To Be or Not to Be

Σκηνοθεσία: Ernst Lubitsch
Παραγωγής: USA / 1942
Διάρκεια: 99'

Ο Ernst Lubitsch υπήρξε θεμελιωτής της κλασσικής Αμερικάνικης κωμωδίας και η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί μια από τις ωριμότερες δημιουργίες του στον χώρο. Ο τίτλος είναι βγαλμένος από τον διάσημο μονόλογο του Σαιξπηρικού Άμλετ, όμως καμία σχέση δεν έχει με το βαθυστόχαστο περιεχόμενο του. Εδώ το To Be or Not to Be αποτελεί απλά ένα ξεκαρδιστικό σλόγκαν γελοιοποίησης της υποκριτικής ματαιοδοξίας των ηθοποιών. Καθώς ο πρωταγωνιστής υποδυόμενος τον Άμλετ και φτάνοντας στην κορυφωτική στιγμή του μονολόγου αντιλαμβάνεται, πηγμένος κατάκορφα, την μόνιμη αποχώρηση ενός εκ των θεατών της παράστασης.

Αφού οι τίτλοι της αρχής πέφτουν, ο θεατής βρίσκεται στη μέση μιας δραματικής παράστασης, από μια Πολωνική θεατρική ομάδα, με περιεχόμενο την φασιστική δράση του Χίτλερ. Η παράσταση θα λογοκριθεί και θα καταργηθεί από τις εγχώριες δυνάμεις πριν καλά καλά ανέβει, οι οποίες βρίσκονται υπό τον τρόμο του Χιτλερικού καθεστώτος. Η Γκεστάπο προωθεί τα επεκτατικά σχέδια της στον Πολωνικό χώρο και η μοίρα του κράτους φαίνεται προδιαγεγραμμένη. Ωστόσο εδώ ο Ernst Lubitsch αναλαμβάνει δράση. Και με μια σειρά ταχύτατων αλληλοανατρεπτικών επεισοδίων και σκετς, πάντα σε screwball ύφος με στοιχεία δανεισμένα και από το μπουρλέσκ, βεβηλώνει το ύφος και το κύρος της Γερμανικής δικτατορίας και ταυτόχρονα ανυψώνει τα λαϊκά στρώματα. Η ανύψωση αυτή έρχεται καθώς δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στην προαναφερθείσα θεατρική ομάδα, η οποία με πατριωτικό ύφος αναλαμβάνει την απομάκρυνση των Γερμανικών στρατευμάτων από την χώρα. Με αυτόν τον τρόπο εκμηδενίζεται η παραδοσιακή έννοια της πολιτικής, ενώ η παράσταση της θεατρικής ομάδας παρομοιάζεται άμεσα με την υποκριτική των πολιτικών, τονίζοντας τους την δυνατότητα να παίζουν καλό θέατρο εκτός από το καιροσκοπικό στο οποίο περιορίζονται. Το τέλος έρχεται και θα είναι μάλλον αίσιο και αναμενόμενο, αλλά ο θεατής θα 'χει ξεκαρδιστεί με όσα έχουν προηγηθεί.

Αυτή είναι και η κύρια θεματική της ταινίας η οποία μπορούμε να πούμε πως νοηματικά ενισχύεται και σε δυο ακόμα κατευθύνσεις. Πρώτον, την υποκριτική ματαιοδοξία και τη δίψα για επιβεβαίωση των ηθοποιών.
Κάτι που διακρίνουμε και στους δυο βασικούς θεατρίνους ήρωες μας, τους οποίους υποδύονται ο "σφιχτός" Jack Benny και η γοητευτική Carole Lombard. Μια τάση τους που γίνεται αφορμή για αρκετά ξεκαρδιστικά σκετς που εμπλουτίζουν το κωμικό στοιχείο της ταινίας με χαρακτηριστικότερο αυτό του "Τo Be or Not to Be" που ανέφερα στην πρώτη παράγραφο και που είναι και ένα εκ των δημοφιλέστερων στην ιστορία της Αμερικάνικης κωμωδίας Δεύτερον, στην ταινία διαβλέπουμε καθαρά την προσπάθεια και για έναν κοινωνικό προβληματισμό γύρω από τα ζευγάρια της εποχής και την αδυναμία τους να συνυπάρξουν, με έναν τρόπο που μας φέρνει στο νου και μια άλλη χαρισματική κωμωδία της περιόδου, το The Awful Truth.

Στη σκηνοθεσία οφείλουμε να πιστώσουμε τον πολύ γρήγορο ρυθμό, για την εποχή, και τον τρόπο που η μία σκηνή διαδέχεται την άλλη, ενώ το σενάριο είναι υπεύθυνο για τον εξίσου μαγευτικό και έξυπνο τρόπο που χειρίζεται τον διάλογο! Αν και οι ταινίες του είδους σήμερα δείχνουν να μην έχουν την δημοφιλή φλόγα εκείνης της περιόδου, νομίζω πως φιλοδοξούν να κατακτήσουν μια ρετρό μορφή στην ταινιοθήκη του σύγχρονου σινεφίλ θεατή!
Βαθμολογία 7,5/10