Δευτέρα 17 Αυγούστου 2009

Sunrise: A Song of Two Humans



Σκηνοθεσία: F.W. Murnau
Παραγωγής: USA / 1927
Διάρκεια: 95'

Πρόκειται για την έτερη ταινία(η πρώτη ήταν το Wings) που κέρδισε oscar στην πρώτη απονομή της ιστορίας. Το "Sunrise: A Song of Two Humans" αποτελεί ένα αριστουργηματικό κινηματογραφικό επίτευγμα, που στο αισθητικό του κομμάτι απολαμβάνει τη μοναχικότητα μιας κορυφής, που μοιάζει απάτητη ακόμα και 80 χρόνια μετά τη δημιουργία του.


Η υπόθεση είναι απλούστατη. Παντρεμένος άντρας έλκεται από φανταχτερή πρωτευουσιάνα. Η femme fatale, ο προσωποποιημένος πόθος του, τον παρακινούν στο να διαπράξει φονικό έγκλημα έναντι της συζύγου. Λίγο πριν υπερβεί τη λεπτή διαχωριστική γραμμή, η συνείδηση έρχεται σε άμεση αντιδιαστολή με την παρόρμηση. Τα ιερά δεσμά του γάμου λάμπουν και υπόσχονται έναν ευτυχή οικογενειακό βίο. Και η πρωτευουσιάνα μετατρέπεται από ποθητό αντικείμενο σε μια εμετικά αποκρουστική φιγούρα.


Η υπόθεση είναι απλούστατη, και ίσως αυτή είναι η αιτία που υποβοηθάει τον F.W. Murnau να επιμεληθεί με αξιοπρόσεχτο μεράκι τη φόρμα του. Άλλωστε ο Murnau μαζί με τον Fritz Lang είναι από τους ελάχιστους κινηματογραφιστές που τίμησαν τον εγχώριο(Γερμανικό) εξπρεσιονισμό εκείνης της περιόδου. Το κάδρο γίνεται ένας ομιχλώδες καμβάς ερέβους. Ο οποίος συμπληρώνεται με παροξυστικές σκιές. Τα σκηνικά είναι παραμορφωμένα, και οι ερμηνευτές επιτυγχάνουν μια υπέρμορφη εκφραστικότητα. Ενώ η μουσική διαρκώς συμπληρώνει τον κινηματογραφικό χρόνο. Ενίοτε με απειλητική και ενίοτε με γαλήνια διάθεση. Όλα αυτά τα στοιχεία, που έχουν υφανθεί αποκλειστικά στο studio, μας παραπέμπουν ίσως σε μια σουρεαλιστική-υπερπραγματική σημειολογία. Όμως αυτό είναι λάθος! Ο F.W. Murnau ισορροπώντας ακροβατικά στον ρεαλισμό και στον υπερρεαλισμό καταφέρνει να περιγράψει λεπτομερέστατα την εποχή του - τι επίτευγμα! Και αν ορισμένες φορές υπερβαίνει την πραγματικότητα, το πράττει όχι για να εντυπωσιάσει, αλλά για να την κοιτάξει καθαρότερα από μια ανώτερη σκοπιά.

Το "Sunrise: A Song of Two Humans" είναι πλούσιο σε συμβολισμούς. Εκτεινόμενο από την χριστιανική ιερότητα ως την μεγαλοαστική ιεροσυλία. Το μοτίβο των αντιθέσεων διαποτίζει τη ραχοκοκαλιά του φιλμ. Προσδίδοντας ένταση στις θεματικές περιγραφές. Ο Murnau περιγράφει με στόμφο και σαρκασμό την επερχόμενη περίοδο της αστυφιλίας, η οποία οδήγησε σταδιακά και στην συνοικιακή ερήμωση. Και πιότερο όλων εξυμνεί την οικογένεια. Μέσα από σκηνές ανεπιτήδευτου μελοδράματος, ανεξέλεγκτης χιουμοριστικής ελεγείας, αλλά και απειλητικής σκοτεινιάς. Σε αυτές τις τελευταίες σκηνές θέλω να αναφερθώ κάπως εκτενέστερα.


Η κινηματογραφική θεωρία εισήγαγε τον όρο φιλμ νουάρ περίπου τη δεκαετία του 40. Ο όρος αναφερόταν σε ταινίες συγκεκριμένου ύφους, οι οποίες άκμασαν ως περίπου τα μέσα του 50. Η διάδοση και η επανάσταση που έφερε το χρώμα στον κινηματογράφο εκτόπισε-έσβησε το είδος του ομιχλώδες-σκοτεινού-σκιερού φιλμ νουάρ. Ωστόσο, ταινιές με παρόμοια σημειολογία που δημιουργήθηκαν στην πορεία του χρόνου χαρακτηρίστηκαν ως νεο-νουάρ. Σηματοδοτώντας μια μετά-νουάρ εποχή. Ωστόσο νομίζω πως θα ήταν σκόπιμο να ρίξουμε μια ματιά και στην προ-νουάρ εποχή. Το φιλμ νουάρ θεμελιώθηκε στις αρχές του εξπρεσιονιστικού κινηματογράφου. Χρησιμοποιώντας, σχεδόν απαρέγκλιτα, την παλέτα του εξπρεσιονισμού. Τόσο στο γεμάτο σκιές background, τα γεωμετρικά παραμορφωμένα σκηνικά, αλλά και τη γενικότερη αισθητική του ερέβους. Άλλη μια αρχή στην οποία θεμελιώθηκε το φιλμ νουάρ ήταν το βάθος πεδίου. Το βάθος πεδίου που ήταν ανέφικτο να επιτευχθεί από τις πρώτες κινηματογραφικές μηχανές. Όμως το "Sunrise: A Song of Two Humans", παρ' ότι πολύ πρώιμο, αποτελεί μια εξαίρεση. Ο F.W. Murnau -σε αντίθεση με τους δημιουργούς της εποχής του- δείχνει να αναγνωρίζει την ακρογωνιαία σημαντικότητα του χώρου, του βάθους πεδίου. Και παρά τις τεχνικές αντιξοότητες, όλη η δραματουργία εξελίσσεται σε απύθμενα κάδρα. Ενώ επιπροσθέτως ερχόμαστε και με μια πρωτόλεια μορφή μονοπλάνου, η οποία επίσης τονίζει τη σημαντικότητα του χώρου. Η μοναδική γεωμετρικότητα των σχημάτων δίνει μια εσωτερική ατμόσφαιρα στο film. Και όλα αυτά, σε συνδυασμό με την femme fatale σημειολογία της δέσης και της λύσης του μύθου, μας παραπέμπουν ευθέως στο κινηματογραφικό είδος του νουάρ. Συνεπώς, δε θα ήταν εντελώς άστοχο, ψηλαφίζοντας την ερεβώδη ατμόσφαιρα του "Sunrise: A Song of Two Humans", να του αποδώσουμε το το χρίσμα ενός νουάρ πρόδρομου.


Κλείνοντας, το "Sunrise: A Song of Two Humans" είναι μια από εκείνες τις μαγευτικές ταινίες του κινηματογράφου. Όπου η θέαση της ισοδυναμεί με άσβηστη εμπειρία. Μάθημα κινηματογραφικής ιστορίας, αλλά και πρωταγωνιστικός σταθμός στην εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης. Και όλα αυτά από έναν δημιουργό που θα μπορούσε να γραφεί με χρυσά γράμματα, όχι μόνο στην ιστορία του βωβού κινηματογράφου. Έναν δημιουργό που χάθηκε τόσο νωρίς.
Βαθμολογία 9,5/10

8 σχόλια:

ΠΑΝΟΣ είπε...

Μας έχεις γαμήσει την ψυχολογία! Ούτε αυτό παίρνει 10; Γκρρρρρρ

kioy είπε...

Γκρρρρρ δε θα πει τίποτα!

Αυτό μα χαρά 10 παίρνει ρε! Αριστούργημα απ' τα μοναδικά. Με το -0,5(αφού σκέφτεσαι αριθμητικά) τιμωρώ τη δική μου ανεπάρκεια να το κατακτήσω!

Ετερώνυμος είπε...

Kioy,δεν ξέρω γιατί,αλλά ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι μία από τις επόμενες αναρτήσεις σου θα είναι αφιερωμένη σε αυτό το αριστούργημα!!!!!!!
Συμφωνώ ότι το υπόβαθρο της ταινίας είναι εξπρεσιονιστικό,αλλά θα ήθελα να τονίσω ότι πρόκειται για έναν εξπρεσιονισμό ελεγχόμενο και λιγότερο πρόδηλο από εκείνον των πρώτων γερμανικών ταινιών του.Ίσως η μετάβαση του σκηνοθέτη στην Αμερική να τον προίκισε με μια αφηγηματική τεχνική περισσότερο άμεση και διαυγή."Λιτός εξπρεσιονισμός" λοιπόν,όσο κι αν αυτές οι δύο λέξεις μοιάζουν ασύμβατες...
Πολύ εύστοχα σημειώνεις ότι η ιστορία της ταινίας είναι πολύ απλή.Πράγματι,είναι απλούστατη,αλλά ο καίριος χειρισμός του Μουρνάου την κατέστησε αρχετυπική σαν προαιώνιο μύθο.Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι πρωταγωνιστές δεν δεσμεύονται από τον περιορισμό των ονομάτων.Είναι Άντρας και Γυναίκα...
Όσο για τη βαθμολογία,εγώ θα αφαιρούσα το 0,5 λόγω του άστοχου τέλους.Η πορεία της ταινίας δεν δικαιολογεί αυτό το happy ending.Το δραματουργικά ορθό,αυτό που θα έδινε λύση στην πλοκή,θα ήταν ο θάνατος του Άντρα.(αν δεν κάνω λάθος,αυτό ήταν και το τέλος του μυθιστορήματος πάνω στο οποίο βασίστηκε το Sunrise).Έτσι όπως καταλήγει,αισθάνομαι πως δεν αποκαταστάθηκε η ισορροπία των δυνάμεων...

gilles είπε...

kioy άστα αυτά, έχει δίκιο...
νομίζω ότι αρνείσαι το 10 για λόγους στυλ!

gilles είπε...

kioy άστα αυτά, έχει δίκιο...
νομίζω ότι αρνείσαι το 10 για λόγους στυλ!

gilles είπε...

καλά δευτερη φορά που βγαίνω διπλός...

kioy είπε...

@Ετερώνυμος
Πολύ μου αρέσουν οι τοποθετήσεις σου!
Λιτός εξπρεσιονισμός. Φιλτραρισμένος εξπρεσιονισμός θα έλεγα εγώ. Σαφώς και δεν πρόκειται για εξπρεσιονισμό για τον εξπρεσιονισμό. Ο Μουνράου επιδρά πνευματικά πάνω στη φόρμα του. Και κάθετι είναι μια συνειδητοποιημένη επιλογή. Δεν ακολουθεί δηλαδή κάποια συνταγή. Για τις πρώτες του ταινίες διατηρώ επιφυλάξεις, γιατί πέραν του Νοσφεράτου δεν έχω δει κάτι άλλο.

Το τέλος δεν με πείραξε. Γιατί δεν ήταν η πλοκή αυτό που με μαγνήτισε στην ταινία. Το τι γίνεται δηλαδή, κατά τη γνώμη μου, περνάει σε μια άλλη διάσταση. Αυτό που λες αρχετυπική σαν προαιώνιο μύθο!

kioy είπε...

@gilles
Χαχα! Διπλός για εμπεδωτικούς λόγους!

Τι εννοείς για λόγους στυλ ρε; Προσωπικά δε στέκομαι τόσο στη βαθμολογία. Αν με ρωτήσεις τώρα ίσως πω δέκα... Ή μπορείς να δεις κάποιον να κράζει μια ταινία, και οι λόγοι για τους οποίους την κράζει να είναι οι λόγοι για τους οποίους εσύ τη θαυμάζεις... Άρα το 2 του(για παράδειγμα) είναι το δικό σου 10! Όλο αυτό το παραλήρημα για να μη μένουμε τόσο στη βαθμολογία! Εδώ πρόκειται για ένα αριστούργημα!!!