false

Σκηνοθεσία: Pablo Larrain
Παραγωγής: Chile / France / Usa /2012
Διάρκεια: 118'

Εν έτει 1988 στη Χιλή, ο Αουγκούστο Πινοσέτ διεξάγει δημοψήφισμα με ζήτημα την προεδρία του, ούτως ώστε να νομιμοποιηθεί στην παγκόσμια αντίληψη η επί σειρά ετών δικτατορία του. Οι δυνάμεις του NO θέτουν, με επιφυλάξεις ιδεολογικού προσανατολισμού, τον Ρενέ Σααβέρδα(Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ) επικεφαλή της διαφημιστικής τους εκστρατείας, με σκοπό να πείσουν τον βασανισμένο/αδύναμο λαό να καταψηφίσει τη δικτατορία. Ο Ρενέ Σααβέρδα είναι ένας φιλόδοξος νέος διαφημιστής, με ιδιαίτερη πείρα όντας στέλεχος πολυεθνικής διαφημιστικής εταιρείας. Στην αντίπερα όχθη, στο στρατό του Αουγκούστο Πινοσέτ, βρίσκει τον προϊστάμενό του, τον Λούτσο Γκάζμαν, ο οποίος προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πλευρά του YES.

Ότι ακολουθεί δεν είναι παρά ένα παιχνίδι κυριαρχίας. Ο Πάμπλο Λαρέν, ωστόσο, μας υπενθυμίζει πως αυτό το παιχνίδι δε συντελέστηκε με πολιτικούς όρους. Ούτε με ιδεολογικούς. Αυτό το παιχνίδι είναι ένα παιχνίδι εντυπώσεων. Έκαστες οι πλευρές χρησιμοποίησαν την πιο σύγχρονη γλώσσα των μίντια ούτως ώστε να πείσουν-υπνωτίσουν το λαό στη λεγεώνα των δικών τους σκοπών. Σχεδόν αποσιωπήθηκαν οι πολιτικές πεποιθήσεις. Έναντι αυτών χρησιμοποιήθηκαν διαφημιστικά τρικάκια και προσχηματικές θέσεις οι οποίες κρίθηκαν ότι θα μπορούσαν να επιβουλευτούν τη διάθεση του λαού. Έτσι, η αποσιώπηση του πολιτικού περιεχομένου, κατέστησε τις διαφημίσεις της μίας πλευράς εξαιρετικά όμοιες με αυτές της άλλης. Η λογική είναι ίδια. Επίκληση στο συναίσθημα. Επίκληση στη διάνοια. Επίκληση στη μνήμη. Σε ότι μπορεί να ενεργοποιήσει/δεσμεύσει/εθίσει για τον έναν ή τον άλλο σκοπό. Η πλευρά του Πινοσέτ είχε σαφώς στα χέρια της μια εξουσία, και το φρόνημα να την ασκεί με τον πιο βρώμικο τρόπο. Όμως η σύγκρουση των δύο πλευρών δεν έγινε με ιδεολογικούς όρους. Κάθε άλλο. Όπως σχεδόν κάθε ανάλογη σύγκρουση στην ιστορία, δεν ήταν παρά ένα στρατηγικό παιχνίδι εντυπώσεων.

Εν τέλει το NΟ είναι μια ταινία για τη δύναμη της εικόνας. Για την επιρροή που δύναται να ασκήσει. Για το πώς η εικόνα μπορεί να προπαγανδίσει. Να φανατίσει. Να δεσμεύσει. Άλλωστε ακριβώς αυτή η δυναμική της, την καθιστά ως το κυρίαρχο σύγχρονο λαϊκό καπιταλιστικό όπλο. Είτε αυτό είναι διαφήμιση, είτε αυτό είναι θέαμα. Κάτι που άλλωστε ο Παμπλό Λαρέν δεν αμελεί να μας υπενθυμίσει μέσα σε σκηνές διαποτισμένες με ειρωνεία. Η εικόνα ψεύδεται, υποκρίνεται. Για την ακρίβεια όχι η εικόνα. Γιατί τι άλλο είναι η εικόνα παρά αναπαράσταση νεκρών μορίων ύλης; Νεκρά μόρια ύλης ακατάλληλα για την εκδήλωση κάποιας προδιάθεσης. Για την ακρίβεια ο εικονολήπτης/σκηνοθέτης ψεύδεται. Υποκρίνεται. Καθώς αδιαφορεί για τον οντολογική διάσταση της εικόνας. Για το τι είναι η εικόνα. Τον απασχολεί μόνο το «φαίνεσθαι». Αυτός ενδιαφέρεται μόνο για τη φαινομενικότητά της. Και πως η χρήση αυτής της φαινομενικότητας μπορεί να επιτελέσει εργαλείο επίτευξης ενός σκοπού μέσω της όρασης εκείνου που την απορροφάει. Πως μπορεί να ενεργοποιήσει το θεατή, ούτως ώστε αυτός να χειρονομήσεις τις ποθητές δράσεις. Πιο απλά, πως μια εικόνα μπορεί να συντελέσει στην αγορά ενός προϊόντος. Στην ψήφιση ενός πολιτικού κόμματος. Ή, πιο μακροχρόνια, πως η γεωλογία της εικόνας μπορεί να διαμορφώσει ένα περιβάλλον πολιτισμικών αντιλήψεων όπου θα ευδοκιμεί μια σειρά από ευρύτερες στρατηγικές. Δηλαδή, για το πόσο η φαινομενικότητα της εικόνας μπορεί να υποδυθεί τον ρόλο εκείνο για τον οποίον επιστρατεύτηκε.

Στην προκειμένη ο Ρενέ Σααβέρδα, ο υπεύθυνος της διαφημιστικής εκστρατείας του NO, μοιάζει πολιτικά ανεξάρτητος. Λόγος στον οποίο οφείλεται και η αρχικά καχύποπτη αντιμετώπιση. Όμως είναι αυτή ακριβώς η απόσταση που του εξασφαλίζει μια καθαρή ματιά. Τη δυνατότητα να κατευθύνει την εικόνα χωρίς ενδοιασμούς. Χωρίς φραγμούς. Να σχεδιάζει την φαινομενικότητα απ’ την οποία θα αντλήσει τη μεγαλύτερη δημοφιλία. Μεγαλύτερη εξαπάτηση. Άλλωστε, όπως είπαμε, η κόντρα της πλευράς του NO με αυτή του YES συντελέστηκε μονάχα σε επίπεδο εντυπώσεων. Το δημοψήφισμα δεν έλυσε κανένα πρόβλημα εθνικού διχασμού. Δεν έθεσε σε άλλες βάσεις το μέλλον. Δεν άλλαξε κάτι. Η μεριά του YES, και κάθε YES, θα εξακολουθεί να μισεί αυτή του NO. Εκείνη του NO αυτή του YES. Ο καθένας θα έχει έναν βέβαιο αποδέκτη για να διοχετεύει το μίσος του. Η ζωή θα εξακολουθεί είναι ένα μοναχικό μέρος για όσους αρνούνται να ενταχθούν στη μία ή την άλλη πεποίθηση. Και ο κόσμος συνεχίζεται…