The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford

Σκηνοθεσία: Andrew Dominik
Παραγωγής: USA/ 2007
Διάρκεια: 160'

Πριν αναφερθώ στην ταινία θα 'θελά να μιλήσω λίγο για το voice over. Την αφήγηση δηλαδή πάνω στην ταινία και την λεκτική διάδοση νοημάτων, σκέψεων κλπ. Το voice over εμφανίστηκε ευρέως αλλά και καθιερώθηκε σε ταινίες noir του παρελθόντος. Και αυτό γιατί τα film noir από την φύση τους είναι βουτηγμένα στο λυκόφως της μυστηριακής τους θεματολογίας. Η voice over αφήγηση ήταν η αποκάλυψη βαρυσήμαντων στοιχείων πάνω στα επακόλουθα ή η αποσαφήνιση του γριφώδες finale! Αυτή η τεχνική έφερε αναταράξεις στον κόσμο του κινηματογράφου και αρχικά κέρδισε τον θεατή. Ήταν το βάρος της λογοτεχνικής του καλαισθησίας κυρίως αυτό που κέρδιζε και διαμόρφωνε τον θεατή, καθώς και το νεανικό της ιστορίας του. Τώρα, στον 21ο αιώνα το voice over θεωρείται κυρίως η αδυναμία του σεναρίου και της εικόνας να αφηγηθεί κινηματογραφικά τα τεκταινόμενα. Ενώ ακόμα μια κατηγορία που το βαραίνει είναι η επιτήδεια νουθέτηση του θεατή στα ακριβή πρότυπα του σεναριογράφου, κάτι που αναιρεί τον "κοινωνικό" ρόλο της τέχνης μεταξύ δημιουργού και κοινού. Πάνω κάτω τα ίδια ισχύουν και για τα εντυπωσιακά flash back. Θα ήθελα τώρα να ξεκαθαρίσω και την θέση μου σε όλα αυτά. Νομίζω πως όπως ήταν σφάλμα ο πρώιμος εντυπωσιασμός μας από αυτές τις τεχνικές στο παρελθόν, στο ίδιο σφάλμα υποτασσόμαστε με την ολοσχερώς αποκύρυξή τους. Ναι, το voice over και τα flash back μπορεί να έχουν δημαγωγικό χαρακτήρα, μπορεί να δηλώνουν την αδυναμία της εικόνας να κοινωνήσει τα νοήματα με τον λεπτό και έμμεσο κινηματογραφικό τρόπο, αλλά μπορεί να είναι και χρήσιμα, ως και εκστατικά μέσα, ανάλογα τις ανάγκες και την θεματολογία της κάθε ταινίας. Το καθένα από αυτά το καθορίζει η χρήση του. Θέλω να δώσω και ένα παράδειγμα από την πρόσφατη μου «αποξένωση». Όπου το finale περιέχοντας ένα ονειρικό, αποκαλυπτικό και αναμνησιακού ύφους flash back γοητεύει και διευρύνει τον κινηματογράφο. Χωρίς ίχνος υπόνοιας επιτήδευσης...

Σκοπός μου δεν ήταν να μακρηγορήσω αλλά μάλλον το έκανα. Ας μιλήσουμε για αυτή την επική ταινία που έφτιαξε ο Andrew Dominik. Ο τίτλος συνοψίζει την υπόθεση αυτής της κινηματογραφικής οντότητας. Αλλά μην περιμένετε να δείτε μια ταινία δράσης για την ζωή του θρυλικού Jesse James, γιατί τότε θα απογοητευθείτε! Η ταινία χαρακτηριστικά σημαδεύει ως αφετηρία της το τέλος δράσης της συμμορίας των αδερφών James. Και οριοθετεί ως σταθμό εκκίνησης ένα άλλο πιο (αυτό)περιγραφικό και συναισθηματικό σημείο. Τους ήρωες δεν περιγράφουν οι γεμάτες μπαρούτι κάνες τους αλλά τα βλέμματα, τα συναισθήματα που χαίρουν άψογης υποκριτικής έκφρασης από τους ερμηνευτές τους. Τόσο ο Brad Pitt στον ρόλο του Jesse, ο Casey Affleck σε αυτόν του Robert Ford αλλά και ο Sam Rockwell σε αυτόν του αδερφού του, είναι εντυπωσιακοί.

Ο Jesse ως φιγούρα της εποχής του περιέχει φωτιά και ύδωρ. Έχει την πλήρη αναγνώριση από την αστική τάξη την οποία συνήθιζε να ευεργετεί με μέρος των κλοπιμαίων αλλά και την ολοσχερή αποδοκιμασία από τους κρατικούς φορείς. Για αυτούς η ανεξέλεγκτη δράση του, αναιρούσε την φιλάρεσκη επιδίωξη τους να νιώθουν απόλυτα κυρίαρχοι της εξουσίας.

Ο Robert Ford όπως μαρτυρά ο τίτλος και όπως αφηγείται το finale κατακτά επάξια την θέση του δειλού. Ενός δειλού, μέσα στο πλήθος των ανθρώπων, που όμως το μοιραίο γεγονός τον έκανε αναγνωρίσιμο. Αν και όχι με την τόσο καλή έννοια! Μες στην εφηβική του ματιά δείχνει να κρύβει χιλιάδες συναισθήματα. Μια μικρή ηδονή που στιγμιαία λάμπει στο πρόσωπο του, καθώς θαρρείς πως είναι φυλακισμένη εκεί και καταδικασμένη στο να μη βρει ανταπόκριση. Ένας πολύ μυστηριακός χαρακτήρας που οι πράξεις του ξεδιπλώνουν την καλά κρυμμένη προσωπικότητα του. Δεν ήταν έρωτας αυτό, που όταν οι αδερφοί του ανακάλυψαν τoν έντυπο θησαυρό που κρατούσε για την συμμορία των James, τα έβαλε με Θεούς και Δαίμονες; Δεν ήταν η φιλοδοξία της διαδοχής, όταν κοιτούσε ξεγυμνώνοντας τον μυθικό James παρατηρώντας και την πιο μικρή λεπτομέρεια στην ζωή του; Δεν ήταν "κουφή" και αυτάρεσκη πίστη στην τρανότητα που κάποια μέρα θα αποκτήσει όταν σχεδίαζε το αύριο με μοναχικότητα ερημίτη; Δεν ήταν Δέος όταν το δάχτυλο είχε στη σκανδάλη και το αστραφτερό όπλο του σημάδευε το παραδομένο κορμί του Jesse; Όμως η αλήθεια αποκαλύπτεται για αυτόν στο τέλος.

Ο Jesse ήταν ήρωας. Ένας ήρωας αλλά και ένας άνθρωπος με τα σφάλματα όλων μας. Στην οθόνη του μυαλού του και στο βλέμμα του είχε την όψη του θνητού. Καχύποπτος για το προδιαγραφόμενο μέλλον, γνωστικός για το βάρος των πράξεων του αλλά και συνηδειτοποιημένος για την κάθε στιγμή. Άλλωστε από αυτή την βαθύτερη συνείδηση προέκυψε και η δολοφονία-αυτοκτονία του. Από την έλλειψη βούλησης σε ένα μέλλον όπου μόνη διέξοδο θα ήταν το φευγιό, από την παράδοση δυνάμεων αυτής της πληγωμένης μοναχικότητας που έκφραζε το έργο του…

Η αλήθεια όμως αποκαλύπτεται στο finale. Όπου η κυνηγημένη ζωή του Jesse μνημονεύεται σε έναν ένδοξο θάνατο. Μια αλησμόνητη φιγούρα, που με την δύναμη της μνήμης και της ανάμνησης όσων μένουν, κατακτά την αιωνιότητα! Για τον Robert όμως τα πράγματα είναι εξαιρετικά αλλιώτικα. Ο ένδοξος βίος που επιθυμούσε δεν είναι παρά ένας εφιάλτης. Κανείς δεν θυμάται τον Robert, αλλά κανείς δεν μπορεί να λησμονήσει τον James. Είναι η ιστορία που καλά φυλάει λευκές σελίδες για τα τέκνα της... Και για τον Robert πριν άδοξα θανατωθεί, του κράτησε το δοκίμιο των δειλών.

Μια μυθική ταινία, η σκηνοθεσία είναι παραπάνω από επιβλητική. Αποφασίζει περίτρανα να σταματήσει για λίγο τους δείκτες, και να εστιάσει πάνω στις ζωές και στα συναισθήματα. Οι ερμηνείες είναι αντάξιες της φήμης των καραμπινιέρων τους, και μια μαγική φωτογραφία κρατάει το εκστατικό εικαστικό αποτέλεσμα με κυρίαρχο στοιχείο με αυτό του μελαγχολικού φωτισμού. Οι δικές μου ενστάσεις πηγαίνουν στο απροκάλυπτο voice over. Όπου νιώθω τουλάχιστον στο ήμισυ των φορών που επιστρατεύθηκε, όσα μου διαβάζει ο αφηγητής να 'χει χρέος να μου τα δώσει ο σκηνοθέτης στην ταινία. Ενώ έντονες αντιθέσεις έχω να εκφράσω και για το τέλος. Όχι για την αψεγάδιαστη νοηματική του ροή, αλλά το νουθετικό του ύφος. Λέγοντας και διατυμπανίζοντας την δειλία του Robert, χωρίς να αφήνει χώρο και αέρα στον θεατή. Για μένα το finale βρίσκεται στον θίασο του παραλόγου και οι τίτλοι τέλους πέφτουν όταν σε έναν ψίθυρο περικλείεται η λέξη "δειλός".
Αλλά ναι, το να κρίνουμε με αυτό τον τρόπο είναι πολύ πιο εύκολο και αντικηνηματογραφικό απ' το να δημιουργούμε.
Βαθμολογία 7,5/10