Tabu: A Story of the South Seas

Σκηνοθεσία: F.W. Murnau
Παραγωγής: USA / 1931
Διάρκεια: 84'

Ο Murnau σε αυτό το κύκνειο άσμα του, λόγω του αιφνίδιου θανάτου που γνώρισε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, παραδίδει στην τελευταία περίοδο του βουβού κινηματογράφου μια από τις πλέον σημαντικές ταινίες του. Μια ταινία εξαιρετικά διαφοροποιημένη και μοναδική μες στο πλήθος της φιλμογραφίας του. Καθώς η όχι και τόσο αρμονική συνεργασία με τον ντοκιμαντερίστα Robert J. Flaherty σήμανε και την αισθητική μετατόπιση απ' τον σκοτεινό γερμανικό εξπρεσιονισμό προς έναν δραματικοποιημένο νατουραλισμό. Σ' ένα ύφος που συγγενεύει με αυτό του Dreyer για παράδειγμα. Όμως το "Tabu: A Story of the South Seas" δηλώνει με κάθε τρόπο τη μοναδικότητά του.


Όσον αφορά την πλοκή, πρόκειται για μια απλή αρχετυπική ιστορία. Ο αρχηγός, κάτι σαν Θεότητα, μιας ομάδας αυτοχθόνων πληθυσμών στην Πολυνησία επιλέγει ένα κορίτσι και δεσμεύει το σώμα της ως απαγορευμένο(tabu) για τους υπόλοιπους άντρες της φυλής. Όμως, ένας ψαράς αψηφώντας τις τοπικές παραδόσεις, κλέβει το κορίτσι και ουσιαστικά καταδικάζεται, μαζί με την τραγική κοπέλα, να ζουν κυνηγημένοι απ' τους απολίτιστους γηγενείς κώδικες, αλλά και τους πολιτισμένους λευκούς που ζυγίζουν τα πάντα με το (οικονομικό) συμφέρον τους.

Ο Murnau κινηματογραφεί εξαιρετικά την ιστορία του. Η οποία μοιάζει να εξελίσσεται μέσα σε τεράστιες θεατρικές πράξεις. Τις οποίες όμως ο μεγάλος δημιουργός φιλμάρει με στιβαρά κινηματογραφικά σημεία στίξης. Δίνοντας στα κάδρα του, εν τέλει, μια μοναδική κινηματογραφική αίσθηση. Η απλότητα της ιστορίας συνδυάζεται εξαίσια με μια μινιμαλιστική εικονογραφική διάθεση. Και ο βουβός κινηματογράφος, στο αφηγηματικό απόγειό του, εμφανίζεται στις πλέον ανάλαφρες και φυσικές αποχρώσεις.


Η ταινία του Murnau εξελίσσεται σε δύο κεφάλαια: τον Παράδεισο και την απώλεια του Παραδείσου. Ουσιαστικά, το φιλμ αποτελεί έναν διαρκή προβληματισμό στην κόντρα του πολιτισμένου κόσμου με τον παρθένο "φυσικό", αλλά και την αμφιλεγόμενη διαδικασία του εκπολιτισμού.

Στο πρώτο κεφάλαιο "Paradise" παρακολουθούμε μια εντυπωσιακά καλλίγραφη σεκάνς, σχεδόν λυρική, θεμελιωμένη στα ανέγγιχτα, παρθένα χρώματα του φυσικού τοπίου και των ανέγγιχτων ανθρώπινων ενστίκτων. Η οργάνωση όμως της ανθρώπινης ζωής καταποντίζει τη φυσικότητα του τοπίου μ' ένα σωρό από παραφυσικούς και εξανθρωπισμένους παράγοντες. Αφού, η οργανωμένη ζωή επιβάλλει στους αυτόχθονες πληθυσμούς, δια φόβου, μια πλημμύρα από τραγικούς κώδικες, μεταφυσικούς νόμους και απαράβατους κανόνες. Που εν τέλει εδραιώνουν τον δύσκαμπτο πολιτισμό του "απολίτιστου".


Στο δεύτερο κεφάλαιο "Lost paradise" o Murnau είναι πιο δεικτικός. Ο πολιτισμός, η ανεπτυγμένα πολιτισμένη μορφή ζωής, εμπεριέχει αναπόφευκτα την έννοια του χρήματος. Χρήμα σε όποια μορφή. Το οποίο με τη σειρά του εμπεριέχει οργανικά τις έννοιες της ωφέλειας, του συμφέροντος και καταληκτικά της εκμετάλλευσης. Η κοινωνική διαφέντευση του χρήματος ανασημασιοδοτεί τα πάντα σε φαινομενικές (μη) σημασίες. Καθώς το χρήμα σημαίνει μια μέθοδος ανταλλαγής αξιών, διαγράφεται η φυσική ιδιοσυγκρασία απ' το καθετί για να δώσει τη θέση της σε μια ονομαστική, δηλαδή μια χρηματική αξία. Έτσι, ο πολιτισμός -μέσα στον οποίο ο άνθρωπος, είτε ατομικά είτε συλλογικά, είναι αποκλειστικά ένα μηχάνημα παραγωγής κέρδους- λειτουργεί εκπορνευτικά και καταστροφικά προς τον Παράδεισο της Φύσης. Της Φύσης στην αφαιρετική μορφή, που ορισματικά εμπεριέχει και την έννοια της ανθρώπινης Φύσης.

Όμως ανάμεσα στην μοιραία κόντρα των απολίτιστων και των προηγμένων κοινωνιών, ο Γερμανός σκηνοθέτης βρίσκει τόπο σύγκλισης. Αυτό είναι οι απαγορεύσεις, ή τα tabu του τίτλου. Αν μη τι άλλο ο ρητός και αμετάκλητος χαρακτήρας των απαγορεύσεων είναι το μέτρο εκείνο που αποτρέπει σε μια κοινωνία να αμφισβητήσει τον εαυτό της. Έχοντας ως συνέπεια, ως κόστος, κλιμακωτά, τη θυσία της Φύσης. Lost Paradise...
βαθμολογία 9,5/10