Bella addormentata

Σκηνοθεσία: Marco Bellocchio
Παραγωγής: Italy / France / 2012
Διάρκεια: 115'

Αυτός ο κόσμος είναι ασθενής. Βαριά άρρωστος. Κι εμείς του απαγορεύουμε να πεθάνει. Τον κρατάμε διασωληνομένο κάτω από κλινικά λευκά σκεπάσματα. Με συνεχείς ναρκώσεις τον διατηρούμε κακήν κακώς σε αυτή την κωματώδη κατάσταση. Ένας κόσμος σε κώμα. Δηλαδή, ούτε ζωντανός, ούτε νεκρός. Σε κώμα.

Είναι φορές, τις περισσότερες εδώ που τα λέμε, που ο θεραπευτής έχει μεγαλύτερη ανάγκη τον ασθενή, απ' ότι ο ασθενής τον ιατρό του. Κι όταν ο ασθενής είναι σε κώμα δεν του απομένει καμία αίσθηση. Δεν έχει καμία συναίσθηση του εαυτού του. Οπότε δεν έχει και καμία ανάγκη τον ιατρό. Από την άλλη, ο ιατρός έχει ανάγκη τον ασθενή. Γιατί μέσα από την ασθένειά του εξασφαλίζει μια θέση. Επιβεβαιώνει το λόγο ύπαρξής του. Έτσι, η ασθένεια είναι άκρως πιο ωφέλιμη ακόμα και από τη θεραπεία. Η θεραπεία ή ο θάνατος του αρρώστου θα έφερναν μια κατάληξη. Θα έβαζαν ένα τέλος. Θα συνταξιοδοτούσαν πρόωρα τον θεραπευτή. Θα τον απάλλασσαν. Η ασθένεια όχι. Όσο συντηρείται, συντηρείται και η ανάγκη για θεραπεία. Έτσι, ο θεραπευτής, έχει κάθε λόγο, με νύχια και με δόντια, να κρατάει τον ασθενή σε αυτή την κωματώδη κατάσταση. Στην κατάσταση που, έστω για τα προσχήματα, ο ασθενής εξαρτάται απ' τον ιατρό.

Κοινώς, όσο ο κόσμος βρίσκεται σε κώμα συμφέρει! Στο μεταξύ, ο ιατρός/θεραπευτής, ακόμα κι αν έφτιαξε αυτό το παιχνιδάκι με τα χέρια του, πείθεται ότι ο ασθενής τον έχει ανάγκη. Έτσι, ξεγελάει τον εαυτό του. Αυθυποβάλλεται σε μια διαδικασία χρησιμότητας. Αποδίδει στην ατομικότητά του έναν χρηστό λόγο ύπαρξης: την (α)πιθανή ίαση του ασθενή. Έναν λόγο ύπαρξης, που ουσιαστικά τον τυφλώνει. Τον νανουρίζει. Του επιτρέπει να μην έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματική αχρηστία του. Γιατί ο θεραπευτής είναι πλήρως άχρηστος. Κι αυτή η αχρηστία συνοψίζεται στην κωματώδη κατάσταση του ασθενή του. Σ΄ αυτή την ανικανότητα να τον επαναφέρει στη ζωή, και από την άλλη στην αδυναμία να του επιτρέψει να πεθάνει.

Όσο ο κόσμος βρίσκεται σε κώμα συμφέρει! Συμφέρει ποικιλοτρόπως, εδώ που τα λέμε. Καθώς όσο αυτή η κατάσταση αποκτάει χρονικότητα, διαποτίζεται και ο περίγυρος με την ψευδαίσθηση της ίασης. Και όσο το κώμα του ασθενή συντηρείται, τόσο το περιβάλλον του γίνεται πιο δεκτικό και εύπιστο στις πιθανές "θεραπείες" που πουλιούνται δεξιά και αριστερά. Και έτσι, αφού ο ασθενής δεν έχει συναίσθηση, και συνεπώς καμιά βούληση, το περιβάλλον του αναλαμβάνει δράση. Και κυριευμένο απ' την αυταπάτη της ελπίδας συντηρεί σε μάκρος αυτόν τον ζωντανό θάνατο.

Στην ταινία του Bellocchio, όμως, ο ασθενής δεν είναι ένας άνθρωπος. Ο ασθενής είναι ο κόσμος. Ο ανθρώπινος κόσμος στον οποίο ζούμε. Και οι φορείς που προσεταιρίζονται τη θεραπεία του, είναι η πολιτική, η θρησκεία, η τέχνη, ο έρωτας κ.ο.κ. Όμως όπως είπαμε ήδη, ο θεραπευτής έχει υπέρογκα μεγαλύτερο συμφέρον απ' την ασθένεια παρά από την ίαση του ασθενή. Συνεπώς, επωφελείται, κρατώντας τον κόσμο/κοινωνία σε μια κωματώδη και προβληματική κατάσταση. Εμείς, οι υπόλοιποι, που συνδεόμαστε δια ζώσης με το δράμα του κόσμου, αφού υπάρχουμε μέσα σε αυτόν, είμαστε πρόθυμοι να αγοράσουμε κάθε πιθανή θεραπεία. Κάθε αξία στην οποία επενδύουμε την ίαση. Όχι την ίαση, αλλά την ελπίδα της ίασης. Κοινώς είμαστε πρόθυμοι να ενδώσουμε σε αυτό το προκάτ μελόδραμα. Και η ελπίδα της θεραπείας, όπως κάθε ελπίδα, είναι το βασικό συστατικό της νάρκης. Η ελπίδα είναι αυτό που σε κάνει να υπομένεις τα πάντα, παραμένοντας ναρκωμένος κάτω απ' το καθεστώς της, κοιτώντας προς έναν φαντασματικό προορισμό. Παραμένουμε ναρκωμένοι, σε κώμα, με την ενδοφλέβια δόση της ελπίδας.

Ο Bellocchio φιλμάρει αυτό το δράμα χωρίς να αφήσει δαχτυλικά αποτυπώματα. Κινηματογραφεί υιοθετώντας το υψίφωνο ταπεραμέντο του νεο-ιταλικού κινηματογράφου. Βάζει σε πρώτο πλάνο την πολιτική, την θρησκεία, τον έρωτα, την τέχνη και όλους τους πυλώνες που συνθέτουν τη σύγχρονη καθημερινότητά μας. Όλους τους φορείς της πλάνης. Της νάρκης. Κι όμως, παρ' ότι μιλάμε για ταινία, δηλαδή για κατασκευή, η διαδικασία είναι πολύ φυσική. Είναι σαν όλα να βρίσκονταν εκεί από μόνα τους, και ο Μπελόκιο να στάθηκε απλά απέναντί τους και να πάτησε το Rec.

Εν τέλει ο κόσμος παραμένει σε κώμα. Αυτό είναι το Bella addormentata. Ένας κόσμος σε κώμα. Ένας κόσμος άρνησης. Νουθετημένος σε αυτοσχέδια παιχνιδάκια τυφλότητας, όπου ο καθένας αποδίδει μια χρηστότητα στο εγώ του, στις πλάτες ενός ασθενή που έχει πεθάνει ήδη. Ο φόβος του θανάτου παραλύει τη ζωή. Την διαπερνά, την διαποτίζει. Αυτός ο φόβος προεκτείνει τον θάνατο. Τον προεκτείνει σε καθετί που θα όφειλε να είναι ζωντανό. Παραφράζοντας τον Pavese, ο θάνατος ήρθε στη γη. Ο θάνατος ήρθε και έχει τα μάτια μας.