Banshun

Σκηνοθεσία: Yasujirô Ozu
Παραγωγής: Japan / 1949
Διάρκεια: 109'

Η Νορίκο είναι 27 χρονών. Έχει αποσχιστεί απ' τις σχολικές φιλίες καθώς και από τον κοινωνικό περίγυρο. Την ενδιαφέρει μόνο, χωρίς την παραμικρή έκπτωση, να φροντίζει το σπίτι και το χήρο πατέρα της με τον οποίο συζεί. Ο πατέρας είναι αφοσιωμένος στις επιστήμες του, κι απολαμβάνει την άριστη σχέση με την κόρη του. Έπειτα από τις παροτρύνσεις της αδερφής του συνειδητοποιεί κι αποφασίζει να ωθήσει την κόρη του στον έγγαμο βίο. Η επικείμενη αποκόλληση διαταράσσει την γαλήνη των δύο.

Στα χέρια οποιουδήποτε άλλου σκηνοθέτη, αυτή η παθολογική σχέση πατέρα-κόρης, παρ' ότι ασεξουαλική, θα μπορούσε να πάρει τη μορφή ενός διεστραμμένου έρωτα. Στον Όζου όχι. Ο Όζου αγαπάει τους ήρωες του, και κάθε κριτικός χαρακτηρισμός, κάθε επίθετο, περισσεύουν. Για αυτόν υπάρχει μόνο ο έρωτας μεταξύ πατέρα και κόρης. Ένα ακράδαντο δέσιμο, και μια συμβίωση που είναι αναγκαία. Κοιτάει σε βάθος τα λευκά συναισθήματά τους, και συμμερίζεται τις αγωνίες τους για τον επερχόμενο χωρισμό τους. Φροντίζει να περιθάλψει με αγνότητα κάθε στιγμή τους. Σ' αυτό συντελεί και η σχεδόν αυτόνομη μουσική του Senji Itô, η οποία στολίζει με μια παραδείσια γαλήνη τις σκηνές των δύο.


Στο μινιμαλιστικό Banshun -όλες οι ταινίες του Όζου θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ταινίες δωματίου- εκτός από το μεταβατικό στάδιο της αντίστιξης της διάλυσης της παλιάς οικογένειας για το χτίσιμο μιας νέας, κοντράρεται και η Ιαπωνέζικη παράδοση με τις Δυτικές μεταπολεμικές αξίες που επεισέρχονται στη χώρα. Ο Όζου, αν και λάτρης της εθνικής παράδοσης/κουλτούρας, αρνείται να πάρει θέση. Αρνείται να ασπαστεί το παλιό και να αφορίσει το καινούριο, ή το αντίθετο. Μόνο παρατάσσει αριστουργηματικά τους ήρωες του, πλάθει με ακριβή δεξιοτεχνία τα ποικιλόμορφα πρόσωπά τους, και τα αντιπαραβάλλει με μια σειριακή διαλεκτική. Κοιτάζοντας κατάματα τους φόβους προς τη νέα τάξη πραγμάτων, τις άμυνες αντίστασης στην αλλαγή, αλλά και τον ενθουσιασμό που ωθεί στη νέα μέρα. Τελικά το παλιό και το νέο εξισώνονται κάτω από την ομπρέλα των επικρατούσων αξιών. Κι αυτό που μένει δεν είναι παρά η "καταδίκη" μας να ακολουθούμε την απόλυτη μηχαική του χρόνου, που ούτως ή άλλως ζει έξω από μας.


Κι αν ο Όζου καταφέρνει να μιλάει τόσο βαθιά, τόσο οικουμενικά, τόσο απέριττα σε μια ταινία που στη συντριπτική πλειοψηφία της εξελίσσεται μονάχα στο εσωτερικό ενός σπιτιού, αυτό το οφείλει κυρίως στη λεπτότητα της σκηνοθεσίας του. Αναγκαστικά, το φιλμάρισμα του χώρου επαναλαμβάνεται. Αλλά και η παραμικρή μετάθεση της προσγειωμένης κινηματογραφικής μηχανής, η αλλαγή θέσης των αντικειμένων, αλλά και η κίνηση των υποκειμένων, μεταβάλλουν τις δραματικές αναλογίες, έστω και σ' αυτή την ψιθυριστή χροιά που έχει επιλεχθεί.


Στο Late Spring η άνοιξη μπορεί να αργεί για τη Νορίκο. Αλλά η έλευση κάθε νέας εποχής έγκειται στην ικανότητα του χώρου -κι ο άνθρωπος ενα τοπίο είναι- να λύνει τα ακλόνητα νήματα και να χειραφετείται από τις ισορροπίες που τον κρατάνε δέσμιο με την προγενέτερη. Η μετάβαση από σκαλί σε σκαλί, μέσα στην κυκλικότητα του χρόνου, προϋποθέτει την κατάλληλη (εσωτερική) στιγμή. Κι αυτή διαφέρει...