Συνηθίζουμε να επικαλούμαστε την κοινή λογική, τι θα γινόταν όμως αν για μια φορά ακολουθούσαμε το κοινό παράλογο;
Στο The Killing of a Sacred Deer δεσπόζει η χρήση των ευρυγώνιων φακών. Επιλογή συνυφασμένη με το θέμα των αποστάσεων που κυριαρχεί στην ταινία, και γενικότερα με την επανίδρυση κι αναζήτηση ενός συμφιλιωτικού(;) χώρου. Η χρήση ευρυγώνιου φακού σε ένα κοντινό πλάνο μετατρέπει δύο κοντινά σώματα-πρόσωπα-αντικείμενα σε απομακρυσμένους πλανήτες. Ενώ στα γενικά πλάνα, που προτιμούνται τακτικότερα κι έχουν μια χαρακτηριστική ένταση στη γλώσσα της ταινίας, ο ευρυγώνιος φακός προκαλεί μια συνεχή παραμόρφωση στα άκρα οτυ κάδρου και συνεπώς στη γενική εικόνα, ενώ αφαιρεί από τα επιμέρους τμήματα-σώματα το βάρος τους, την αυτάρκεια τους, καθιστώντας αδύνατο στον θεατή να συγκεντρωθεί σε κάποιο απ' αυτά. Γενικότερα να συγκεντρωθεί. Να εστιάσει. Η διαταραχή της συγκέντρωσης είναι διαρκής. Μια απώλεια καθαρής κρίσης.
Αλλά ας εξετάσουμε και την ανθρωπογεωγραφία της ταινίας. Κι εδώ οι αποστάσεις σχετικές. Μια αστική οικογένεια πλάι σ' έναν μικροαστό έφηβο. Οι τάξεις μοιάζουν να τους χωρίζουν. Πλάνη. Η μοίρα τους ενώνει. Αλλά μήπως όχι μόνο η μοίρα; Από τη μία οι ευκαταστατοί κρύβουν πίσω απ' την προσωπική τους επιτυχία μια απάθεια που τους εξουθενώνει. Από την άλλη ο μικροαστός νεαρός επιδεικνύει τρομερή βούληση σαν συνεπαγωγή και της βαθιάς στέρησης που έχει βιώσει. Ο ένας για τον άλλον είναι ελκυστικός. Το πάθος του νεαρού προκαλεί γοητεία και μυστήριο για την οικογένεια. Η προσωπική ευδαιμονία απ' την άλλη αποτελεί μάλλον διακαή πόθο για έναν άνθρωπο που ζει σε μια διαρκή αβεβαιότητα. Οι αποστάσεις είναι τόσο σχετικές. Αυτό που μοιάζει να χωρίζει, μοιάζει και να ενώνει. Την ίδια στιγμή που οι καθρεπτικοί χαρακτήρες στέκονται τόσο γυμνοί και ευάλωτοι ο ένας απέναντι από τον άλλο.
Μπορεί το σύμπαν του Λάνθιμου να δομείται από αυστηρούς κανόνες. Μπορεί οι ήρωες να βασίζουν την αυτοκυριαρχία τους στη μεθοδική χρήση της λογικής. Την δύναμή τους ακόμη να την μαρτυρούν άριστα δομημένες συνήθειες και πρακτικές. Μπορούν να αντλούν από αυτά την ευδαιμονία τους. Όμως, όταν βρίσκονται μπροστά στο ανεξήγητο, όταν ο κόσμος τους ανατρέπεται, τότε ενεργούν με αφέλεια, σαν νήπια. Αν ήταν στον εχέφρονα εαυτό τους σίγουρα θα αποδοκίμαζαν αυτές τις συμπεριφορές. Κι όμως μόνο μ' αυτές τις συμπεριφορές επιτυγχάνουν να κάνουν ένα βήμα προς αυτό που θα αποκαλούσαμε ζωή.
Η τάξη της λογικής, γιατί και η λογική μια τάξη είναι, ξαφνικά μοιάζει τόσο επίπλαστη. Όλα εκείνα που πάνω της έμοιαζαν άσειστα, τώρα διαφαίνονται απλά ως περιττά. Αποβάλλονται. Και το πιο ενδιαφέρον και παράξενο ταυτόχρονα είναι ότι η ίδια η λογική μας παρέχει το κλειδί της ψευδαίσθησης που μας ανοίγει ορθάνοιχτα την πόρτα του παραλόγου. Και τώρα ακόμα και η πιο κοινή λογική μοιάζει εντελώς απίθανη μπροστά στο κοινό παράλογο. Κι όταν λέω κοινό παράλογο εννοώ πάλι ότι και το παράλογο έχει την δική του τάξη, ίσως ανεξιχνίαστη, αλλά τάξη. Δεν είναι απλά μια απονενοημένη αταξία όπως θα υπαγόρευε η λογική.
Για παράδειγμα, η ενοχή φαντάζει κάτι το λογικό. Η λογική επιβουλεύεται την ενοχή. Όμως κατά πόσο η ενοχή δεν είναι κάτι το παράλογο; Σε πόσο στέρεο έδαφος πατάει η ενοχή; Γιατί να μην την έπαιρνε με το μέρος της το παράλογο; Γιατί η ίδια η ενοχή να μη βασίζεται σ' έναν καθαρό παραλογισμό στη δυσκολία του ατόμου να αντιμετωπίσει μια μορφή πραγματικότητας; Και είναι μόνο η ενοχή τόσο αβέβαιη; Η ηθική; Η έννοια του δικαίου; Έννοιες πάνω στις οποίες θεωρητικά χτίζεται η κοινή λογική, όπου ολόκληρες δομές βασίζουν το κοινωνικό οικοδόμημα και ιχνηλατούν μια κοινή γραμμή πλεύσης, σ' ένα άλλο πρίσμα, υπό ένα άλλο πρίσμα, μπροστά ίσως σ' ένα ευρυγώνιο φακό φανερώνουν το παράλογο, κάτι το εντελώς παράλογο, κάτι το υποκειμενικό πριν την αντικειμενικοποίηση του υποκειμένου και κυρίως κάτι το ασταθές. Ζωντανό, παλλόμενο. Ζωντανό παλλόμενο παράλογο που υπερισχύει ενάντια σε ότι θεωρούσαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή βέβαιο. Όμως δεν είναι απλά η κατάρριψη των βεβαιοτήτων που συντελείται μπροστά σ' αυτό το θαύμα του παραλόγου. Είναι και η ταυτόχρονη γέννηεση ενός κόσμου, μέσα στον οποίο το άτομο ευλογημένα τοποθετείται, και λέω ευλογημένα, αφού πλέον οι πεποιθήσεις του, οι ιδέες του δε μπορούν να του εξασφαλίσουν κανένα πλεονέκτημα. Όλα συμβαίνουν στον παρόντα χρόνο. Ο παρόντας χρόνος είναι ο παράλογος χρόνος. Το κοινό παράλογο στο οποίο συναινούμε, θα συναινέσουμε, χωρίς καν να μας έχει τεθεί η ερώτηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου