Letyat zhuravli

Σκηνοθεσία: Mikhail Kalatozov
Παραγωγής: Soviet Union/ 1957
Διάρκεια: 97'

Ο Kalatozov με αυτό το "Όταν πετούν οι γερανοί" προχωράει σε μια κινηματογραφική πρωτοπορία. Αποφασίζει σε αντίθεση με τις ταινίες της εποχής του, αλλά και μεταγενέστερες να ορίσει την θέση του ατόμου στον πόλεμο ως σημείο οδύνης. Θα αρνηθεί δηλαδή το ειπωμένο cinema των εφέ πάνω στις πολεμικές σκηνές, θα αρνηθεί την γεγονοτολογική (παρά)πληροφόρηση και θα εστιάσει κάπου βαθύτερα. Στο άτομο. Θα αρνηθεί την αντιμετώπιση του καθενός με την συλλογική πολιτική της εποχής και θα διαφωτίσει τις δυσδιάκριτες ατομικές πλευρές του καθένα. Τονίζοντας πως κανείς δεν γνωρίζει την ιστορία του άλλου, η οποία εξελίσσεται πάνω σε πολύ λεπτές και αδιόρατες ισορροπίες, οι οποίες τελικά είναι που τον διαμορφώνουν ως θύτη ή θύμα στο στίβο της κοινωνίας. Και όχι η μυωπική άποψη που κριτικολαγνικά εκφέρεται τόσο από κράτος αλλά και τους πολίτες.

Ο Victor Rozov που έγραψε το σενάριο θα τοποθετήσει μια ερωτική ιστορία στο χρονοπλαίσιο του Β' Παγκόσμιου πολέμου. Ο Boris και η Veronica είναι ένα πολύ αγαπημένο ζευγάρι με την εφηβική ανεμελιά της ηλικίας τους. Μόνο που ο Boris επηρεασμένος απ' το κοινωνικοπολιτικό status της εποχής αποφασίζει περήφανα να υπηρετήσει εθελοντικά την πατρίδα στον πόλεμο. Το ζεύγος χωρίζεται, η Veronica περίλυπη, αλλά και υπομονετική, καρτερεί τον καλό της.

Και ο χρόνος κυλά πολύ βαριά και για τους δύο. Αυτή θα χάσει τους γονείς της σε μια πολεμική τραγωδία. Δεν υπάρχει για αυτόν τον κόσμο. Το βλέμμα της απλανή στοχεύει
στο άγνωστο, στο μακρινό. Στα εχθρικά εδάφη που μάχεται ο καλός της, τίποτα άλλο δεν μπορεί να κάνει από το να του χαρίζει την σκέψη του και όλη την ύπαρξη της. Δεν υπάρχει για αυτό τον κόσμο, θα υποφέρει και τα μάτια της θα ψάχνουν να τον σώσουν απ' τον εφιάλτη. Μοναδικό σημείο ανάπαυσης το μοναδικό γενέθλιο του δώρο. Αυτός καμιά συναίσθηση δεν έχει για το που βρίσκεται. Μόνο από την αγάπη του για αυτή τρέφεται. Δεν καταλαβαίνει, μια φωτογραφία της ιερό κειμήλιο. Σύντομα θα βρεθεί αδύναμος απέναντι στο μαύρο του πολέμου.

Αυτά τα συναισθήματα υπόθεση ατομική είναι μονάχα. Κανείς δεν μπορεί να μπει σε αυτή την αλήθεια όσο και αν το θέλει. Όμως μπορεί να την μαυρίσει. Όλα σαρώνονται και λογαριάζονται μόνο με δύσκαμπτα κριτήρια. Αυτά που ζυγιάζουν τους ανθρώπους βάση του φαίνεσθαι, το "είναι" πολύ βαθύ εστί για να το φτάσουν. Και έτσι σε μια κοινωνία που δεν αποδέχεται, αυτή απόκληρος θα γίνει και θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ολόπλευρη δυστυχία. Όμως ποτέ δεν θα πάψει να ψάχνει την ελπίδα εκεί που έχει χαθεί...

Οι εικόνες του Kalatozov είναι βαθύτατα συγκινητικές. Λυρικές που καθηλώνουν τον θεατή σε αυτό το ανελεύθερο ανθρώπινο σύμπαν. Το πολιτικό σχόλιο πολύ αιχμηρό είναι για το κομουνιστικό καθεστώς. Καταδεικνύει το άτοπο του να θέτεις εαυτό υψηλότερο όλων και να βάζεις τα πάντα σε ένα τσουβάλι με μοναδικό σκοπό την κατάκριση. Αφού τόσο υψηλά μόνο οι γερανοί πετούνε, όχι για να δουν κλειδαροτρυπικά αλλά για να αγκαλιάσουν με τα τεράστια φτερά τους τα άτομα. Η ειρωνεία και η αλήθεια είναι τα εργαλεία τόσο στην αφηγηματικά όσο και στην αναπαραστατική πλευρά της ταινίας. Σε πλάνα που ενώνονται υπό το εννοιολογικό μοντάζ που έθεσε σε λειτουργία ο Αϊζενστάιν. Και από αυτά τα πλάνα δραπετεύει η φιγούρα της τραγικής ηρωίδας που στωικά υποδύεται η σπουδαία Tatyana Samojlova. Επίσης βλέποντας την ταινία δεν μπορείς να μείνεις αδιάφορος στις μαγικές εικόνες λήψης και στις "εφιαλτικές" σεκάνς που διευρύνουν τον κινηματογράφο ως μέσο.

Το τέλος είναι αισιόδοξο και υπαινιχτικότατο. Η ηρωϊδα είναι πλέον ελεύθερη από το καταπιεστικό σχόλιο της κοινωνίας την στιγμή που οι πάντες έχουν μια αγάπη για να δώσουν ή μια λύπη για να μοιραστούν. Δια της αποδοχής λοιπόν και των ηλιόλουστων ακτινών ο Kalatozov θα δώσει το στίγμα και την πρόταση για το αλλιώτικο αύριο...
Βαθμολογία 9,5/10