Ekstase

Σκηνοθεσία: Gustav Machatý
Παραγωγής: Czechoslovakia / Austria / 1933
Διάρκεια: 82'

Ένας χαμένος θησαυρός το Ekstase του Gustav Machatý. Στην εποχή του, κάπως μονομερώς, αναγνώστηκε ως μια ταινία για τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αγγίζοντας και τα όρια του soft porno. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.


Ο Gustav Machatý κάνει μια ταινία για τον αισθησιασμό του έρωτα, μέσα απ' την αφή της Φύσης: δηλαδή τα ελεύθερα αντι-όρια του έρωτα. Για να μιλήσει, όμως, κανείς για την ερωτική αισθαντικότητα ένα πράγμα είναι αναγκαίο: ένας ήρωας που δύναται να αισθανθεί τον έρωτα. Δεν είναι τυχαίο που στο Ekstase η ηρωίδα είναι γυναίκα.


Ο Τσέχος σκηνοθέτης σε έναν άτυπο δυισμό αντρικού και γυναικείου διακρίνει τα φύλα ως εξής: στον άντρα καταλογίζει την υπέρμετρη επιθυμία να εξουσιάσει τη ζωή, τη Φύση(μέσα σ' αυτή και τη γυναίκα) επινοώντας διάφορες κοινωνικοπολιτικές νόρμες που τεκμηριώνονται κι επιβεβαιώνονται μέσα από την εργασία. Θα περίμενε κανείς πως για να καθυποτάξεις τη Φύση θα χρειαζόταν η άριστη γνώση αυτής. Βέβαια η κυριαρχία είναι πλασματική: η πρόταση είναι αδύνατη και αφελής. Και για να λάβει χώρο αυτή η αφέλεια (της κυριαρχίας έναντι σ' ό,τι σε περιβάλλει και σ' ό,τι είσαι) στις πραγματικές ψευδαισθήσεις, απαραίτητη προϋπόθεση μοιάζει η ολοκληρωτική άγνοια των προαναφερθέντων μεγεθών. Σταθερές του Ekstase που αφηγούνται την τάση του ανδρός για κυριαρχία έναντι της ζωής είναι η διάκριση μεταξύ της οργανωμένης ζωής της πόλης και της αδάμαστης αρμονίας της υπαίθρου, αλλά και η βίαιη εξουσία και καθυπόταξη του ζωικού βασιλείου, με αποκορύφωμα τα άλογα. Σ' αντίθεση με τον κυρίαρχο άντρα(μιλάμε για αρχές του 20ου αιώνα) η κοινωνικοπολιτικά παραγκωνισμένη γυναίκα -ακόμα κι αν αυτός ο παραγκωνισμός υφίσταται μόνο στις αντιλήψεις της συλλογικότητας- έχει δύο επιλογές: να ακολουθήσει τυφλά την ψευδαίσθηση, ή να αφεθεί στην αίσθηση του εαυτού της, της Φύσης, της ελευθερίας και του έρωτα γενικότερα. Το οξύμωρο: η συνταύτιση με τη Φύση προϋποθέτει ένα είδος ασκητισμού και την απάρνηση του συλλογικού τρόπου ζήσης της ανθρώπινης οργάνωσης.


Η πανέμορφη Hedy Lamarr επιλέγει το δεύτερο. Να βγει δηλαδή από έναν τυπικό και αποστειρωμένο γάμο για να αφεθεί δίχως όρια στη Φύση, και σ' ό,τι είναι φυσικό μέσα σ' αυτή. Σε ό,τι αξίζει κανείς να ερωτευθεί. Στα πλαίσια του προαναφερθέντα δυισμού, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πως εικονοποιεί το γυμνό σώμα ο Gustav Machatý. Στην περίπτωση του άντρα, το γυμνό σώμα αποτελεί μόνο ένα εργαλείο παραγωγής εργασίας, με αποκορύφωμα την τελευταία σκηνή. Ενώ αντιθέτως, το γυμνό γυναικείο σώμα, με κριτήριο τη σκηνή όπου η Hedy Lamarr απολαμβάνει ένα ανοιξιάτικο μπάνιο σε μια λίμνη της υπαίθρου, οπτικοποιεί την απελευθέρωση και την αρμονία του έρωτα, μέσα από την αρμονία της Φύσης. Την αποθέωση του έρωτα μέσα από σπάνιας αισθητικής ομορφιάς σκηνές.


Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα είχε και μια συζήτηση περί της φόρμας του Ekstase. Εδώ βλέπουμε μια καθαρά προσωπική γραφή. Ένα κολάζ από ασφυκτικά κοντινά πλάνα που εκτονώνονται στα εξαίσια γενικά του υποκειμενικού εναγκαλισμού της φύσης. Ο Τσέχος σκηνοθέτης χρησιμοποιεί πολύ έντονα τη σκιά, για να ακολουθήσει την τραχιά εσωτερική άβυσσο της ηρωίδας του, αλλά και την σκοτεινή και μυστήρια αίσθηση του έρωτα. Μια αίσθηση πάλης. Όμως, αν και η σκιά μονοπωλεί στα πλάνα κλειστού χώρου απέχει πολύ από το να της αποδώσουμε έναν τυπικό εξπρεσιονιστικό χαρακτηρισμό. Ο Gustav Machatý συνθέτει αριστουργηματικά και πρωτότυπα όλα του τα δραματικά στοιχεία τα οποία απογειώνονται από τη χαρισματική μουσική υπόκρουσης του Giuseppe Becce. Μουσική υπόκρουσης ανάλογη με αυτή που συναντάμε στο βουβό κινηματογράφο, παρά το γεγονός ότι το Ekstase έχει γυριστεί σαν ομιλών κινηματογράφος. Μουσική υπόκρουσης σαν έρωτας, που υπερβαίνει το φιλμικό σύμπαν, για να δώσει στις εικόνες τις φυσικές τους διαστάσεις.

Η έκσταση του έρωτα…