Δευτέρα 28 Μαρτίου 2011

Der Himmel über Berlin


Σκηνοθεσία: Wim Wenders
Παραγωγής: West Germany / France / 1987
Διάρκεια: 128'

Ο Wim Wenders στρέφεται στον Henri Alekan, ο οποίος φτιάχνει έναν φωτογραφικό παράδεισο με φόντο το Βερολίνο, που δελεάζει δυο αγγέλους για το εγκόσμιο ταξίδι. Μπορεί οι άγγελοι να μοιάζουν ως προς την αθανασία, όπως οι άνθρωποι ως προς τη θνητότητα, αλλά κατά τ' άλλα σε τίποτα δεν είναι ίδιοι. Ο ένας(Otto Sander) σχολαστικός παρατηρητής των φαινομένων, καταγράφει το πότε της Ανατολής και της Δύσης, τους Ολυμπιακούς που έγιναν πριν πενήντα χρόνια, τον πρώτο άνθρωπο που πέταξε με αερόστατο. Ο άλλος(Bruno Ganz) αναζητά μέσα στην κουρασμένη ύλη μια σταγόνα πνεύματος, το ανατρίχιασμα του ανέμου πάνω στη ράχη της καθημερινότητας. Μια ζωή άλλη, πιο αβέβαιη, πιο αληθινή.

Όταν το παιδί ήταν παιδί
περπατούσε με τα χέρια ανοιχτά.
Ήθελε το ρυάκι να είναι ποτάμι,
το ποτάμι, χείμαρρος
κι η λιμνούλα θάλασσα.
Όταν το παιδί ήταν παιδί,
δεν ήξερε ότι ήταν παιδί.
Όλα ήταν γεμάτα ζωή
και η ζωή ήταν μία.
Όταν το παιδί ήταν παιδί,
δεν είχε γνώμη για τίποτα.
Δεν είχε συνήθειες,
καθόταν οκλαδόν, έτρεχε
είχε τσουλούφι στα μαλλιά
και δεν έκανε γκριμάτσες
όταν το φωτογράφιζες.

Το παιδί όμως έπαψε να είναι παιδί, οχυρώθηκε μέσα στο δύσκαμπτο σώμα της ενηλικίωσης. Το παιδί έπαψε να είναι παιδί, και οι άγγελοι μένουν ανείδωτοι, παρ' ότι στ' αλήθεια δεν υπήρξαν ποτέ αόρατοι. Το παιδί έπαψε να είναι παιδί, κι ο άνθρωπος έγινε σκέτη ύλη. Θάνατος από θάνατο. Με έγνοιες πλαστής ανασφάλειας. "Πως θα πληρώσω με τόσο μικρή σύνταξη;","Οι γονείς σ' αποκλήρωσαν","Τι θα γίνει το παιδί όταν μεγαλώσει;": προβληματισμοί στέρεοι και αυτοδημιούργητοι για να απωθούν τον πόνο της αίσθησης της ύπαρξης.


Μέσα σ' αυτή τη σκόνη θανάτου, και το ποιητικά φωτογραφημένο Βερολίνο, ο Wenders κινεί χορευτικά την κάμερά του για να ζωντανέψει τις πέτρες από την ακινησία. Για να αναζητήσει, όπως ο άγγελος του(Bruno Ganz), μια σταγόνα έρωτα που θα απελευθερώσει το ζωτικό απ' την θνητότητά του. Ο έρωτας είναι το κινητήριο καύσιμο των πάντων. Το μοναδικό ελιξίριο. Η οριακή στιγμή που το παιδί θα είναι πάλι παιδί, η ζωή ζωή, ο κόσμος δε θα φοβάται τη μοναξιά, το αθάνατο θα τέμνεται με το μοναδικό, και το αιώνιο με το στιγμιαίο. Η μοναδική τομή όπου ο άγγελος θα είναι άνθρωπος, κι ο άνθρωπος ανθρώπινος, και όλα αυτά μαζί.

Ποτέ δεν ένιωσα μοναξιά,
δεν ήμουν μόνη ή με άλλους.
Αλλά θα 'θελα να ήμουν μόνη.
Η μοναξιά σημαίνει
ότι είμαι ολοκληρωμένη.
Τώρα μπορώ να το πω,
καθώς απόψε είμαι επιτέλους μόνη.
Πρέπει να τελειώνω με τις συμπτώσεις.
Είμαστε παραπάνω από εμάς τους δύο.
Ενσαρκώνουμε κάτι.
Καθόμαστε στη θέση του κόσμου,
και είναι παντού κόσμος με το ίδιο όνειρο.
Είμαι έτοιμη.
Κοίτα τα μάτια μου.
Είναι η εικόνα της αναγκαιότητας
του μέλλοντος όλων εδώ.
Χθες το βράδυ ονειρεύτηκα έναν ξένο.
Τον άντρα μου.
Μόνο μ' αυτόν θα είμαι μόνη.

Για τον έρωτα ο Bruno Ganz θα απαρνηθεί την αθάνατη αγγελική φύση του. Θα σαρκωθεί σ' ένα κουφάρι ευάλωτο. Για να χυθεί μέσα στο πνεύμα κάποιας άλλης. Είναι ο έρωτας που απελευθερώνει τη στιγμή απ' το χρόνο. Είναι ο έρωτας που κάνει το τώρα να αγγίζει τις βαθιές σκιές των προγόνων και να σκίζει τον ήλιο του μακρινού μέλλοντος. Είναι ο έρωτας που κάνει το αθάνατο πιθανό. Είναι ο έρωτας που δίνει στο αιώνιο λόγο. Είναι ο έρωτας που κάνει τον κόσμο, κάτω απ' τα ενήλικα βλέφαρα, ξανά παιδικό. Και το παιδί να διαρκεί για πάντα.

Όταν το παιδί ήταν παιδί
ήταν η ώρα αυτών των ερωτήσεων.
Γιατί είμαι εγώ κι όχι εσύ;
Γιατί είμαι εδώ και όχι εκεί;
Πότε άρχισε ο χρόνος;
Που τελειώνει το διάστημα;
Δεν είναι η ζωή κάτω απ' τον ήλιο ένα όνειρο;
Αυτό που βλέπω, ακούω και μυρίζω
δεν είναι αντανάκλαση του κόσμου πριν τον κόσμο;
Υπάρχει το κακό και οι κακοί άνθρωποι;
Πως εγώ που τώρα υπάρχω
δεν υπήρχα πριν υπάρξω;
Πως κάποτε εγώ, που είμαι εγώ,
δε θα είμαι πια εγώ;


5 σχόλια:

Ιωάννης Moody Λαζάρου είπε...

Αυτή η ταινία είναι ΤΕΧΝΗ!

Από τον ποιητικά στοχαστικό λόγο και τα ασύλληπτα ασπρόμαυρα πλάνα της έως τον ευαίσθητο Ganz, την ταλαντευόμενη Dommartin και τον Cave.

Simply Burgman είπε...

Η μοναδική του σκηνοθέτη που έχω δει. Παρόλο που στο τέλος το παρατράβηξε λίγο(και το λέω αυτό λατρεύοντας πραγματικά τον Cave), ο συναισθηματικός αντίκτυπος ήταν τέτοιος που με κάνει να παραβλέπω τα πάντα.

Johnny Panic είπε...

Ξεχωριστή και ωραία ταινία,αν και όχι από τις αγαπημένες μου του σκηνοθέτη.Ωστόσο,διαφωνώ με τη χρήση του λόγου,πιστεύω ότι αυτά τα χωρία ποιητικής και φιλοσοφικής γλώσσας που ο Βέντερς τα είδε σαν υποστηρίγματα,δυστυχώς κατέληξαν βαρίδια για τις συχνά εξαιρετικές εικόνες του.Μια τόσο καλλιεργημένη λογοτεχνική γλώσσα είναι πολύ δύσκολο να δέσει με την αντίστοιχα ποιητική οπτική γλώσσα,δύσκολο να ενωθεί μαζί της σε ένα αδιαίρετο σύνολο.Ο Χάντκε λοιπόν παρέμεινε ξένο σώμα,κατά τη γνώμη μου, αγκυλώνοντας φιλολογικά μια ταινία που είχε τα δικά της -εξόχως κινηματογραφικά- φτερά.Συμφωνώ και με τον Simply Bergman ως προς το πρώτο σκέλος: Το παρατράβηξε με τα συγκροτήματα και ακόμα δεν έχω καταλάβει τον λόγο.Ένας φόρος τιμής ίσως; Ποιος ξέρει,πάντως εμένα μου φάνηκε εντελώς περιττό όλο αυτό...Άσε που αν μια συναυλία γεννά συγκίνηση,με γεια της με χαρά της,αλλά είναι η συναυλία που συγκινεί,όχι το σινεμά.

kioy είπε...

Καλησπέρα σε όλους!

Κι εγώ αγαπάω την ταινία για αυτή την κραυγαλέα, σχεδόν μεταφυσική, λυρικότητά της.

@Johny Panic
Καταλαβαίνω τι λες. Θα μπορούσε κάλλιστα κανείς να θεωρήσει πως ο ποητικός λόγος -η συναυλία σίγουρα- έχουν μια αυτόνομη χροιά στην ταινία, παντελώς ανεξάρτητη, και κατά μία έννοια αυθαίρετη.
Αλλά κατά τη γνώμη μου, ο Wenders εδώ έκανε μια ταινία καθαρά προσωπική με μοναδική επιδίωξη να χωρέσει σε 2 ώρες τα περισσότερα από αυτά που αγαπάει. Τα περισσότερα από αυτά που τον σημαδεύουν στα εγκόσμια. Αυτά, που αν ήταν άγγελος, θα τον έκαναν να αποχωριστεί την Αθανασία, κι όλα αυτά πυο απειλούνται από τη δυσκαμψία της καθημερινής ζωής.
Υπό αυτή την έννοια, αδυνατώ να ξεκαθαρίσω αν βλέπω μια κινηματογραφική ταινία. Μια οπτικοποιημένη ποίηση, ή μουσική ντυμένη με (εκθαμβωτικές) εικόνες.
Κι αυτό γιατί ο λυρισμός του εκάστοτε στοιχείου υποτάσσει το άλλο. Η αφήγηση δεν έχει κάποια συνοχή. Ακόμα και η εναλλαγή των χρωμάτων στη φωτογραφία, ασχέτως πυο υπάρχουν καθάριοι δραματουργικοί λόγοι απ' τους οποίους υποστηρίζεται, συνυγορούν σ' αυτή την βοηθητική εναλλακτική διάσταση της εικόνας... Μιας εικόνας που σε στοιχειώνει (έχει τα φτερά της όπως λες), αλλά ταυτόχρονα δε διστάζει να υποβαθμίσει τον εαυτό της ως συνοδευτικό των υπόλοιπων μερών....
Και υπό αυτή την έννοια, κάποιος σίγουρα θα μπορούσε να πει πως το Wings of Desire είναι λιγότερο κινηματογραφική ταινία απ' ότι άλλες, κυρίως προγενέστερες, του Wenders.
Αλλά είναι πταίσμα στ' αλήθεια αυτό;

Johnny Panic είπε...

Έλα ντε,είναι πταίσμα; Ιδέα δεν έχω.Κατά κάποιον τρόπο συμφωνώ μαζί σου εμμένοντας ταυτοχρόνως στη θέση μου.Βλέπεις,διαβάζω λ.χ. τις απόψεις του Μπρεσόν περί κινηματογραφικής καθαρότητας και βλέποντας τις ταινίες του σκέφτομαι ότι έχει δίκιο.Κατόπιν διαβάζω τη γνώμη του Βισκόντι ότι το σινεμά "δικαιούται" να αντλεί από τη λογοτεχνία,το θέατρο,την όπερα κλπ και βλέποντας τις ταινίες του σκέφτομαι ότι κι αυτός δίκιο έχει.Εν ολίγοις,τα πάντα κρίνονται στο απτό αποτέλεσμα και όχι στην προγραμματική θεωρία των δεδηλωμένων προθέσεων.Στην ταινία του Βέντερς κάπου ενοχλήθηκα,αλλά αυτό έχει να κάνει και με την προσωπική μου αισθητική,τον δικό μου ορίζοντα,τις δικές μου ανοχές κλπ,πώς αλλιώς; Βρίσκω λοιπόν το πέταγμά του ολίγον μετέωρο,αλλά ίσως σε αυτόν τον μετεωρισμό να χρωστούν την ύπαρξή τους ορισμένες θαυμάσιες στιγμές της ταινίας.Εν τέλει,αγαπάμε Βέντερς,με τα φτερά του και τα "πταίσματά" του.Καλό βράδυ.