Grbavica

Σκηνοθεσία: Jasmila Zbanic
Παραγωγής: Austria / Bosnia-Herzegovina / Germany / Croatia/ 2006
Διάρκεια: 95’

Το Grbavica είναι μια ταινία που βρήκε αναγνώριση χάρις την βράβευση της στο φεστιβάλ Βερολίνου. Έρχεται από τις Ανατολικές χώρες της πρώην Σοβιετικής δημοκρατίας, και τοποθετεί το θέμα της στην σκιά του εμφύλιου πολέμου με έδρα το Σαράγεβο.

Η ταινία θα πραγματευτεί όλα αυτά που αφήνει ο πόλεμος, μέσα από την κινηματογραφική αφήγηση μιας διμελής οικογένειας(μητέρας και κόρης). Το πώς διαμορφώνει τις κοινωνίες. Όταν οι άνθρωποι που απέμειναν κουβαλούν το χθες σαν σταυρό στον ώμο τους, στο δικό τους Γολγοθά. Σε έναν κόσμο που έχει πληγεί ολοκληρωτικά, που έχει αλλοτριωθεί και η ελπίδα έχει χαθεί οριστικά. Όσο και αν η ανθρώπινη φύση πιέζει και αναζητά, αυτή έχει κλειστεί στα ερείπια της ψυχής που άφησε το χθες. Και αυτόν τον κόσμο άμεσα τον δίνει η Jasmila Zbanic με την απόδοση της εγκληματικότητας και μια ατμόσφαιρα απαξίωσης που εισβάλει μέσα από την καθημερινότητα σε κάθε άνθρωπο.

Το χθες και το σήμερα του πολέμου θα το βρούμε στο πρόσωπο της μητέρας, της Mirjana Karanovic, η οποία φιλότιμα προσπαθεί να ερμηνεύσει την ιστορία όλης της χώρας. Είναι η ίδια θύμα του απάνθρωπου πολέμου, που με την ζωή της πλήρωσε το αλληλοσπαραχτικό και χυδαίο περιεχόμενο που ορίζει κάθε οργανωμένη ανθρώπινη αντιμαχία. Όμως η ταινία δεν φυλακίζει τον χρόνο σε αυτά που έγιναν. Αλλά σε αυτά που τα γεγονότα κλειδώνουν το αύριο. Η Mirjana Karanovic είναι η τραγική μητέρα, που προσπαθεί στον βαλτώδη αυτό κόσμο να συντηρήσει την οικογένεια της, την κόρη της. Με αυταπάρνηση. Είναι το χαρακτηριστικό δείγμα ολόκληρης της κοινωνίας. Μια γυναίκα, που δείχνει αναγκαστικά να περιφέρεται σε μια ζωή δίχως νόημα. Να επωμίζεται τις ευθύνες ολόκληρου του πολέμου. Με το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο, χωρίς καμία δίψα για ζωή. Έχει κλείσει οριστικά την αγκαλιά της ακόμα και προς αυτά τα λίγα, τα ανθρώπινα, που θα μπορούσαν να απαλύνουν τον πόνο και να κάνουν την ύπαρξη της πιο ανεκτή. Γιατί το μόνο που υπάρχει είναι τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Η σχέση της μητέρας με την κόρη είναι διαρκώς τεταμένη. Όπως τεταμένη είναι και η σχέση της νέας γεννιάς με το παρελθόν. Τα παιδιά θύματα της τυχαιότητας. Που χωροταξικά γεννήθηκαν σε έναν σμπαραλιασμένο κόσμο. Να κουβαλούν στις ανήλικες πλάτες τους μια ιστορία που δεν γνωρίζουν καν. Που δεν θα μάθουν ποτέ, και ας την κουβαλούν παντού μαζί τους. Μια ιστορία όμως που τα διαμορφώνει. Που μέσα από την «φτηνή» πραγματικότητα που άφησε ο πόλεμος τα ξεγυμνώνει μέσα στον τσουχτερό κόσμο που τους έμελλε να ζήσουν. Το ξεραμένο αίμα τόσων απάνθρωπων και άδικων πράξεων τα γεμίζει κόκκινο. Με το κόκκινο της ανασφάλειας, της νευρικότητας ακόμα και το κόκκινο της εγκληματικότητας. Με το κόκκινο μιας πλαστής περηφάνιας, μιας ζωής βουτηγμένης στο ψέμα και την άγνοια. Έρμαια μιας ξένης πραγματικότητας. Μόνο η αλήθεια είναι λυτρωτήρια… Μόνο η αλήθεια μπορεί να επουλώσει τις πληγές της νέας γεννιάς. Και μέσα από την γνώση να τα οδηγήσει στην ελπίδα. Την ελπίδα που παίρνουμε στο μοναδικό αισιόδοξο πλάνο, στο finale της ταινίας. Όταν η μητέρα αποκαλύπτει την αλήθεια στην κόρη. Οι ισορροπίες κλονίζονται για τα καλά, το χτύπημα είναι καίριο. Όμως οι ζωές τους ενώνονται ξανά. Με ένα χαμόγελο, έναν χαιρετισμό και την δίψα ξανά να γεμίζει τους οφθαλμούς τους. Η αλήθεια είναι η μόνη που μπορεί να ενώσει το παρελθόν με το παρόν και να το εξαγνίσει, όπως στοχαστικά μας δηλώνει η Jasmila Zbanic. Την νεαρή ηθοποιό υποδύεται η Luna Mijovic με το άγριο κόκκινο να γεμίζει το πρόσωπο της.

Η ταινία αν και κουβαλάει στις πλάτες της το βάρος ενός ολόκληρου έθνους δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει αριστούργημα. Οι ερμηνείες σε καμία περίπτωση δεν θα κρατήσουν τον θεατή σε αυτό το μυστικό ταξίδι. Οι ηθοποιοί είναι φιλότιμοι, αλλά η κάμερα πολλές φορές τους εκθέτει. «Είναι θέμα ηθικής που θα βάλεις την κάμερα» είχε δηλώσει ο Antonioni. Και η σκηνοθέτιδα εδώ έχει σοβαρό πρόβλημα στην πλανοθέτηση των ηρώων της. Πλάνα που κουβαλούν τεράστια δραματικότητα γίνονται άνευρα και παρά την τραγική τους φύση πολλές φορές χάνονται άδικα σε μια «φτηνή» αποτύπωση. Είναι λεπτή η γραμμή που επιδιώκει το αποτέλεσμα. Επιδιώκει το σμπαραλιασμένο Σαράγιεβο, την απαξίωση των ανθρώπων κλπ, όμως νομίζω πως η Jasmila Zbanic χάνει αυτό το στοίχημα! Η ταινία ωστόσο χαίρει μιας υπεργεμάτης θεματολογίας, και μιας πολύ καλής πρόθεσης! Αξίζει να θεαθεί…
Υπέροχο και το άσμα που περνάει πάνω από τις ζωές των εναπομείναντων θυμάτων, των ζωντανών Βόσνιων, για να λυτρώσει τις ζωές τους απ' το παρελθόν στο πλέον συγκινητικό finale... Ακλολουθεί στο βίντεο!
Βαθμολογία 6,5/10