Σκηνοθεσία: Ari Folman
Παραγωγής: Israel / Germany / France / USA / Finland / Switzerland / Belgium / Australia / 2008
Διάρκεια: 90'
Με αφορμή αυτή την ταινία θα ήθελα να κάνω δυο σχόλια περί animation και κινηματογράφου. Ο κινηματογράφος θα μπορούσε να καθοριστεί ως μια οπτικοακουστική ενότητα. Η εικόνα, το οπτικό κομμάτι δηλαδή, "παράγεται" από την κινηματογραφική μηχανή. Στο animation όμως η διαδικασία είναι κάπως διαφορετική. Η εικόνα δημιουργείται με ποικιλόμορφους τρόπους, που εκτείνονται από χειροποίητο σκίτσο ως πολυσύνθετο ηλεκτρονικό γράφημα. Επικαλούμενοι αυτή την υπέρογκη οπτική ανισότητα, θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι το animation δεν αποτελεί ξεχωριστό κινηματογραφικό είδος, αλλά ξεχωριστή οπτικοακουστική οντότητα. Η αλήθεια είναι πως τον περίπου έναν αιώνα ζωής του κινηματογράφος, το animation παρά τις απεριόριστες δυνατότητες του, αναλώθηκε στην αποκλειστική ικανοποίηση των παιδικών αισθημάτων. Αφήνοντας έτσι ανεκμετάλλευτη την οπτική ιδιαιτερότητα του, αλλά και αδοκίμαστα τα ποικιλόμορφα ιδιοστοιχεία του. Αν εξαιρέσουμε την Ιαπωνική κουλτούρα των manga και ορισμένα animation που υιοθέτησαν τα σινεφίλ πρότυπα, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως οι anime πειραματισμοί βρίσκονται σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο. Ωστόσο τα επόμενα χρόνια, λόγο αυτής της ιδιαίτερης οπτικής φόρμας που δύναται να αποτελέσει πόλο έλξης για ετερόκλητους καλλιτέχνες, αναμένεται να σημειωθούν ραγδαίες αλλαγές στον χώρο. Και ίσως το animation επαναπροσδιορίσει -ή καλύτερα ανταμώσει- την ταυτότητα του.
Για το "Βαλς Με Τον Μπασίρ" τώρα. Πρόκειται για ένα δριμύ αντιπολεμικό δράμα. Βασισμένο σ' έναν Ισραηλινό στρατιώτη που αναζητά χαμένες μνήμες από την περίοδο της εμπόλεμης θητείας του στο Λίβανο. Δε θα αναφερθώ ιδιαίτερα στα (αντιπολεμικά) στοιχεία του, αλλά ούτε στα γεγονότα. Άλλωστε η ίδια η θέση της ταινίας μας προτρέπει να ψηλαφίσουμε βιωματικά την ιστορία. Έτσι για αρχή, όσο αφορά το περιεχόμενο, καλείστε να το εξερευνήσετε οι ίδιοι.
"Όταν προσπαθούμε να θυμηθούμε τα πρώτα παιδικά μας χρόνια, πολλές φορές συγχέουμε αυτά που άλλοι μας διηγήθηκαν με εκείνα που πραγματικά θυμόμαστε από δική μας πείρα", είχε πει ο Γκαίτε. Αυτή τη φράση μοιάζει να παραφράζει ο Ari Folman, όταν μας παραθέτει μια έρευνα όπου το σύνολο του εκτιθέμενου πληθυσμού πλάι σε εικόνες της παιδικής του ηλικίας, αναγνώρισε και εικόνες που δεν του ανήκαν ως δικές του. Με εφαλτήριο αυτή τη διαπίστωση, ο πρωταγωνιστής επιδίδεται σε μια επίπονη διαδικασία ανάκτησης των προσωπικών χαμένων μνημών, μέσω των οποίων επιθυμεί να (επανά)συνθέσει την ιστορία. Και έτσι, ο Ari Folman προτρέπει το θεατή να μην επαναπαύεται στις (ευπαθής και πολλές φορές στρατευμένες) διηγήσεις των άλλων, αλλά να εξερευνεί βιωματικά και εμπειρικά τα ίχνη της ιστορίας. Να μην επικαλούμαστε το ασύμπτωτο του χωροχρόνου ως την απόσταση μας από την ιστορία. Είμαστε κομμάτι -ένα απειροελάχιστο- της άτοπης και άχρονης Ανθρωπότητας. Και αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να αφουγκραστούμε βιωματικά το παρελθόν-την ιστορία.
Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ταινίας καταπιάνεται και με την Ψυχαναλυτική Θεωρία. Σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος αναπτύσσει μια σειρά από εσωτερικούς μηχανισμούς για να απωθεί απ' το συνειδητό τις επίπονες μνήμες. Σε μια εποχή που τα ψυχο-ναρκωτικά πληθαίνουν: φαινόμενη ζωή του lifestyle, καταναλωτική μανία, επιστήμη, παραδοσιακά ναρκωτικά κλπ, η παραπάνω διαδικασία της απώθησης διαπράττεται πιο εύκολα. Μα αν δε φορούμε τις ενοχές και τις τύψεις σαν μενταγιόν περίοπτης θέσης, τότε πώς θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από αυτές; Αδύνατον. Ούτε ατομικά, ούτε συλλογικά. Καταδικάζοντας το συνειδητό μας και το συνειδητό του Κόσμου αντίστοιχα, σε μια ατέρμονη εσωτερική καταπίεση και σε μια διαρκή υποκρισία ως προς τον εαυτό του.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σχολιάσω και δύο κινηματογραφικές επιλογές του Ari Folman. Πρώτον, στον κύριο κορμό της ταινίας βλέπουμε τις λεηλασίες και τις πολεμικές εχθροπραξίες να αναπαριστώνται με έναν σαρκαστικά ανάλαφρο τρόπο. Τόσο οπτικά όσο και μουσικά. Είναι αυτή μια ενσυνείδητη επιλογή του Folman για να καταδείξει την ανευθυνότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η βία στη σύγχρονη κινηματογραφική βιομηχανία; Όπου αποτελεί το βασικό πυλώνα ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Δεύτερον, στο κλείσιμο η βία αποκτάει την πραγματική της διάσταση. Ωμή, αποκρουστική, φρικιαστική, αηδιαστική. Ρεαλιστική βία. Για την αποτύπωση αυτής της βίας θα επιστρατευθεί μια διπλή απεικόνιση. Ένα πλάνο αρχείου-ντοκουμέντο ανασαίνει την τραγικότητα και τη φρικαλεότητα μιας ωμής γενοκτονίας. Η ίδια σκηνή απεικονίζεται και με ένα εξαιρετικά πανομοιότυπα ντεκουπαρισμένο και σκιτσαρισμένο animation. Ωστόσο, με όσους θεατές είχα αυτή τη συζήτηση, παρ' ότι οι αποτυπώσεις είναι πανομοιότυπες όσον αφορά το περιεχόμενο, άκουσα ότι το πλάνο αρχείου είχε έναν κατά πολύ τραυματικότερο αντίκτυπο εντός τους. Αυτή η διαπίστωση επιχειρηματολογεί πως υπάρχει σύγχυση μεταξύ περιεχομένου και φόρμας από πλευράς του θεατή; Ή επιχειρηματολογεί για την νατουραλιστική και ρεαλιστική ανεπάρκεια του animation;
Κλείνοντας, το "Vals Im Bashir" είναι μια εκκωφαντικά αντιπολεμική ταινία. Και μια σπουδή στο animation. Που ακόμα και αν τίποτα δε βρείτε ενδιαφέρον, περιέχει μια ασύλληπτη σκηνή, όπου ένας στρατιώτης χορεύει βαλς ανάμεσα στα πυρρά, η οποία ενδέχεται να στοιχειώσει τα τεφτέρια της κινηματογραφικής σας μνήμης.
Βαθμολογία 8/10
5 σχόλια:
Καλώς μας ήρθες,Kioy! Απρόβλεπτη ανάρτηση για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ταινία!Νομίζω πως η "γλώσσα" του animation είναι ένα γοητευτικό υβρίδιο,κάτι ανάμεσα σε σκίτσο και κινηματογράφο,συχνά με βλέψεις εικαστικότητας.Ειλικρινά δεν ξέρω τι είδους αισθητικά κριτήρια πρέπει να εφαρμόσουμε για να αποτιμήσουμε στο βαθμό που του αξίζει ένα animation.(το ίδιο θα έλεγα και για το επίσης υβριδικό και αταξινόμητο λογοτεχνικό[;] είδος του graphic novel)
Ο "Μπασίρ" πάντως ανέδιδε μια ζοφερότητα που με κέρδισε αμαχητί!
Πολύ εύστοχο το σχόλιό σου για τη διφυή χρήση της βίας στην ταινία...
Ομολογώ ότι την ταινία δεν την είδα ολόκληρη, σταμάτησα να βλέπω περίπου στα τελευταία 15 λεπτά.
Κι αυτό όχι επειδή ήταν κακή ταινία, απλά είχα ακούσει τόσο καλά λόγια από φίλους που περίμενα να δω κάτι πιο ανεξάρτητο και πρωτότυπο. Αναφέρομαι κυρίως στη χρήση έντονης pop και rock μουσικής που συνόδευε πληθωρικές σκηνές (συνήθως με πολύ κόσμο ή οχήματα). Ήταν πολύ προβλέψιμο σκηνοθετικό τέχνασμα και μύριζε έντονα χόλιγουντ όσον αφορά τη χρήση της μουσικής αλλά και όπως ξεδιπλωνόταν η πλοκή.
Θωρούσα κακόγουστο τον τρόπο που οι αμερικάνικες ταινίες συχνά συνδυάζουν τόσο χαρούμενα και ξέφρενα τραγούδια με την φρίκη του πολέμου. Μαύρο χιούμορ; (Ίσως είναι κάτι προσωπικό αφού ανέκαθεν με ενοχλούσε ο σαρκασμός και ειρωνεία στην τέχνη).
Είναι κρίμα να βλέπεις διεθνείς παραγωγές να ακολουθούν τα χοντροκομμένα κλισέ του χόλιγουντ.
Για μένα από τις καλύτερες ταινίες της φετινής σεζόν. Όπου μια συγκλονιστική βιωματική ιστορία συνδυάζεται με μια εκπληκτική και πρωτότυπη ποικιλία εκφραστικών μέσων δίνοντας στο θεατή μια πλούσια όσο και γενναιόδωρη σε συναισθήματα εμπειρία.
Ντινξ, δες και το τελευταίο τέταρτο, κρύβει φοβερή ουσία. Πάντως νομίζω ότι ερμήνευσες λάθος το φιλμ.
@Ετερώνυμος
Είναι τελικά υβρίδιο γεννητικά; Ή μήπως είναι υβρίδιο για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της αγοράς;
Προσωπικά δυσκολεύομαι να δω ένα animation κινηματογραφικά. Ίσως είναι πολύ δυσανάπνευστο αν "ζυγιστεί" με κινηματογραφικά κριτήρια(αν υπάρχουν τέτοια). Νομίζω, τουλάχιστον αισθητικά, απευθύνεται σε άλλη σφαίρα. Και τελευταία, μου έχει αφεθεί έντονα η εντύπωση πως το animation δεν έχει βρει την ταυτότητα του, αναλώμενο κυρίως στους νόμους της αγοράς! Νομίζω πως το μέλλον, λόγω και οικονομικότητας(πέραν όσων αναφέρω στο κείμενο), θα φέρει επανάσταση στο χώρο.
@dynx
Χμ, είναι αυτή που λες μια ανάγνωση. Δε συμφνώ βέβαια όπως διαφαίνεται. Θέλω να σταθώ σε ένα σημείο: "Ίσως είναι κάτι προσωπικό αφού ανέκαθεν με ενοχλούσε ο σαρκασμός και ειρωνεία στην τέχνη"
Δεν αντιλέγω. Ο καθένας μας έχει αισθητικά και ιδεολογικά προ-κριτήρια. Αλλά νομίζω η Τέχνη, για να την απορροφήσουμε στο μεγαλύτερο βαθμό, μας ζητάει να απαλλαγούμε από τις ατομικές μας-προσωπικές προ-θέσεις. Η Σούζαν Σόνταγκ είχε πει: "Ο θεατής έτσι πρέπει να πλησιάσει την τέχνη όπως πλησιάζει κανείς ένα τοπίο. Ένα τοπίο δεν απαιτεί από το θεατή την "κατανόησή" του, την απόδοσή μιας σημασίας, τις ανησυχίες του και τις συμπάθειές του. Απαιτεί, μάλλον, την απουσία του, ζητάει απ' αυτόν να μην του προσθέσει τίποτα. Η οραματική θέαση των πραγμάτων, για να μιλήσει κανείς επακριβώς, συνεπάγεται την ικανότητα εκ μέρους του θεατή να ξεχνάει τον εαυτό του: ένα αντικείμενο άξιο να κοιταχτεί μ' αυτό τον τρόπο είναι ένα αντικείμενο που, στην πραγματικότητα, εκμηδενίζει αυτόν που το συλλαμβάνει". Δε συμφωνώ απόλυτα με αυτό, αλλά περιγράφει σε μεγάλο βαθμό αυτό που ήθελα να πω.
Και τέλος, θα ήθελα να αναφέρω και έναν στίχο του Περίδη που είχε εμπνευστεί από τον Παπαδιαμαντη "Όλοι οι τρελοί, τρελοί δεν είναι". Θέλοντας να πω, πως η χρήση της rock της pop Και του οτιδήποτε, έχει πάντοτε διαφορετική λειτουργική-χρηστική-αποδοτική σημασία. Αφού μιλάμε για ξεχωριστές ταινίες, ξεχωριστούς σκοπούς κλπ.
Την καληνύχτα μου!
@costello
Συμφωνώ μαζί σου! Βέβαια ένα animation δεν το βλέπω τόσο ατόφια κινηματογραφικά! Πρόκειται πάντως για μια ιδιαίτερη στιγμή της κινηματογραφικής χρονιάς που μας πέρασε.
Το τελευταίο τέταρτο όντως έχει μεγάλη δύναμη! Όχι όμως αυθύπαρκτη. Συναμρολογούμενη με ότι έχει προηγηθεί!
Καλό βράδυ!
Δημοσίευση σχολίου