Brute Force

Σκηνοθεσία: Jules Dassin
Παραγωγής: USA/ 1947
Διάρκεια: 98'

Ο Jules Dassin ήταν ωραίος σαν Έλληνας, αυτό μάλλον το ξέρουμε όλοι, αλλά ήταν πολύ ωραίος και σαν Αμερικάνος. Αυτό στα αλήθεια πόσοι το ξέρουμε; Και η προβληματική του ερωτήματος μου εντοπίζεται σε έναν γενικότερο προβληματισμό, που πολύ απλοϊκά θα διατυπονόταν με το ερώτημα "που πάνε οι ταινίες όταν γεράσουν;". Και δε μιλάω για καλλιτεχνική ή και δημιουργική γήρανση, όπου τότε είναι αναμενόμενο και ως ένα βαθμό θεμιτό να καταλήγουν στα κιτάπια της περιφρόνησης. Μιλάω καθαρά για "ηλικιακή" γήρανση. Δυστυχώς στις μέρες μας, μόνο ταινίες που έχουν καρπωθεί τα γενναιόδωρα λόγια της κριτικής παραμένουν κλασσικές και αντικείμενα προς εξερεύνηση στους νεότερους. Αντίθετα, άλλες ταινίες στις οποίες ανήκει και το Brute Force, όσο ξεμακραίνει ο χρόνος δείχνουν καταδικασμένες σε μια άτυπη μορφή περιθωρίου, θύματα τόσο της βιομηχανίας που σπρώχνει με κάθε μέσω ό,τι καινούριο, αλλά και της λοιπής έλλειψης ενδιαφέροντος-παιδείας του κοινού.

Και η ταινία όπως δηλώνει και ο τίτλος είναι μια ταινία για την κτηνώδη άσκηση της βίας. Θεωρείται ένα πρωτότυπο αστυνομικό δράμα στην εποχή του, που χαρακτηρολογικά συγγενεύει και με το νουάρ. Ο χώρος που εξελίσσονται τα πάντα είναι μια αντιπροσωπευτική φυλακή της Αμερικής. Ο Dassin όμως θέλει να αποφύγει τους μελοδραματισμούς, έτσι ελαφραίνοντας ποσοτικά την εμφάνιση της βίας, αλλά υποστηρίζοντας την ποιοτικά και κλιμακώνοντας την αυξητικά στο χρόνο μέχρι την τελική εκτίναξή της δια της φανέρωσης της κτηνωδίας και του απανθρωπισμού σε όλο τους το μεγαλείο, καταφέρνει να σκιαγραφήσει ταυτοχρόνως και ένα αναρχικό και ηχηρό για την εποχή κοινωνικό σχόλιο. Το πως η εξουσία είναι διατεθειμένη να ασκήσει οποιαδήποτε μορφή βίας με βάση την αλαζονική επιβολή της. Τόσο λεκτική, όπως την είδαμε στην συνομιλία των υπεύθυνων της φυλακής με τους ανωτέρους σε έναν καυστικό και φορτισμένο διάλογο, όσο σωματική που πρωταγωνιστεί στα ζωώδη ένστικτα του κινηματογραφημένου αστυφύλακα. Άλλωστε το δηλώνει ξεκάθαρα ο ιατρός που είναι και θετικός ήρωας της ταινίας "Ούτε φαντασία, ούτε εξυπνάδα, ούτε σχέδιο, μόνο βία, κτηνώδη βία" λέει στον αναμμένο αστυφύλακα λίγο πριν πέσει θύμα ενός ακόμα κρούσματος βίας. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ δυνατή, έστω και αν η εικόνα επιστρατεύει για αυτό το αποτέλεσμα ένα πλήθος ηλεκτρισμένων και εφιαλτικών μουσικών κομματιών όμοιων με αυτά που συναντάμε κυρίως στο σύγχρονο cinema του μεταφυσικού και του παραλόγου.

Ωστόσο για να υπάρχει βία χρειάζονται και θύματα. Αυτοί είναι οι κρατούμενοι. Μια παλιά φωτογραφία μιας γυναίκας με φθαρμένα χαρακτηριστικά είναι η μόνη που τους θυμίζει ότι κάποτε ήταν άνθρωποι. Ο καθένας έχει την δική του ιστορία, η οποία δραπετεύει από τα συρτάρια του μυαλού και οι μνήμες τους ταξιδεύουν στο παρελθόν, στις μέρες που ανήκαν στη ζωή όσο τους ανήκε. Εδώ η γυναίκα δεν είναι η αντιπροσωπευτική γυναίκα-αράχνη των νουάρ, αν και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την μοίρα των κρατουμένων. Η γυναίκα εδώ είναι μια κουκκίδα στο συνεχές των ανθρώπινων χαρακτηριστικών όπου η καθεμία έχει την δική της θέση. Και συναντάμε από την πανούργα γυναίκα μέχρι την αδικημένη και την εντελώς αδυνατισμένη στο στίβο της ζωής. Η ιστορία ρέει αυθόρμητα χάρις το κοφτό αφηγηματικό μοντάζ αλλά και το έντονο διαλεκτικό κομμάτι. Και εμείς θα γίνουμε μάρτυρες μιας δίψας για καλύτερες μέρες που συντονίζεται από τον παρορμητικό, σπλαχνικό αλλά και οραματιστή ήρωα, που μεστά υποκρίνεται ο σπουδαίος Burt Lancaster. Το τέλος σκοτεινό, έρχεται να φιμώσει κάθε αισιοδοξία και ο Dassin έμμεσα πετάει το μπαλάκι στο θεατή με ένα τέχνασμα βγαλμένο από τις αρχαίες τραγωδίες κατά το οποίο ο ιατρός συνδιαλέγεται με το κοινό στο οποίο μετατοπίζει ευθέως την προβληματική της ταινίας! Τελικά κανείς δεν μπορεί να αποδράσει από την βία, γιατί και ο καθένας τρέφεται με τα κτηνώδη ένστικτά της...

Αξίζει κανείς να δει αυτή την ταινία! Όχι μόνο ως φόρο τιμής στον προσφάτως χαμένο Dassin αλλά και για να μυηθεί σε ένα cinema μιας άλλης εποχής που νομίζω πως παραμένει μοντέρνο μέσα από το αλλιώτικο του, ακόμα και σήμερα.
Βαθμολογία 8,5/10