Dwaj ludzie z szafa

Σκηνοθεσία: Roman Polanski
Παραγωγής: Poland / 1958
Διάρκεια: 15

Βγήκαμε από το νερό. Διασχίσαμε το σκοτεινό βυθό. Την άμμο που ρουφάει την υγρασία από τα δάκρυα. Στη θέση όπου βρίσκονταν τα βράγχια, οι πνεύμονες μας δεν είχαν ακόμα σχηματιστεί. Επινοήσαμε βήματα. Ακολουθήσαμε το μαλλιαρό σχοινί που σταδιακά γινόταν σπάγκος, λεπτός και με βελούδινη αφή. Η άκρη, αυτού που ήταν σχοινί και μετά σπάγκος και τώρα νήμα, οδηγούσε στην καρδιά της πόλης. Από το κεφάλι της εξείχαν σκουριασμένες σιδερόβεργες. Βρισκόταν ακόμα υπό κατασκευή.  Η πόλη, η γη και το σώμα που κάποτε ήταν -που είναι- της θάλασσας.

Με πνευμόνια που δεν ήταν ακόμα έτοιμα να δεχτούν τον συσκευασμένο αέρα περπατήσαμε στους αφιλόξενους δρόμους που αργότερα θα ονομάζαμε ως την πολεοδομία του να είσαι ξένος. Μακρύ αδιέξοδο η οδοποιία των αναγκών. Τα παράθυρα κοιτούσαν σ’ άλλα παράθυρα. Και άλλα παράθυρα κοιτούσαν άλλα παράθυρα. Που ήταν κλειστά. Ο ήχος της θάλασσας μια μακρινή ανάμνηση. Οι ανάγκες δε γεννιούνται. Κατασκευάζονται. Και πάνω τους καρφώνονται νέες ανάγκες και σταυροί. Από φανταχτερό ξύλο. Οικοδομούνται στην επιθυμία για εκπλήρωση. Στην επιθυμία, όχι στην εκπλήρωση. Καθώς προχωράς μεγαλώνει το σακούλι των αναγκών. Φαρδύ μπαλόνι τα θεμέλια.  

Κι αφού ο ουρανός έπεσε στη γη, παρατεταγμένος σε μικρά αιχμηρά τμήματα, που έδειχναν πρόσωπα σπασμένα και σύννεφα, εμείς πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Τον δρόμο τον απαρασκεύαστο. Τον δρόμο προς τη θάλασσα. Εκεί, ένα παιδί έφτιαχνε ψηλά κάστρα από άμμο, προς επιδιόρθωση των επινοημένων δακρύων. Ζωή είναι η θάλασσα.

Venus in Fur

Σκηνοθεσία: Roman Polanski

Παραγωγή: France / Poland / 2013

Διάρκεια: 93’

Η μεγαλύτερη ολοκλήρωση επέρχεται μέσα από την ηδονή του πόνου και την ανύψωση του εξευτελισμού.

Ό,τι και αν πιστεύεται από την κοινή γνώμη, ο δημιουργός-σκηνοθέτης (και ο δημιουργός σε οποιοδήποτε άλλο πεδίο) είναι ο πιο ανυπεράσπιστος άνθρωπος. Είναι ο γυμνός άνθρωπος. Καθώς αυτό που διακυβεύεται κατά το στάδιο της δημιουργίας είναι ένα κομμάτι αλήθειας που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το είναι του. Η δημιουργία για αυτόν είναι μια διαδικασία απέκδυσης. Το ζητούμενο είναι να φτάσει στο βάθος της γύμνιας. Στα έγκατα της αλήθειας του. Υπό αυτή την άποψη, είναι ανυπεράσπιστος απέναντι από τους συνεργάτες του. Είναι γυμνός. Είναι ήδη εκτεθειμένος. Δεν υπάρχει η στρατηγική κρύπτη. Κόντρα στην απολυταρχική ασπίδα του δημιουργού, οι φαινομενολογικές σχέσεις εξουσίας είναι ανεστραμμένες. Όσο κυρίαρχος φαντάζει, τόσο εξαρτημένος είναι από τους συνεργάτες και από τις υπηρεσίες που του παρέχουν. Αν κάποιος δεν ανταποκριθεί όλο το δημιουργικό οικοδόμημα μπατάρει. Ναυαγεί, κι αυτός είναι παράλυτος μέσα στην ιδιωτική καμπίνα του. Στην ουσία είναι δέσμιος αυτών. Η εξουσία του δεν αντικατοπτρίζει παρά τον βαθμό εξάρτησής του. Η ύπαρξή του συνιστά την εξάρτηση από τους συνεργάτες-υπηρέτες του. Δηλαδή, κυριαρχούν και εξουσιάζουν οι υπηρέτες. Η δική του φαινομενολογική εξουσία δεν είναι παρά ένα άλλο όνομα για τον εξευτελισμό της εξάρτησης.

Η γύμνια του δημιουργού δεν τελειώνει ούτε με το πέρας της δημιουργικής διαδικασίας. Συνεχίζεται επ’ άπειρον. Το έργο, και ο δημιουργός κατ’ επέκταση, βρίσκονται ανυπεράσπιστοι απέναντι από τον λαϊκό φορέα της κριτικής, ή τον πιο εκλεπτυσμένο της επιστήμης της τέχνης, που είναι έτοιμοι να παραβλέψουν την οντολογία του έργου και να το υποβαθμίσουν σε σύμβολο, ή σε παράγοντα που φέρει κάποιο μήνυμα. Κοινωνικό, πολιτικό, ηθικό, ψυχολογικό, φιλοσοφικό ανάλογα με τα προτάγματα και τις πεποιθήσεις της κάθε οπτικής. Η ομήγυρη αρέσκεται στο να αναγάγει το έργο σε κάτι άλλο. Να του αποδίδει ένα σημαίνον. Δε μπορεί να δεχτεί την αυθυπαρξία του. Ότι το έργο είναι αυτό και τίποτα άλλο. Έτσι, ο δημιουργός, δέχεται για άλλη μια φορά, το πλήγμα, ή την ηδονή του εξευτελισμού.

Και ο Polanski στο Venus in Fur σκηνοθετεί, από μια άποψη, όχι μια ταινία, αλλά ένα τμήμα που αφορά τη διαδικασία παραγωγής μιας ταινίας/παράστασης. Αφού αυτό που βλέπουμε επί ενενήντα και κάτι λεπτά είναι ο δημιουργικός διάλογος μεταξύ ενός σκηνοθέτη και ενός ηθοποιού που προετοιμάζουν μια παράσταση. Παρ’ όλα αυτά η ταινία δεν στερείται τίποτα απέναντι σ’ ένα ολοκληρωμένο φιλμικό περιβάλλον. Κόντρα στη σύγχρονη γλώσσα που τείνει να γίνεται όλο και πιο εξωστρεφής, βασισμένη στην σκοπιμότητα του αποτελέσματος, ο Polanski σκηνοθετεί με μια νοσταλγική εσωστρέφεια. Υπενθυμίζοντας πως η διαδικασία της δημιουργίας δεν είναι ένα σκαλοπάτι ή ένα μηχανιστικό προ-στάδιο της τελικής ταινίας. Η δημιουργική διαδικασία οφείλει να είναι μια εσωτερική περιπλάνηση, μια ολοκληρωμένη εμπειρία, που δεν αφορά κάτι που έπεται, αλλά τη ζώσα στιγμή και μόνο αυτή.