Nymphomaniac

Σκηνοθεσία: Lars von Trier

Παραγωγή: Denmark / Germany / France / Belgium England / 2013

Διάρκεια: 241’

Στην τελευταία και πολυσυζητημένη ταινία του Lars von Trier, το Nymphomaniac ή τα Nymphomaniac για να είμαστε συνεπείς με τους εμπορικούς όρους, δεν υπάρχει τίποτα το προκλητικό και τίποτα το σοκαριστικό. Τίποτα, αν εξαιρέσεις τη διάθεση της παραγωγής και των μέσων προώθησης να προκαλέσουν προκαταβολικά την κοινή αντίληψη. Αν εξαιρέσεις την (δικαιολογημένη) περιπαικτική εμμονή του Lars von Trier να λοιδορεί τον θεατή ως μάζα, ως έννοια. Άλλωστε ο νέο-άνθρωπος προσφέρεται για κάτι τέτοιο. Παντοδύναμος και ηλίθιος. Ατομιστής και μόνος. Ορθολογιστής και προκατειλημμένος.

 Στον αστικό πολιτισμό ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει να έχει φτιάξει μια περίεργη σχέση με τον χρόνο και τη ζωή του. Με την καθημερινότητά του. Μια κάπως ορθολογιστική σχέση. Ακριβέστερα, μοιάζουμε να ζούμε, όχι για να υπάρξουμε μέσα στη στιγμή που ζούμε, αλλά από απόσταση, ούτως ώστε να μπορούμε να κρίνουμε, να αναλύουμε, να αξιολογούμε, να επικρίνουμε αυτό που ζούμε, τη στιγμή που το ζούμε καθώς και ό,τι αυτό εμπεριέχει. Ζούμε δηλαδή, χωρίς να ζούμε, για να αναλύουμε αυτό που ζούμε. Μόνο αυτό εξημερώνει τις φοβίες μας, αλλά παράλληλα τις τρέφει κιόλας. Σκέτη ορθολογική διαστροφή. Αυτή τη διαστροφή, όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο, απενεργοποιεί ο Trier στο Nymphomaniac. Και την απενεργοποιεί διότι έχει χτίσει την ταινία με τέτοιον τρόπο που είναι σαν, παράλληλα με την ιστορία, να παρατίθεται και το commentary της ιστορίας. Και μάλιστα, αυτό που αποκαλώ commentary, παρατίθεται εντός της αφήγησης της ταινίας, σχεδόν αντανακλαστικά, εντελώς ενσωματωμένα, χωρίς να παράγει μία διανοητική ή μία δοκιμιακή ταινία, χωρίς να παράγει μια δεύτερη ταινία, χωρίς να επιβραδύνεται στο ελάχιστο η αφηγηματική ροή. Έτσι, το αυτό-αναλυόμενο Nymphomaniac απενεργοποιεί σε μεγάλο βαθμό τον σύγχρονο θεατή. Ή τουλάχιστον του αφαιρεί, κατά μία έννοια, τον πιο οικείο τρόπο ύπαρξης.

Αποτέλεσμα του φιλάρεσκου διανοητικού αυνανισμού, στον οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω, είναι η παραγωγή πεποιθήσεων, οι οποίες μες στην κοινωνική μήτρα παράγουν ακλόνητες έννοιες, απαράβατα όρια και αποδεκτές συμπεριφορές που σε γενικές γραμμές αποτελούν και τις ρυθμιστικές αρχές κάθε «πολιτισμού». Ό,τι εκτείνεται έξω από αυτές τις περιοχές, ακόμα και σήμερα, αποτελεί έννοια ταμπού. Γκρίζα, απαγορευμένη περιοχή. Σκόπιμα, ο Lars von Trier υφαίνει με αυτές τις περιοχές τον δραματουργικό ιστό της ταινίας του. Με θέματα όπως ο γυναικείος οργασμός, η σεξουαλική πράξη ανεξάρτητα από συναισθηματισμούς, η ηδονή της ερωτικής βίας και φυσικά η νυμφομανία. Σκόπιμα, όχι για να προκαλέσει ή να ερεθίσει, όσο για να καταδείξει την κοινωνική υποκρισία που καθιστά τις παραπάνω έννοιες ως ταμπού, παρά το γεγονός ότι τις συναντάμε καθημερινά, ή ακόμα, τις αισθανόμαστε καθαρά και οι ίδιοι. Άλλωστε, η κοινωνική υποκρισία στις σύγχρονες κοινωνίες παρουσιάζεται και αυτολεξεί δια του στόματος της Charlotte Gainsbourg ως η καταπιεστική παρέμβαση του ατόμου ώστε να εξαλείψει από πάνω του επιθυμίες που θεωρούνται «παράνομες», ή στο άλλο άκρο, η επινόηση τρόπων, στρατηγικών και πρακτικών που νομιμοποιούν την ικανοποίηση κοινωνικά επικριτέων επιθυμιών.

Στον πυρήνα του, το Nymphomaniac, είναι άλλη μια ταινία στη φιλμογραφία του Δανού auteur, που καταπιάνεται με το θέμα της κοινωνικής υποκρισίας. Ίσως πιο ψυχαναλυτικά από κάθε άλλη φορά. Μια ταινία που αναχαιτίζει τη διανοητική μανία που προκύπτει από συμπλέγματα φόβων, τα οποία ανακυκλώνονται διαρκώς. Το Nymphomaniac έρχεται να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον άνθρωπο. Τον παιδεραστή με τον ιερέα. Τον νυμφομανή με τον παρθένο. Τον δολοφόνο με τον άγιο, κ.ο.κ. Κι έρχεται να τους συμφιλιώσει, όχι προς χάριν κάποιας πρακτικής αναγκαιότητας της συνύπαρξης. Κάθε άλλο. Απλά αναγνωρίζει πως όλα τα παραπάνω προφίλ ανθρώπου, και άπειρα άλλα, πηγάζουν απ’ το εσωτερικό της ανθρώπινης ύπαρξης. Και συνεπώς, αφού τα αισθανόμαστε, αφού είμαστε οι αυθόρμητοι φορείς τους, το δικαίωμά μας στη ζωή, εξαρτάται από τη νομιμοποίηση κάθε εσωτερικής πτυχής του Ανθρώπου. Ανθρωπίνων πτυχών που οφείλουμε να αφουγκραζόμαστε, να εξωτερικεύουμε και να κοινωνούμε χωρίς διακρίσεις. Ακόμα και να τις ενθαρρύνουμε. Δίνοντας χώρο στο χάος. Δίνοντας χώρο στην άβυσσο. Δίνοντας χώρο στο να υπάρξει ό,τι μπορεί να υπάρξει, και όχι μονάχα ό,τι επιτρέπουμε.