The Salt of the Earth

Σκηνοθεσία: Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado
Παραγωγή: Frnce / Brazil / Italy / 2014
Διάρκεια: 110'

Σ' αυτούς που λιμοκτονούνε, αποστρέφουμε το βλέμμα μας. Στα γεμάτα πληγές σώματα, αποστρέφουμε το βλέμμα μας. Τα νεκρά έμβρυα θερμοκηπίου δεν τα κοιτάμε. Τα γεμάτα θλίψη πρόσωπα, τα κρανία με το άδειο βλέμμα, τις γυναίκες με το μαύρο γάλα στα στήθη, τα αποφεύγουμε, δεν τα κοιτάμε. Τη γενοκτονία των πληθυσμών, τα αφυδατωμένα από ελπίδα και νερό σώματα, δεν τα κοιτάμε. Δεν είναι κάποια έμφυτη απαρέσκεια προς το βίαιο, προς αυτό που έχει υποστεί την κακουχία αυτά που μας αποτρέπουν. Είναι η ενοχή που μας κλείνει τα μάτια. Η ενοχή προκαλεί την οργανωμένη αποστροφή του βλέμματος. Προτιμούμε να αγνοούμε την αλήθεια παρά να την υποφέρουμε. Και ενοχή είναι η γνώση ότι οι τόνοι συσσωρευμένης δυστυχίας σχετίζονται με τη δική μας ευημερία. Ότι η δική μας ευημερία συνδέεται και συντηρεί τους κοινωνικοπολιτικούς μηχανισμούς που παράγουν -σχεδόν με εργοστασιακή ακρίβεια- την ανέχεια, την πείνα, την εξαθλίωση. Καθετί μαζί με τον εαυτό του γεννάει και τη σκιά του. Η ευημερία τη φτώχεια, η πλουτοκρατία την εκμετάλλευση, η επιθυμία για ιδιοκτησία την αιματοχυσία, ο πολιτισμός τον αναλφαβητισμό, οι ατομικοί παράδεισoι την συλλογική καταπάτηση δικαιωμάτων κ.ο.κ.

Επιλέγω σκόπιμα τη λέξη σκιά έναντι αυτής της συνέπειας. Γιατί η σκιά είναι ένα φυσικό μέγεθος, ενώ η συνέπεια αποτελεί μια τάξη λογικής. Και θα 'θελα να εμμείνουμε εγγύτερα στη φύση, όπως τα περισσότερα κάδρα που προτείνει αυτή η ταινία. Ένα δέντρο μπορεί να μένει εκατοντάδες χρόνια ακίνητο στο ίδιο μέρος, με τη σκιά του να περιφέρεται γύρω απ' αυτό σαν ηλιακό ρολόι. Το δέντρο αποδέχεται τη σκιά του. Θα έλεγες, πως με κάποιον τρόπο έχει συμφιλιωθεί μαζί της. Ο άνθρωπος όχι. Προσπαθεί να την κρύψει μέσα σ' άλλα ρούχα κι άλλα ρούχα. Να την εξαφανίσει εκεί. Να την εξαφανίσει κάνοντας την αδιόρατη. Αδιόρατη για τον ίδιο, όχι για το σύμπαν. Αρνείται την εξαθλίωση, τον ξεπεσμό και την παρακμή. Τις σκίες που πέφτουν πάνω στο πρόσωπο της ευτυχίας του, τις αντιμετωπίζει με μίσος. Και τις καταδικάζει στην περιπλάνηση μιας αέναης δυστυχίας.

Ένας φωτογράφος είναι ένας άνθρωπος που ζωγραφίζει με το φως θα πει εισαγωγικά ο βιογραφούμενος Sebastiao Salgado. Κι αν κάνει κάτι το φως αξιοπρόσεκτο ως υλικό είναι η ανάδυσή του. Οι φωτοσκιάσεις του. Η εκ γενετής διπολικότητά του. Η συνεχής εξάρτησή του απ' το σκοτάδι. Και το εκκωφαντικό, παράδοξο που προκύπτει κατά την θέαση της ταινίας και των απειράριθμων φωτογραφιών του Sebastiao Salgado -ενός ανθρώπου που αφιέρωσέ τη ζωή του στην αποκάλυψη της δυστυχίας και των θυμάτων της ανθρώπινης βίας- είναι αυτή η εμμονή της οπτικής του να φωτίζει τις σκιές. Να τις φωτίζει, ίσως τόσο σθεναρά, μέχρι να γίνουν ρίζες για άλλα δέντρα.