Pina

Σκηνοθεσία: Wim Wenders
Παραγωγής: Germany / France / UK / 2011
Διάρκεια: 106'

Η τελευταία ταινία του Wim Wenders είναι ένα ντοκιμαντέρ που καταπιάνεται με το έργο -και τη ζωή όπως αποκαλύπτεται μέσα από αυτό- της πρόσφατα αποθανούσας Pina Bausch. Για την ακρίβεια, η Pina είναι μια ταινία αφιερωμένη στη σπουδαία χορογράφο, και αποκλειστικά φτιαγμένη μέσα από τον μαγικό κόσμο της δημιουργού.

Ο Wim Wenders είναι ιδιαίτερος θαυμαστής της Pina Bausch απ' την εποχή του "Cafe Muller" κιόλας, δηλαδή το μακρινό 1985. Και αρκετό καιρό ζούσε με την ιδέα της δημιουργίας μιας ταινίας για τη δουλειά της. Τελικά τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις αρχές του 2009, κάτι που ισοδυναμεί με τη ζωντανή παρουσία της Pina Bausch σε ένα μέρος αυτών. Έτσι ο θεατής θα παρακολουθήσει τη μεγάλη χορογράφο εν ώρα δράσης, καθώς και σύντομες συνεντεύξεις της στο φακό. Θα παρακολουθήσει επίσης αποσπασματικές συνεντεύξεις-εξομολογήσεις των χορευτών της. Μέσα από τις οποίες αποκαλύπτεται το έργο της, ως μια πηγή αιώνιας αναζήτησης του άπειρου και του ελάχιστου με όχημα το ανθρώπινο και το καθημερινό. Κυρίως, όμως, ο Wenders μέσω της ταινίας του θα εκθέσει τον θεατή γυμνό και απροστάτευτο απέναντι απ' το αυτούσιο έργο της χορογράφου. Κινηματογραφεί ορισμένες από τις μαγευτικότερες χορογραφίες της Pina Bausch. Άλλες στο φυσικό τους χώρο, το θέατρο, και άλλες στο αστικό τοπίο του Wuppertal, που αποτέλεσε μόνιμη πηγή έμπνευσης για τη γυναίκα του τίτλου. Ο θεατής γίνεται μάρτυρας της πιο αιματηρής και προσωπικής εξομολόγησης ενός καλλιτέχνη: το έργο του.


Σκηνοθετικά ο Wenders είναι πιο διακριτικός από ποτέ. Πειθαρχεί και συγκρατεί τη δημιουργική του εξουσία, με συνειδητό σκοπό να υποτάξει την κινηματογραφική φόρμα στην άνευ απωλειών μεταφορά του εσωτερικού κόσμου του έργου της Pina Bausch. Έτσι η κινηματογράφηση γίνεται περισσότερο μια εμπειρία ξενάγησης σε έναν άλλο κόσμο, χορικά μεταφυσικό. Όπου τα πάντα εκφέρονται με τη γλώσσα του σώματος. Χορογραφίες εξπρεσιονιστικές και ταυτόχρονα λιτές και απέριττες. Συντίθενται μέσα από χειρονομίες καθημερινές. Χορογραφίες για τον έρωτα, για την εσωτερική πάλη, για τη ζωή και το θάνατο. Χορογραφίες για το ασυγχρόνιστο των σχέσεων. Η Bausch εφευρίσκει με εργαλείο τη γλώσσα του σώματος ένα αλφάβητο για τη ζωή. Διεισδύοντας στις πιο εσωτερικές της εκφάνσεις της ύπαρξης.


Αντιστρόφως ανάλογα με την δημιουργική εγκράτεια, ο Wenders παρουσιάζεται ιδιαίτερα πειραματικά ανήσυχος πάνω στην φόρμα και συγκεκριμένα την 3D κινηματογράφηση. Τον προβληματίζει η όψιμη λειτουργία των κάδρων, που έχουν μια εντελώς διαφορετική λειτουργική απ’ τα κάδρα των δύο διαστάσεων. Γιατί, αν στον κινηματογράφο των δύο διαστάσεων έχουν επικρατήσει κάποιοι κανόνες (άξονας, μοντάζ βλέμματος, κλίμακες μεγέθους πλάνων κλπ) που αποτρέπουν τη σύγχυση κατά την μετατόπιση από πλάνο σε πλάνο, καταλαβαίνουμε ότι η αποφυγή αυτής της σύγχυσης στην 3D κινηματογράφηση είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο. Αφού, ελέω της τρίτης διάστασης, οι χωρικές ιδιότητες του κάδρου έχουν ως εκθέτη το τρία. Για παράδειγμα, μια "επιτρεπτή" (στη δυσδιάστατη κινηματογράφηση) αλλαγή γωνίας που οδηγεί ομαλά σε ένα νέο κάδρο με το ίδιο θέμα, δεν έχει αναγκαστικά τα ίδια ομαλά αποτελέσματα και στην τρισδιάστατη κινηματογράφηση. Κι αυτό διότι, καθώς έχει προστεθεί το βάθος, οι αποστάσεις των κινηματογραφημένων υποκειμένων-αντικειμένων αλλάζουν ριζικά μεταξύ τους κατά την εναλλαγή γωνιών λήψεων, με αποτέλεσμα, παρ' ότι κινηματογραφείται το ίδιο θέμα, να δημιουργείται μια σύγχυση ανομοιότητας στην όψη δυο διαδοχικών κάδρων, που απλά άλλαξε η γωνία λήψης.


Ο Wenders μοιάζει να έχει μελετήσει εξαντλητικά το ντεκουπάζ του, προσαρμόζοντας το στα νέα δεδομένα του 3D. Ως επί τούτου, επιλέγει συχνά να κινηματογραφεί μόνο μ’ ένα πλάνο τους χορούς στον χώρο. Ενώ άλλες φορές αποφασίζει να τεμαχίσει τον φιλμικό χώρο σε δύο(ή περισσότερους) ασύμπτωτων συντεταγμένων κινηματογραφικούς χώρους, κινηματογραφώντας απ' τον έναν στον άλλο χωρίς να δημιουργεί σύγχυση. Αποφεύγει, κοινώς, τις εναλλαγές γωνιών λήψης πάνω στο ίδιο θέμα, εκτός αν πρόκειται για πλάνα σε ριζικά διαφορετική κλίμακα μεγέθους. Ενώ επίσης, αποφεύγει χαρακτηριστικά να φέρνει τα υποκείμενα κοντά στην κινηματογραφική μηχανή, κι όλα αυτά τα "εντυπωσιακά" τρυκ που συναντάμε στις mainstream ταινίες που έχουν κινηματογραφηθεί μ' αυτό τον τρόπο. Άλλωστε γνωρίζει ότι η Pina έχει μια ξεχωριστή φαντασμαγωρία, που πηγάζει κατ’ εξοχήν από την εσωτερικότητα της χορογραφίας. Αυτήν θέλει να απεκδύσει. Επί της ουσίας, ο Wenders προσπαθεί με επιτυχία να επινοήσει ένα νέο αλφάβητο πάνω στην τρισδιάστατη κινηματογράφηση που βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδιο όσον αφορά το παγκόσμιο συντακτικό της. Το πετυχαίνει, κάνοντας τα πλάνα του παραπάνω από λειτουργικά, και δίνοντας ουσιαστικά ταυτότητα σ' αυτή τη νέα τεχνική. Και παράλληλα μια καινοφανή και σαγηνευτική κινηματογραφική αισθητική.

Εν τέλει, ο Γερμανός auteur παρουσιάζει την πιο ώριμη τρισδιάστατη απεικόνιση και συναντά τον ενδοφλέβιο αισθησιασμό της Pina Bausch, μετουσιώνοντας τη θέαση σ' έναν οργασμό της κίνησης και της εικόνας, που υπερβαίνει την κινηματογραφική εμπειρία.