Kurtz, θα έχει εξασφαλιστεί, με γεωμετρική πρόοδο, η διάδοση των έργων του!
Βαθμολογία 10/10