Οδηγός της Χρονιάς 2009-2010(Part 2)

12.
Sztuczki

Μέσα από την κινηματογράφηση μιας επαρχίας της Πολωνίας εισβάλλει το Βαλκανικό τοπίο στα 24 καρέ. Μόνο που εδώ, σε αντίθεση με το σύνηθες, δεν υπάρχουν παχύρρευστες δηλώσεις για την γονεϊκή κακοποίηση, την εργατική εκμετάλλευση, την βιοτική εξαθλίωση. Υπάρχει μόνο μια μινιμαλιστική ιστορία ενός παιδιού σε "γενική αναζήτηση", σε μια μοντέρνα νεορεαλιστική προσέγγιση, που μέσα από την απλότητά της επιτρέπει μια ευρύχωρη πολυσημία. Ένας απροσδόκητα ευχάριστος κινηματογραφικός ψίθυρος: είδος προς εξαφάνιση.

11.
Κυνόδοντας

Ο Γιώργος Λάνθιμος φλερτάρει εντατικά με το παράλογο, στην ταινία, που ουσιαστικά, έβγαλε το ελληνικό σινεμά από τη ναφθαλίνη. Παρατηρεί καυστικά το φρούριο της αστικής οικογένειας. Σαν μια άσπαστη γυάλα! Αποδομεί στοχαστικά το λεκτικό παράδοξο. Οι λέξεις που προϋπάρχουν της ανθρώπινης ύπαρξης, εντός του πεπερασμένου κόσμου, μέσω της προσημασίας τους -και της αυθαίρετης παράφρασής τους- (παρα)μορφώνουν στρεβλωτικά την ανθρώπινη νόηση. Χλευάζει τη διαδικασία εκπαίδευσης, και του πολιτισμού, παρομοιάζοντάς τη με διαδικασία εξημέρωσης στο ζωικό βασίλειο. Δηλαδή, η "παιδεία" σαν μια διαδικασία αυτο-αποξένωσης. Και τέλος, κοντράρει, μέχρι τελικής πτώσης, τα έμφυτα ανθρώπινα ένστικτα με τους εμφυτευμένους κώδικες συμπεριφοράς .

10.
Darbareye Elly

Μια απουσία δεν υπάρχει ως προς τον εαυτό της. Όπως και ο θάνατος. Σημασιοδοτείται, καταναγκαστικά, μέσα από τις εκρήξεις που πυροδοτεί στους (εναπομείναντες) παρόντες. Σ' ένα αναγκαία φρέσκο Ιρανικό σινεμά, η εξαφάνιση μιας γυναίκας αναστατώνει την παρέα της. Ανασύροντας στην επιφάνεια συναισθήματα, κόντρες, διαμάχες, αμφισβητήσεις και γεγονότα παντελώς ασυσχέτιστα με το χρονικό της εξαφάνισης. Ένα δράμα δωματίου για την εσωτερική αστάθεια του ανθρώπινου. Που καθορίζεται και σείεται επικίνδυνα από τα μποφόρ των περιστάσεων.

9.
Nanjing! Nanjing!

Μέσα σε εικόνες φρίκης και ανελέητης αιματοχυσίας ο Chuan Lu θεμελιώνει ένα αντιπολεμικό δράμα, με αφορμή την εξαφάνιση της πόλης Nanking κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου από τα Γιαπωνέζικα στρατεύματα. Σημείο παρατήρησής του ο άνθρωπος. Το οριακό φλερτ θανάτου και ζωής. Μες στην νομιμοποιημένη παράνοια του πολέμου. Γιατί τελικά, δυστυχώς, η ελευθερία δεν εξαρτάται απ' το πώς επιλέγεις να ζεις. Αλλά απ' το πιο στρατόπεδο επιλέγεις. Μια εικαστική βόμβα!

8.
A Single Man

Ο Tom Ford, σχεδιαστής μόδας, στο κινηματογραφικό του ντεμπούτο -τι ντεμπούτο(!)- διεισδύει λιγωτικά στο εσωτερικό εκκρεμές της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Colin Firth ιδανικός ερμηνευτής μιας ευαίσθητης περσόνας, συναντά τον σκηνοθέτη στο απόγειο της μύχιας αισθαντικότητας. Περιφρονώντας χαρακτηριστικά τις συλλογικά επιβεβλημένες κοινωνικές συμβάσεις, και παρατηρώντας το ατομικό και αιματηρό πορτραίτο της υποκειμενικότητας της ύπαρξης. Η φωτογραφία, η μουσική συναντά το σκοτεινό της εσωτερικής αβύσσου σ' ένα άυλο, σ' ένα αέρινο χορευτικό τέμπο.

7.
Antichrist

Ο Lars Von Trier ίσως στη μεγαλύτερη ταινία του μέχρι σήμερα, παίρνει ένα τυπικό ζευγάρι του 21ου αιώνα και το τοποθετεί σε μια νέα Εδέμ: στον Παράδεισο των ενστίκτων. Στο μεταξύ, χλευάζει προκλητικά όλες τις "πολιτισμένες" εικόνες του ανθρώπινου είδους που υπήρξαν ανά την Ιστορία. Προσπαθώντας να ανασύρει το ανθρώπινο πιο κοντά στην αρχέγονη, την αυθεντική Φύση του. Να ξορκίσει όλα τα ιδεολογήματα που προέκυψαν ανά τους καιρούς, και να ζητήσει τη χειραφέτηση από την εμετική επινόηση της Λογικής. Η αδυναμία, όμως, του Αντίχριστου να επικοινωνήσει με το κοινό εκφράζει κάτι βαθύτερα ανησυχητικό: την ακλόνητη παγίωση του Δυτικού τρόπου σκέψης και την αμετάκλητη άρνηση του "κατασκευασμένου" πολιτισμού να αμφισβητήσει τον εαυτό του.

6.
Un Prophete

ο Jacques Audiard σφυρηλατεί τους αφηγηματικούς κώδικες σ' ένα ιδιότυπο και αμιγώς ρεαλιστικό prison drama. Στοχάζεται αφαιρετικά πάνω στην διαδικασία της κοινωνικοποίησης, ορίζοντάς την ως την επίδραση του εκάστοτε χώρου στο άτομο. Αλλά και σε αυτή της επιβίωσης που βρίσκεται σε πλήρη συνάρτηση με τις ικανότητες προσαρμογής. Σαρκαστικά: ίσως η φυλάκιση να μην είναι τόσο αποτυχημένος ως θεσμός. Αν μη τι άλλο, η ανομία μοιάζει πλησιέστερη στην ανθρώπινη φύση. Και αν η φυλακή αποτυγχάνει στον σωφρονισμό, επιτυγχάνει στην σκληρή, απάνθρωπη εκπαίδευση. Εφόδιο, για να αντεπεξέλθεις στην κοσμοθάλασσα της επιβίωσης που χύνεται έξω απ' τα κελιά...

5.
Shutter Island

Ο Martin Scorsese στήνει ένα εντυπωσιακό Καφκικό σύμπαν. Για να αυτοδικάσει έναν απόστρατο πολέμου από τα εσωτερικά φαντάσματα που ξέμειναν απ' τα ερείπια των πράξεών του. Όμως, μας υπενθυμίζει, πως σε αυτή την εσωτερική αρένα είμαστε έρημοι, κατάμονοι κι απροστάτευτοι. Η "δίκη", δεν αποτελεί τιμωρία, αλλά αναγκαία συνθήκη για τη θεραπεία του παρελθόντος. Και κάπου εκεί, μ' ένα ευρηματικό σχόλιο, ο μεγάλος σκηνοθέτης μεταφέρει τη δραματουργία του σε μια συλλογική υπόνοια: αν η ανθρωπότητα επιθυμεί το επόμενο βήμα, την επόμενη μέρα, τότε αυτή προαπαιτεί την εξυγίανση απ' την προηγούμενη και ούτε καθ' εξής: Εκεί φαντάσου εφιάλτη!

4.
Lourdes

Το προσκύνημα στη Λούρδη αποτελεί ένα διακριτικό αριστούργημα. Η Jessica Hausner στερεώνει ατσάλινα την ιστορία της με φόντο τους "ιερούς" τόπους της Λούρδης. Σε μια ταινία που προβληματίζει, προς πάσα κατεύθυνση, χωρίς να προσβάλλει. Η κινηματογραφική γλώσσα της Αυστριακής είναι μινιμαλιστική, η σημειολογία της βαθιά αφαιρετική, και οι παραδοχές της ρευστές και υπό διαρκή αμφισβήτηση. Γιατί ο προορισμός μιας ερώτησης δεν είναι η απάντηση. Αλλά εκείνη η αέναη περιπλάνηση ανά τους διάφορους τόπους, η οποία, εν τέλει, αναιρεί τη χρησιμότητα της απάντησης: η διαλεκτική του απείρου.

3.
Tatarak

Ο Andrzej Wajda, σε μια εντελώς διαφορετικής υφής ταινία από το τελευταίο του Katyn, επιστρέφει με τους μόνιμους προβληματισμούς του. Η απόσταση μεταξύ ζωής και θανάτου. Υπαρκτού και ανύπαρκτου. Υλικού και άυλου. Για να απογειωθεί ο στοχασμός στην αποκρυστάλλωση της δημιουργίας ως μιας πράξης θανάτου. Το έργο Τέχνης, σε οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, αποτελεί μια μεταγραφή του εσωτερικού και άυλου κόσμου του δημιουργού του. Ο οποίος, στην έκταση που αναλογεί στο έργο Τέχνης, έχει θανατωθεί, για να εκτεθεί ως μνήμα πλέον στην απτή ανθρωπότητα. Η δημιουργία, ως διαδικασία, είναι μια πράξη δολοφονίας προς την άυλη, αγέννητη μορφή ζωής που προηγείται. Κι όλα αυτά γραμμένα με την προσωπική πέννα του Πολωνού auteour.

2.
Politist, adjectiv

Ο Corneliu Porumboiu, μετά το εξαιρετικό 12:08 East of Bucharest, ξαναποδεικνύει με αυτό το αριστούργημα πως είναι ένας μεγάλος σκηνοθέτης των καιρών μας. Μια ιδιότυπη ταινία. Ο Ρουμάνος σκηνοθέτης εξερευνά τα όρια της νόησης μέσα από τις λέξεις. Οι λέξεις καθορίζουν τη σκέψη μας. Και το λεξικό ρυθμίζει τα όριά τους, όπως ακριβώς ο νόμος ελέγχει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η Ρουμανική ταινία εξελίσσεται σ' ένα βασανιστικά αργό τέμπο, για να φωτογραφίσει οριστικά κι αναπόδραστα τις αυτοδημιούργητες φυλακές μας: Άνθρωποι-λέξεις νεκρικά παραδομένες στο Θεό-ηδονιστή-ρυθμιστή λεξικό τους.

1.
Das weisse Band - Eine deutsche Kindergeschichte

Αν κάτι θα μπορούσε να διακρίνει κανείς στις ταινίες του Αυστριακού είναι μια θεματική μανιέρα: την μεταβίβαση της βίας από τις παλιότερη στη νεότερη γενιά, με περίοπτο δράστη το θεσμό της οικογένειας. Βέβαια, κανείς άλλος στην ιστορία του σινεμά δεν κοίταξε τη βία τόσο βαθιά, τόσο εσωτερικά. Μέσα από τις νεκρικές σιωπές, τις ενοχές μιας διεφθαρμένης (κοινωνικής) τάξης, που διατρυπά σαν εμβόλιο το όχι και τόσο ευαίσθητο δέρμα των παιδιών. Ένας φαύλος κύκλος. Κι αν οι πρώτες ταινίες του Haneke περισσεύουν απ' το πάθος της ανακάλυψης, η Λευκή Κορδέλα μοιάζει η πιο ολοκληρωμένη. Με σταθερό και αυστηρό σφυγμό. Που όμως, τώρα παρά ποτέ, έχοντας βάλει ένα ταβάνι, υπογραμμίζει στον μεγάλο δημιουργό μια ανάγκη: να μετατοπίσει τη θεματική του...