Faust

Σκηνοθεσία: Aleksandr Sokurov
Παραγωγής: Russia / 2011
Διάρκεια: 134'

Δεν είναι η τροφή που μας τρέφει αλλά η πείνα μας για αυτή. Εν αρχή ην ο λόγος.

Εν αρχή ην ο λόγος. Ο Faust, όπως γίνεται αμέσως αντιληπτό, γνωρίζει τα πάντα για την ανατομία του ανθρώπινου σώματος και τα ελάχιστα για την ανθρώπινη ψυχή. Αν μπορούσε ποτέ να εντοπίσει την ανθρώπινη ψυχή θα αντιλαμβανόταν πως αυτή εμπεριέχει και λίγο διάβολο εντός της. Το κακό υπάρχει, το καλό δεν ξέρουμε. Πολύ διάβολο, εδώ που τα λέμε! Στο Faust του Sokurov, o εωσφόρος είναι πιο θνητός από ποτέ. Ελάχιστα μεταφυσικός, περίσσια τσαλακωμένος και καταπονημένος. Δεν περπατάει πλάι στον άνθρωπο για να τον αποπλανήσει ή για να τον διαφθείρει. Εμπεριέχεται αναπόσπαστα στα ανθρώπινα και εμφανίζεται πλάι του σαν σκιά.


Ο Sokurov γράφει-σβήνει το κείμενο του Γκαίτε. Διαβάζει φωναχτά. Κοιτάει εντός εκτός και επί τα αυτά. Μεταφέρει κινηματογραφικά. Εδώ ο Faust δεν είναι ένας ευάλωτος -ελέω θετικιστικής λαιμαργίας- επιστήμονας που εξαπατάται από τον διάβολο. Όχι. Εδώ ο Faust είναι μια απειροελάχιστη κουκκίδα, χαμένη μέσα στο γιγαντιαίο σύμπαν των πόθων του. Εδώ ο Faust επιβεβαιώνει μια θεμελιώδη ανθρώπινη συνθήκη: την ολοκληρωτική αδυναμία μας να αναλογιστούμε το [απειροελάχιστο] βάρος που μας αναλογεί. Εδώ ο διάβολος δεν είναι επισκέπτης εξωτερικός. Αναδύεται εκ των έσω ως απείκασμα της εγωτικής ψευδαίσθησης.


Όμως, εν αρχή ην ο λόγος. Και ο Ρώσσος auteur επιτυγχάνει κάτι αξιοπρόσεκτο. Στις μέρες μας, πιο πολύ από ποτέ, ο διάλογος για την κινηματογραφική γλώσσα μοιάζει να έχει εγκαταλειφθεί πλήρως. Να έχει εγκαταλειφθεί ως μια ασήμαντη λεπτομέρεια. Ο Sokurov, απεναντίας, ανοίγει τουλάχιστον μια χαραμάδα σε αυτή την κλειδαμπαρωμένη πόρτα. Ο σχεδόν τετραγωνισμένος φιλμικός καμβάς του, που υπό τη φωτογραφία του Bruno Delbonnel μοιάζει με μεσαιωνική ελαιογραφία που λιώνει, χτίζει μια μεταφύσια ατμόσφαιρα. Ο Sokurov διαλέγει περίτεχνες και διαγώνιες γωνίες λήψεις. Όμως η προοπτική εξαφανίζεται. Καθώς η εκτεταμένη χρήση (παραμορφωτικών) ευρυγώνιων φακών, μετουσιώνει την προοπτική εξ' ολοκληρου σε μια νέα διάσταση. Σε μια ασαφή διάσταση, οπτικά ρευστή, που φτιάχνει μια απροσδιόριστη αντιστοιχία με την Άγνωστη ψυχή. Ένα μοντέρνα καινοφανή οπτικό αποτέλεσμα που μας μυεί προκλητικά σε μια μεταφύσια εσωτερική θέαση.

Όμως, εν αρχή ην ο λόγος. Ο λόγος του Γκαίτε. Ο μη-λόγος του Γκαίτε. Ο λόγος με κεφαλαία, ο λόγος με μικρά. Ο αφηρημένος λόγος. Ο Λόγος. Κάτι που το Faust του Sokurov μοιάζει να ασπάζεται πλήρως. Εδώ ο λόγος δεν εκφέρεται. Στη συντριπτική πλειοψηφία, ο ήχος που ακούμε προκύπτει από χαρακτήρες που βρίσκονται εκτός κάδρου. Ενώ όταν βρίσκονται στο κάδρο, υπάρχει ένας καθαρός αχρονισμός μεταξύ χειλιών και λέξεων. Το κείμενο του Faust δεν εκφέρεται. Προκύπτει εκ των έσω. Σα να πυροδοτείται μέσα από ένα όνειρο που κοιμόμαστε και δε ξέρουμε να πούμε. Και δεδομένου ότι οι αναντίστοιχες λέξεις φτάνουν στον θεατή από εκτός κάδρου σημεία, θα μπορούσαμε να μιλάμε για έναν οικουμενικό Λόγο. Για έναν αφηρημένα εσωτερικό λόγο.

Ο κινηματογράφος -και στη θέση του βάλε ό,τι θες- έπεται. Εν αρχή ην ο λόγος.

Apartment Zero

Σκηνοθεσία: Martin Donovan
Παραγωγής: UK / Argentina / 1988
Διάρκεια: 124'

Ο κύριος LeDuc(Colin Firth) είναι ένας ελαφρώς διαταραγμένος νεαρός αιθουσάρχης κινηματογράφου με εμφανή προβλήματα κοινωνικοποίησης. Ζει στο διαμέρισμα μηδέν -ούτε θετικά ούτε αρνητικά πρόσημα- κάπου στην Αργεντινή. Για την ακρίβεια, ζει προσπαθώντας να απομακρύνει τους ιδιότροπους γείτονες από τη φιλήσυχη ζωή του. Προτιμά να συμβιώνει με λατρεμένους κινηματογραφικούς σταρ, οι οποίοι τον έχουν καταλάβει ολοκληρωτικά. Βρίσκονται στο πανί, στο μυαλό του και στολίζουν με περίοπτα κάδρα το διάκοσμο του σπιτιού. Ένας κινηματογραφικός σταρ μοιάζει ο τέλειος σύντροφος! Είναι ένας τέλειος άγνωστος. Χωρίς προσδοκίες. Δε διεκδικεί κανένα μερίδιο από τη ζωή σου. Αφήνεται ελεύθερα στην ωραιοποιητική φαντασία σου να τον πλάσει όπως ποθεί! Τα προβλήματα για τον κύριο LeDuc εκκινούν όταν, ελέω οικονομικών προβλημάτων, θα αναγκαστεί να μοιραστεί αυτό το ιδιόρρυθμο κρησφύγετο του.


Κάπου εκεί, ως συγκάτοικος, εισάγεται ο εντυπωσιασκός Jack(Hart Bochner). Ο Martin Donovan μας κλείνει το μάτι. Μας συστήνει τον Jack με έναν αισθητικό περφεξιονισμό κι ένα ταπεραμέντο που θα άρμοζε μόνο σε κινηματογραφικό σταρ. Ο Jack μπορεί να μην είναι ηθοποιός, όπως αποσαφηνίζει εξ' αρχής, αλλά έχει άπειρους λόγους για να παίξει τον ρόλο του τέλειου αγνώστου. Είναι αναγκασμένος να είναι ο άνθρωπος δίχως ταυτότητα. Να μένει αφανής. Μια τέλεια μάσκα. Υπό αυτή την οπτική, θα έλεγε κανείς, πως οντολογικά συγγενεύει με τους κινηματογραφικούς σταρ που τόσο αγαπά ο LeDuc. Κι όντας ο τέλειος άγνωστος γίνεται περιζήτητος απ' όλους. Απ' τον LeDuc ως τους ιδιότροπους γείτονές. "Μόνο ένας άγνωστος μπορεί να δώσει άφεση αμαρτιών", λέει ο Jack κάποια στιγμή στην ευάλωτη Vanessa. Κι αυτός είναι ο λόγος που γίνεται ανάρπαστος. Η άγνωστη, η ασχημάτιστη υφή του, μοιάζει σε όλους το ιδανικό υλικό -ένα υλικό που προσαρμόζεται κατά περίσταση και προσδοκία- για να καλύψει τις ευάλωτες πλευρές τους. Ένας ξένος είναι ένας ελεύθερος τόπος. Δεν υπάρχει τίποτα που να νομίζεις πως γνωρίζεις για αυτόν, ώστε να περιορίζεσαι. Ούτε σε ευνουχίζουν εκείνα που φαντάζεσαι πως γνωρίζει εκείνος.


Το Apartment Zero είναι ο τόπος συνάντησης του σχεδόν πρωτάρη Martin Donovan με τον σχεδόν πρωτάρη Colin Firth. Σε ένα αυστηρά προσωπικό φιλμικό περιβάλλον. Ένα φιλμικό περιβάλλον που ξεχειλίζει από κινηματογραφικές αναφορές. Από το κλασσικό σινεμά ως το πιο συγγενή του David Lynch. Εδώ η θέαση μοιάζει με μια εμπειρία μύησης σ' έναν ακατέργαστο αισθησισμό(σαν αυτόν που συναντάμε στις πρώτες δουλειές του Pedro Almodovar) και σε μια διαρκή πειραματική εκζήτηση(συναφή με τη γλώσσα του Nicolas Roeg). Όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν ένα υπερρεαλιστικό κράμα. Ένα υπερρεαλιστικό περιβάλλον που μετατρέπει αυτό που θα αποκαλούσαμε σεναριακή υπερβολή και ερμηνευτική αμηχανία σε δομικά στοιχεία της αφήγησης. Σε νήματα που ξετυλίγουν τη δράση.


Στο διαμέρισμα μηδέν, χωρίς θετικά ή αρνητικά πρόσημα, καλούμαστε να αποβάλλουμε τις μάσκες που φορέσαμε στα αντικείμενα και στα πρόσωπα που αγαπάμε για να εξαγνίσουμε τις δικές μας ζωές. Στο δωμάτιο μηδέν καλούμαστε να απαλλαγούμε από τις προφασισμένες ωραιοποιήσεις και τις επικρίσεις μας. Καλούμαστε να απογυμνώσουμε τον πλησίον μας. Να δεχτούμε τη γύμνια του. Όχι για να τον γνωρίσουμε με όλους αυτούς τους τρόπους που συντηρούν την άγνοιά μας. Αλλά για να δώσουμε στην αφή το αδιάκοπο άγγιγμά σε χρόνο απείρου.

Night on Earth

Σκηνοθεσία: Jim Jarmusch
Παραγωγής: France / UK / Germany / USA / Japan / 1991
Διάρκεια: 129'

Jim Jarmusch
Ένας τόπος με αφήγηση χωρίς αφήγηση
που δίνει υπόσταση στο παράλογο.

Los Angeles
Εκεί που η άρνηση της μεγάλης ιδέας, του μεγάλου ονείρου κοστίζει δυσανάλογα
πιο ακριβά από κάθε φιλοδώρημα.

New York
Άγρυπνη πόλη. Βρώμικη πόλη. Αστεία πόλη. Εγωκεντρική πόλη. Πόλη εγκλωβισμένη
στο παιχνίδι των εντυπώσεων.

Paris
Εκεί που η ενσυναίσθηση ζυγίζει βαθλύτερα από κάθε αίσθηση. Ή εκεί που η ζωή
έχει μεγαλύτερη ανάγκη την Τέχνη από την πραγματικότητα.

Rome
Όλα κύκλος. Όλα επιστροφή. Ο μοντερνισμός αντεστραμμένο είδωλο στον καθρέφτη της
καταπίεσης. Η νεκρή παράδοση πιο ζωντανή από ποτέ.

Helsinki
Εκεί που το βλέμμα παγώνει. Εκεί που η απάθεια είναι πιο ψυχρή απ' ό,τι συμβαίνει.
Μια μπαλάντα στον Aki.

Έσπασε

του Στέλιου Χατζηαδαμίδη
Σκηνοθεσία: Χρ. Θεοδωρίδης
Ερμηνεύουν: Τ.- Ά. Πίττα, Στ. Χατζηαδαμίδης, Μ. Μανδαλά , Δ. Γκουτζαμάνης.

Υπάρχει μια στιγμή πριν τα κεριά τοποθετηθούν στην τούρτα. Μια στιγμή πριν καν υπάρξει τούρτα. Είσαι αγέννητος. Το α εμπρός από τη γέννηση δε στερεί την υπαρξία. Αγέννητη είναι μια λευκή σελίδα. Μια λευκή σελίδα δύναται να εμπεριέχει ό,τι μπορεί να γραφεί σε αυτή. Το άπειρο μέσα σε μια σιωπή. Αγέννητος είναι ο αέναος ορίζοντας. Τοποθετείς πάνω του τη θάλασσα, τα όρη, τα έθνη και τίποτα δε μολύνει τη διαφάνεια, τη διαύγεια του. Αγέννητος είναι αυτός που ζει χωρίς τη νοσταλγία αυτού που έχει συμβεί. Αυτός που συμβιώνει με την ακαθόριστη αίσθησή αυτού που έχει συμβεί, χωρίς να το γνωρίζει, και μέσω της αίσθησης, χωρίς να το ξέρει, εμπεριέχει το πάντα, εμπεριέχει το Όλο, και εμπεριέχεται σε αυτό.

Έρχεται όμως μια φρικτή στιγμή. Έστω η στιγμή της γέννησης. Όπου ο κόσμος που ζούμε, αυτός ο παράλογος κόσμος, εντυπώνεται καθοριστικά μέσα μας. Μοιάζει σαν καλέμι με σφυρί που μας χτύπησαν με αυτό μέχρι να σπάσουμε. Μέχρι να χωθούν, με συχνότητα χειμάρρια, όλες οι ιστορίες και οι μικροϊστορίες εντός μας. Κι εμείς, στη στιγμή της αδυναμίας μας, στη στιγμή που σπάσαμε, αγκαλιάζουμε τα μη χρηστά εισερχόμενα με μια αγωνία και μια λαιμαργία όμοια με αυτή που αγκαλιάζει τη λέμβο ένας που πνίγεται. Η σελίδα παύει να είναι λευκή. Έστω και ένα γράμμα την περιορίζει στους εφικτούς συνδυασμούς του. Ο ορίζοντας γίνεται χαρτί, ή τείχος. Όσο κι αν σπρώχνεις δεν περνάς από την άλλη.


Εντός μας ένα πληροφοριακό κομφούζιο. Ένας άνθρωπος μπορεί να γνωρίζει τον βιολογικό κύκλο ενός γορίλα. Μπορεί να γνωρίζει τα χιλιάδες χιλιόμετρα που τον χωρίζουν από το κέντρο της γης. Την πρόταση γάμου που έκανε ο τάδε τηλεοπτικός αστέρας στη δείνα γλάστρα. Ένας άνθρωπος μπορεί να γνωρίζει το τραγούδι που πρώτευσε στα charts μιας δεκαετίας πίσω. Τους τίτλους της ομάδας του. Πόσα σταγονίδια εμπεριέχει το σάλιο. Όμως, δε μπορεί να γνωρίζει που αρχίζει και που τελειώνει η αγάπη. Τόσες και τόσες πληροφορίες, άχρηστες. Πληροφορίες που μας βραχυκυκλώνουν. Μικροπληροφορίες που καθορίζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, τον τρόπο που υπάρχουμε. Πληροφορίες αχρείαστες που μας καταλαμβάνουν. Κατάληψη. Μας κλέβουν τον τρόπο να αισθανόμαστε. Μπορεί, πληροφοριακά, να γνωρίζουμε τα πάντα. Όμως αυτό το γνωστικό πάντα μοιάζει με αδιαπέραστο συρματόπλεγμα στην ανικανότητά μας να επικοινωνήσουμε το πάντα μέσα απ' την αίσθηση το Τίποτα, τώρα που περισσότερο από ποτέ η αφή είναι ακρωτηριασμένη.

Μας περιορίζουν οι πληροφορίες που, χωρίς να το ξέρουμε, χαράχθηκαν ανεξίτηλα εντός μας. Όλα μονόδρομοι. Υπάρχει μία συνταγή για το κέικ. Υπάρχει ένα εγχειρίδιο για το πως να ερωτεύεσαι. Ένας τροχονόμος ρυθμίζει το εδώ και το εκεί στα όνειρά σου. Υπάρχει ένας χάρτης για την πορεία προς την κοινωνική ανέλιξη. Υπάρχουν δέκα απαράβατες εντολές για να είσαι ευτυχισμένος. Χιλιάδες προκαθορισμένοι τρόποι για να ταξιδεύεις χωρίς ταξίδι. Για να υπάρχεις χωρίς να είσαι. Το είναι γυμνό. Ακόμα και η προσέγγιση της ομορφιάς μπήκε σε ιατρική συνταγή: διάβασε ποίηση, κοίτα τα άστρα, άκου τη θάλασσα, την Άνοιξη, τα πουλιά. Όλα προδιαγεγραμμένα. Όμως μέσα μας πως; Μέσα μας τι; Ακολουθούμε μόνο σαν υπνωτισμένοι επαληθεύοντας το υπαρξιακό μας βραχυκύκλωμα. Τα αδιέξοδά μας είναι αυτοσχέδια.

Η τιμωρία της γνώσης ακλόνητο είδωλο στον καθρέφτη της ανικανότητάς μας να αισθανθούμε. Έσπασε: είναι η τιμωρία του ό,τι συμβαίνει να έχει συμβεί. Η τιμωρία του ό,τι κάνουμε, του ό,τι κάναμε, του ό,τι έχουμε ήδη κάνει να μη μπορεί να γίνει ξανά σαν να είναι η πρώτη φορά...

Πίστομα

Σκηνοθεσία: Giorgos Fourtounis
Παραγωγή: Greece / 2011
Διάρκεια: 18'

Έστω τόπος: Κοζάνη.
Τόπος: κλειστός.

Κοινωνίες κλειστές. Κοινωνίες
κλεισμένες στον εαυτό τους.
Σύννεφα γκρι. Σύννεφα
Παχιά σκονισμένα, σύννεφα
αδιαπέραστα. Ασπίδα. Ήλιος
εκτός. Αχτίδες εκτός. Επαφή
δίχως. Ψύξη. Πέτρα. Απολίθωση.

Κοινωνίες κλειστές. Κοινωνίες
κλεισμένες. Στον εαυτό τους.
Μονόδρομοι. Λάσπη. Σκέψεις
μονοφώρια. Χωρίς τρόπο. Τό-
πο. Το αλλιώτικο υποφέρει.
Ο πληρεξούσιος του αλλιώτικου
υποφέρει. Κατακριτέος. Κοινή
γνώμη. Μοναξιά. Αφανισμός.

Έστω τόπος: κλειστός.

Πίστομα. Το κεφάλι στο χώμα. Μάτια χωρίς προοπτική. Σύννεφα γκρι αδιαπέραστα. Αχτίδες ξένες. Μονόδρομοι. Το αλλιώτικο υποφέρει. Υπακοή. Κοινωνίες κλειστές. Νεκρές. Νεκροί. Νεκρό. Θάνατος: μια ευκαιρία στη λύτρωση. Κοινωνίες κλειστές φυλακές, προσκυνητές ενός αποκρουστικού Θεού. Μοόδρομος. Εμετός. Υπακοή. Υποταγή. Μάτια κλειστά. Τόπος κλειστός. Αναπόδραστος. Ανέγγιχτος. Μάτια σκυφτά. Στο χώμα.
Πίστομα.

Amnesty

Σκηνοθεσία: Buyar Alimani
Παραγωγής: Albania / Greece / France / 2011
Διάρκεια: 83'

Ένας νέος νόμος στην Αλβανία, στα πλαίσια του απαιτούμενου εκσυγχρονισμού -θα μπορούσε να ονομάζεται και "η φιλανθρωπία του σεξ"- επιτρέπει στους κρατούμενους να δέχονται τις επισκέψεις των συντρόφων τους, μία φορά το μήνα, με περιεχόμενο την ερωτική επαφή. Κάπως έτσι, στο θάλαμο αναμονής, η Elsa και ο Spetim, σύντροφοι φυλακισμένων, ερωτεύονται. Σε αυτόν τον έρωτα δεν λείπει το πάθος, δε λείπει η ορμή, όμως ξεχειλίζει η αγάπη, στην ανάγκη να επουλωθούν πληγές σε ψυχές και σώματα. Πληγές από ένα αφιλόξενο Βαλκανικό περιβάλλον, που μοιάζει να αδιαφορεί για τα ανθρώπινα. Πληγές από μια παράδοση που αρνείται να κατανοήσει.


Ο Μπουγιάρ Αλιμάνι στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία δείχνει να γνωρίζει βαθιά ότι τα δομικά υλικά του κινηματογράφου είναι ο χώρος και ο χρόνος. Κι αυτό διότι δίνοντας ευάερες σιωπές στην αφήγηση, μέσα απ' το ορυχείο του φιλμικού χωροχρόνου εξορυγνύει κοιτάσματα στιγμών και συντεταγμένων που εκτείνονται σε ένα αχανές συνεχές. Από τα άπειρα πρόσωπα του χώρου και του χρόνου εντός των ανθρώπινων, ως τον ντετερμινισμένο πολιτικό χωροχρόνο αλλά και τα ασαφή είδωλα που αντλεί απ' την παράδοση.

Στην Αμνηστία η σκηνή και το παρασκήνιο εναλλάσσονται διαρκώς. Ο έρωτας της Elsa και του Spetim απ' το επίκεντρο περνάει σε ένα μακρινό φόντο, δίνοντας τη θέση του στο άγριο βαλκανικό τοπίο που τους ρουφάει. Και αντιστρόφως. Έτσι, στη συνέχεια της παρακολούθησης, η Αμνηστία μοιάζει με αρένα που συγκρούονται οι χώροι και οι χρόνοι. Με μια αρένα που συγκρούονται οι νόμοι. Νόμοι ανθρώπινοι, νόμοι φυσικοί, νόμοι κατασκευασμένοι.


Πρώτον, βλέπουμε τον νόμο στην τυπική του μορφή. Μέσα από τους νόμους που επιβάλλει η πολιτική της Αλβανίας στην προσπάθειά της να εκσυγχρονιστεί για να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή ένωση. Ο κάθε νόμος, όμως, δεν εδραιώνεται με τη βούληση αλλά με την επιβολή. Με την εξουσία. Έτσι, ο κάθε νόμος αποτελεί μια πράξη βίας. Που εκφυλίζει ό,τι απαιτεί, για αυτόν ακριβώς τον λόγο: το απαιτεί. Δεύτερον, βλέπουμε τους άτυπους νόμους των ανθρώπων και τη μηχανική τους. Τις παραδόσεις που σε κλειστές κοινωνίες έχουν μια τεράστια δυναμική. Παράδοση είναι ό,τι έχει χωνευτεί μέσα από τη συνήθεια. Και η συνήθεια αρνείται κάθε νέο πρόσωπο. Οτιδήποτε εκτείνεται έξω από αναγνωρίσιμες μορφές αποτελεί κάτι κατακριτέο. Υπάρχει ένας πόλεμος που αντιστέκεται στο νέο.


Και τρίτον, πέραν όλων και πάνω όλων βλέπουμε τον υπέρτατο νόμο. Τον άγιο έρωτα. Γεννιέται χωρίς παρελθόν. Χωρίς να αποσκοπεί στο μέλλον. Δεν έχει λογικά κίνητρα. Δεν αποζητά ανταμοιβές. Του αρκεί η ουτοπία του. Γεννιέται από μια σπίθα. Αυθόρμητα. Χάνεται με έναν κρότο, μέσα σε βαθιά σιωπή, κι όμως διαρκεί για πάντα.

Κι όμως η Αμνηστία, που μοιάζει να γνωρίζει σε ακρίβεια το Αλβανικό τοπίο, δεν είναι μια ταινία εναντίωσης. Δεν είναι μια ταινία κατακραυγής. Είναι μια ταινία που ποθεί την ώριμη κατανόηση του τόπου, του τοπίου, των συνθηκών που το καθορίζουν, του εαυτού της. Κι αν μένει κάτι, αυτό είναι ένας λυγμός. Ένας λυγμός για όλα εκείνα που εναντιώνονται στο όμορφο να υπάρχει.

Melancholia

Σκηνοθεσία: Lars Von Trier
Παραγωγής: Denmark / Sweden / France/ Germany / 2011
Διάρκεια: 136'

Στην μετά Αντίχριστο πορεία που έχει πάρει η φιλμογραφία του Lars Von Trier μπορούμε να παρατηρήσουμε δύο είδη ανθρώπων: αυτούς που υπάρχουν ερμηνεύοντας τον κόσμο -και οι ερμηνείες τους είναι η απόδειξη της ύπαρξής τους- και αυτούς που αφομοιώνουν και αφομοιώνονται από τον κόσμο μέσα από το προσωπικό-μαγικό-μεταφυσικό θαύμα της αίσθησης. Για τους δεύτερους δε χρειάζεται απόδειξη ύπαρξης. Οι πρώτοι έχουν μια σκοπική θέση απέναντι από το περιβάλλον. Το οποίο και παρατηρούν προσπαθώντας να το καταλάβουν και να το ερμηνεύσουν. Για αυτούς -είναι ολοφάνερο- ο εαυτός τους και το περιβάλλον αποτελούν διακριτά σχήματα. Εκκινούν από το εαυτό τους, και χρησιμοποιώντας αποδεκτές πρακτικές και μοντέλα του ιστόριου της ανθρωπότητας προσπαθούν να ερμηνεύσουν ό,τι εκτείνεται έξω από αυτούς, το οποίο ωστόσο παραμένει εκτός και μετά την ερμηνεία. Για τους άλλους -αυτούς που υπάρχουν μέσω της αίσθησης- η διάκριση είναι δύσκολη και αδιόρατη. Η αίσθηση δεν υπακούει σε διατυπωμένες δομές. Είναι αλλόκοτη. Μια διαδικασία αμφίδρομη, μέσω της οποίας το υποκείμενο ενσωματώνεται σε ό,τι το περιβάλλει, και το περιβάλλον ενσωματώνεται μέσα στο άυλο όλο του υποκειμένου. Με άλλα λόγια, αν αναλύαμε τα συστατικά του υποκειμένου και του περιβάλλοντος, θα καταλήγαμε σε ένα κοινό δομικό μόριο, το οποίο εμπεριέχει μεταβλητές και άπειρες διαστάσεις.


Το πρώτο μέρος του Melancholia μοιάζει με κραυγή φθόνου: "Ο Trier που δεν έκανε το Festen". Ωστόσο, μαεστρικά, ο Δανός σκηνοθέτης υπογραμμίζει την διάκριση που διατυπώσαμε ανωτέρω. Δηλαδή, ο ευαγγέλιος δρόμος των Δυτικών κοινωνιών, η υλική πλήρωση, δε συμβαδίζει καταναγκαστικά με την εσωτερική ολοκλήρωση. Μπορεί οι άνθρωποι που έχουν υιοθετήσει τα εξωτερικά πρότυπα ευτυχίας να επιδιώκουν την υλική εκπλήρωση με τον ίδιο αυτισμό που ένας κύων κυνηγά την ουρά του, ωστόσο, οι άλλοι, που υπάρχουν μέσω της αίσθησης, και τους οποίους ενσαρκώνει η Kirsten Dunst, δεν είναι περισσότερο ευτυχείς ή λιγότερο δυστυχείς με έναν όμορφο σύζυγο, με μια παχυλή περιουσία, με κατακόκκινα μήλα, και ευφάνταστες προαγωγές. Και αυτό γιατί οι αισθήσεις είναι ανερμήνευτες, αλλόκοτες, ακαθόριστες. Και κυρίως: ανεξάρτητες.


Ο Trier που σκηνοθετεί μεταδογματικά, με πολλά zoom in, zoom out και κίνηση στην κάμερα, μας παραθέτει το δεύτερο μέρος της ταινίας του, παρατηρώντας το μαραζωμένο σώμα της Dunst, ελέω μιας παραλυτικής κατάθλιψης που την κυριεύει. Ωστόσο, ακόμα και τότε, πίσω από τη φαινόμενη όψη, η Dunst μοιάζει ο πιο υγιής χαρακτήρας μέσα στο αστικά διαβρωμένο περιβάλλον που λαμβάνει χώρο αυτή η ταινία. Και αυτό διότι η θλίψη, η μελαγχολία, η κατάθλιψη, παρ' ότι αποτελούν καταστάσεις που κατά την ακαδημαϊκή ψυχολογία κατοικούν σε κόκκινες-εξόριστες-ανεπιθύμητες περιοχές, κάτω απ' το ασημένιο φως της αίσθησης, αποτελούν βιώματα εξίσου ευεργετικά με την ευτυχία, την ευδιαθεσία, την ισορροπία. Τα συναισθήματα, όπως τα βιώνει ένας άνθρωπος, όποια όψη κι αν έχουν, μέσα στην ελευθέρια διάδραση της αίσθησης, αποτελούν τον φυσικό μορφότυπο –χωρίς μορφύ- του ατόμου εκείνη την ακριβή στιγμή. Κάπως έτσι, σε μια εκτυφλωτικά αριστουργηματική σκηνή, η Dunst διαθέτει ολοκληρωτικά εαυτόν και «είναι» στην απειλητική λάμψη του πλανήτη του τίτλου, διδάσκοντας πώς η απόλυτη απελευθέρωση είναι ο δρόμος ένωσης με το Όλο.


Τελικά, ο άνθρωπος δεν κινδυνεύει από την μελαγχολία, την θλίψη ή την κατάθλιψη. Αλλά μόνο από τον φόβο και τις παραλυτικές άμυνες που αναπτύσσει στην αδυναμία του να συνυπάρξει μαζί τους.

824

Σκηνοθεσία: Αδριανός Χαλίλ
Παραγωγής: Ελλάδα / 2009
Διάρκεια: 17'

Αυτός είναι παντρεμένος. Αλλά δεν αρκεί. Έχει παθολογική εμμονή για επαφή. Ένας εφαψίας. Αγαπημένο πεδίο δράσης: αστικές συγκοινωνίες. Εκεί, αρέσκεται να αυνανίζεται δημοσίως στη θέα γυναικών. Όσον αφορά αυτόν, τα πράγματα είναι συγκεκριμένα. Οι άλλοι ποιοι είναι;

O Αδριανός Χαλίλ τοποθετώντας στο πρώτο επίπεδο αυτό που εύκολα θα χαρακτήριζες ως αποτρόπαιο, ξεδιπλώνει με τρόπο ευφυή και χειρουργικό, το φόντο μιας αποτρόπαιης πόλης. Μιας πόλης κενής, εχθρικής, μίζερης. Εσωτερικά διεστραμμένης.

Γυρνώντας την ταινία με το 824, ή κάνοντας οποιαδήποτε αστική διαδρομή, δεν απαιτείται τίποτα περισσότερο από θάρρος, για να συνειδητοποιήσεις πως πίσω από μια απεχθή έκφραση -κατά την κοινότητα ασυγχώρητη έκφραση- κρύβονται οι ακόμα πιο απεχθείς κι αποτρόπαιες καταστάσεις-συνθήκες που την γεννούν.


Υπάρχει μια δομική διαστροφή μέσα στις κοινωνίες των ανθρώπων. Κι αυτή υπακούει στον ανάποδο καθορισμό της σχέσης αιτίου-αιτιατού, πράξης-αποτελέσματος. Γιατί ο άνθρωπος ζώντας μέσα σ' ένα οργανωμένο περιβάλλον, μέσα σ' ένα καθορισμένο πλαίσιο, αρχίζει και αναπτύσσει συγκεκριμένους τρόπους οπτικής, ηθικά στεγανά, αποδεκτούς ορισμούς, και άλλα πρίσματα μέσα από τα οποία κοιτάει την πραγματικότητα. Με αποτέλεσμα η πραγματικότητα που βλέπει να είναι μια άλλη.

Αλλά ας πάρουμε τον ανάποδο αυτό καθορισμό της σχέσης αιτίου-αιτιατού με καρδιά το φιλμικό περιβάλλον του 824. Για τον μέσο ήρωα της ταινίας, πιθανόν και τον μέσο θεατή, ο εφαψίας πρωταγωνιστής είναι ένα τέρας, ένα σκουπίδι, ένας ποταπός, καθώς και όποια άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να του αποδώσει η ηθική του. Δηλαδή, η έκφραση του αυνανισμού γίνεται το αίτιο, για να χαρακτηριστεί ο ήρωας αιτιατά με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Στην πραγματικότητά όμως, ο αυνανισμός δεν είναι παρά μόνο αυνανισμός. Μια πράξη. Είναι μια έκφραση, είναι το αποτέλεσμα, δεν είναι το αίτιο, αλλά το αιτιατό μιας ευρύτερης κατάστασης/συνθήκης που τον γεννά. Αυτή την συνθήκη κοιτά ο Αδριανός Χαλίλ μέσα στα μάτια της πόλης. Μέσα στα ζωτικά της όργανα. Και την αποτυπώνει μέσα από τη λεκτική αθυροστομία των περιφερειακών ηρώων, μέσα από την οργή τους, μέσα από την αδιαφορία τους, μέσα στο τουπέ τους, μέσα από την αποστροφή τους για ό,τι ξένο.

Γιατί η Αθήνα στο 824 είναι η πόλη που αποξενώνει. Μια πόλη που αρέσκεται να είναι βίαιη. Μια πόλη που εξακοντίζει και εξορίζει ότι εκτείνεται έξω από την ηθική της και τους αποδεκτούς τρόπους της. Μια πόλη που αδιαφορεί.

Κι όμως ο εφαψίας πρωταγωνιστής, δεν είναι εγκληματίας. Ο εφαψίας πρωταγωνιστής, όπως και κάθε αποτρόπαιο, όπως και κάθε αρεστό, όπως ό,τι μέσα στην πόλη, αποτελεί μόνο μία όψη στον πολύμορφο αστικό καθρέφτη της. Για να επουλωθείς από τις όψεις που αποστρέφεσαι, δεν είναι το μίσος η καλύτερη οδός, αλλά η συμφιλίωση.

2010-2011(Part 2)

14.

Ο μεγαλομανής Aronofsky, σε ολόκληρη τη φιλμογραφία του, υποφέρει την αναζήτηση της τελειότητας. Πλέον γνωρίζει: δεν αρκεί να είσαι απλά τέλειος. Οφείλεις να είσαι ο τόπος που αγκαλιάζει το λευκό και το μαύρο. Αυτό που είσαι και αυτό που δεν είσαι στην ολότητα της μίας υπόστασης. Η ταυτόχρονη ενσάρκωση του εαυτού και του αντιχώρου αυτού. Μέχρι εξαΰλωσης απείρου.

lifo
Cinefo
Two in the soup

13.

Ίσως, στις κρίσιμες καταστάσεις της ζωής νιώθεις μόνος και πως ο κόσμος μικραίνει. Η Αθηνά Τσαγγάρη υποδεικνύει το αντίθετο: συνειδητοποιείς πόσο μικρός είσαι μέσα σ' έναν τεράστιο κόσμο. Τότε, έχεις επιλογές δύο: να αφεθείς στην έξωθεν αφανιστική εξουσία ή να βαδίσεις ενδοσκοπώντας την πορεία προς τη (ανα)γέννησή σου.

thinkingonfilms
VOICE OFF
C.

12.

Πίσω απ' τα παρασκήνια, εισερχόμενος στον οίκο της, η ιστορία μοιάζει μ' ένα κακόγουστο και τραυλό αστείο. Ο Tom Hooper συκοφαντεί υπογείως, εξομοιάζοντας τον δρόμο της πολιτικής με μια σπουδή υποκρισίας.

thinkingonfilms
PostCinema
lifo

11.

Τα όνειρα που είχαμε παιδιά ξεχάσαμε σ' ένα γκαράζ. Πίναμε απ' το ποτήρι της ταπείνωσης σα φάρμακο στις δέκα η ώρα. Κάποια αόριστη στιγμή τα δεσμά της υποταγής σπάνε. Λιώνουν οι πάγοι στις αισθήσεις κάτω απ' τον ήλιο που χρυσίζει το παιδικό χορτάρι. Και ξέρεις... ποτέ δεν είναι αργά για να γράψεις το πρώτο σου ποίημα...

cinemanews
Cinemart

10.

Στο πιο επιτυχημένο κινηματογραφικό ζευγάρι της χρονιάς(Ryan Gosling-Michelle Williams) εναποθέτει ο Derek Cianfrance τον Βαλεντίνο που μαράθηκε. Εκεί που η μοναξιά ζητιανεύει τον ήλιο.

Broken Road
thinkingonfilms
cinemanews

9.

Ο Apichatpong Weerasethakul κινηματογραφεί με πρωτοφανή λιτά υλικά τη μεταφύσια ενότητα του χώρου και του χρόνου. Σ' ένα σινεμά που δε ζητά να το ερμηνεύσεις, αλλά να του παραδοθείς.

lifo
Cinessence

8.

Σ' ένα σύγχρονα άνισο περιβάλλον, οι ασθενέστεροι είναι καταδικασμένοι να χαρίζουν, μέχρι θανάτου, τα ζωτικά τους όργανα στους ισχυρούς. Εξαίρεση: πες έρωτα και ζήσε. Όχι, όχι. Μόνο, πες έρωτα...

movieworld
thinkingonfilms
Cinefo

7.

Όταν το θέαμα γίνεται εμπόριο αναρωτιέσαι, ποια η ευθύνη του θεατή, ποια του θεάματος. Εκεί που τα τέρατα και η διασκέδαση είναι μονάχα ο αντιπερισπασμός που αποκρύπτει την αληθινή τερατώδη ανθρώπινη φύση.

lifo
movieworld

6.

Ο Wim Wenders συναντά την Pina Bausch και η τρισδιάστατη κινηματογράφηση αποκτά σάρκα και οστά. Εκεί που οι καθημερινές χειρονομίες συνθέτουν ένα χορικό θαύμα. Μέσα στον ιδιότυπα εξπρεσιονιστικό κόσμο της Pina Bausch.

movieworld

5.

Όταν ξεχάσαμε να είμαστε παιδιά, η τιμωρία ήρθε με μορφή πολιτικής ασφυξίας. Αν τελικά δεν πεθάνεις στα 30, οφείλεις να βρεις έναν τρόπο να ζήσεις ανθρώπινα...

lifo

4.

Αναπολούσα με λυγμούς νοσταλγίας έναν κόσμο που χάνεται. Λιώνοντας σαν κερί μέσα στα δάκρυα μου. Κάπως έτσι θα μοιάζει η λίμνη των θαυμάτων: κερί με δάκρυα εαυτού. Αρκεί να καθρεφτίσεις το πρόσωπό σου. Μελάγχολοι ψίθυροι και ανείπωτες σιωπές.

cinemanews
kersanidis
3.

Κοιτώντας τα πράγματα από απόσταση τα βλέπεις στο πραγματικό τους μέγεθος: μικρά και ασήμαντα. Συμπαντικά μιλώντας, η ανθρωπότητα μοιάζει με παράταιρο αστείο. Ξένη για κείνη, ξένη για ό,τι. Αυταπόδεικτα η ιστορία ήταν οι λάθος ρόδες. Πόσο μάλλον, όταν η ζωή είναι ένας δρόμος που τον κάνεις με τα πόδια.

flix

2.

Υπάρχει ένας πόλεμος ψυχολογικός όταν οι υγιείς έχουν ανάγκη τους ασθενείς για να προσδιορίζονται. Οι ορισμοί μοιάζουν με κλίμακες αξιών που εξυπηρετούν μια επινοημένη τάξη. Υπάρχει ένα πρόβλημα ανθρωποκεντρικό, όταν πράττεις από φόβο και όχι από αγάπη.

filmgaze
lifo

1.

Μεταξύ ζωής και θανάτου, χρόνια τώρα, η ανθρωπότητα διάλεξε το εύκολο. Τώρα της μένει το ακατόρθωτο: να το συνηθίσει.

movieworld

2010-2011(Part 1)

Μια ανασκόπηση με τις ταινίες της σεζόν, όπως τις είδαμε και όπως, αναπόφευκτα, δεν τις είδαμε. Σε αυτόν τον συνοπτικό οδηγό περιλαμβάνονται 30 ταινίες που προβλήθηκαν στις ελληνικές αίθουσες από τις 26 Αυγούστου 2010 εώς τις 18 Αυγούστου 2011.

30.

Κινηματογραφόντας την Αθήνα μέσα από καθημερινά, αλλά και παραμελημένα παράθυρα νοσταλγίας, ο Παναγιωτόπουλος, σε πρώτο πρόσωπο, ανακαλύπτει τα όρια κινηματογράφου και διηγήματος.

29.

Ο έρωτας θα είναι πάντα εξόριστος και απρόβλεπτος. Αντώνυμος θανάτου. Μια απελευθέρωση από την (μεγαλο)αστική μουντάδα, που ο Luca Guadagnino πραγματεύεται καταφεύγοντας στους μεγάλους του Ιταλικού κινηματογράφου(σε πρώτο πλάνο Visconti, Antonioni).

post cinema
cinephilia
ΣΙΝΕΜΑ

28.

Κάτω απ' το αδιαφανές πέπλο του καπιταλιστικού σήμερα, ο Alain Corneau αφηγείται μια ιστορία από πάθη και εγκλήματα, στην πορεία του ατόμου προς τη φθορά και τον εκφυλισμό.

ni avec toi, ni sans toi
movieworld

27.

Ταξίδι και περιπλάνηση στην καρδιά ενός εκθαμβωτικού Σκανδιναβικού μουσαμά. Ο δρόμος προς τη σοφία περνάει απ' το τίποτα και κοστίζει το πάντα. Πάντα.

cine.gr

26.

Μερικές φορές τα όνειρά σου οφείλουν να πέφτουν στην Β' κατηγορία. Εκεί, που μπορείς να ελέγχεις αν αντέχεις να ονειρεύεσαι χωρίς ανταπόδωση.

lifo

25.

Όνειρο μέσα σ' όνειρο. Η παραλληλία του χρόνου, ή απλά, η αναίρεση αυτού. Εκεί που η αλήθεια χρεώνει στην πραγματικότητα έλλειψη φαντασίας. Ο Nolan και τα twist του, στο πιο μεγαλεπίβολο σχέδιο της καριέρας του.

bookpress
cinemart

24.

Ακόμα και όταν τα σχόλια μοιάζουν να περιορίζονται σε μια στενή ηθική χριστιανικής κατανάλωσης, ο κινηματογράφος, και το αλφάβητό του, δύναται να σε μυήσει στο θαύμα της Θεϊκής ανακάλυψης. Αρκεί να πιστέψεις.

Cinemanews
Cinefo
MiC

23.

Εκεί που η ικανότητα του να ξεχνάς συνδέεται με την δυνατότητα του να ποιείς. Η μνήμη μιας αίσθησης δεν είναι αίσθηση. Γεννιέσαι, πεθαίνεις. Γεννιέσαι, πεθαίνεις. Ζώντας ποιώντας τα ακαριαία διαστήματα που η φλόγα της αίσθησης διαρκεί αναμμένη.

lifo
mix grill

22.

Ο Γιάννης Οικονομίδης, πιο εσωτερικός και πιο καυστικός από ποτέ, παρατηρεί τον ταξικό αναλφαβητισμό και την κενότητα της ύπαρξης. Όταν η πάλη γίνεται συνήθεια. Και η ύλη η επιβίωση της βίας.

moody

21.

Όταν κατακτήσεις και εκπληρώσεις όλες τις πολυτέλειες του σύγχρονου πολιτισμού, η απώλεια του σημείου αγνότητας απ' όπου εκκίνησες, πριν βγεις στις ασφαλτοστρωμένες λεωφόρους της Δύσης, γίνεται μια συνθλιπτική νοσταλγία. Οι θλιμένοι παλιάτσοι της Coppola πιο τραυματισμένοι από ποτέ.

lifo
cinemanews

20.

Με πρόσημο θετικό τον Charles Bronson, φημισμένο και ως τον πιο βίαιο κρατούμενο, ο Nicolas Winding Refn παρατηρεί το υποταγμένο κουφάρι μιας κοινωνίας που μοιάζει αιώνια ανίκανη να αντισταθεί.

19.

Μεγαλεπίβολα σχέδια καταστροφής, ανθρώπων τρόπον τινά καλλιτεχνών, που επιθυμούν να κλέψουν όλη την λάμψη για τον εαυτό τους. Το πιο ανατρεπτικά φρέσκο animation της χρονιάς.

18.

Όταν το να ζεις σημαίνει να είσαι ανεπιθύμητος. Χωρίς να ξέρεις γιατί. Χωρίς να ξέρουν, στ' αλήθεια, κι εκείνοι. Ο Skolimowski, με έναν εξαιρετικό Vincent Gallo, σκηνοθετεί την εξορία της περιπλάνησης σε μια Οδύσσεια με βέβαιη Ιθάκη τον θάνατο.

flix

17.

Εκεί που η ιστορία μοιάζει με μια σκιά που σε καταδιώκει, δεν υπάρχει περιθώριο διαφυγής. Εκεί συναντάς τον Anton Corbijn(Control), μόλις στη δεύτερη ταινία του, εκεί που η αισθητική τελειότητα αγκαλιάζει τη δραματική ευρυσημία.

PostCinema
Παράλληλα Βλέμματα
lifo

16.

Mερικές συμπτώσεις, όχι και τόσο αθώες, επιβεβαιώνουν πως η ψυχρότητα δεν είναι στον ουρανό αλλά εντός μας. Από 'κει εκκινει μια άγρια ιστορία επιβίωσης με φόντο τον σαγηνευτικό αρκτικό ωκεανό. Μερικά καλοκαίρια δεν ξέρεις πως θα τελειώσουν...

movieworld

15.

Σιωπά η ψυχή; Ποιο το σημείο βρασμού της θάλασσας; Έφτασα στα άκρα της γης. Εκεί που οι λυγμοί γίνονται δάκρυα. Εκεί που οι στάχτες δε μαραίνουν τις αναμνήσεις.
Εσύ που είσαι;

Παράλληλα Βλέμματα
movieworld
Cinefo