Anomalisa

Σκηνοθεσία: Duke Johnson, Charlie Kaufman
Παραγωγή: Usa / 2015
Διάρκεια: 90'

Καταφεύγουμε στις λέξεις για να συνδεθούμε με τους άλλους. Οι λέξεις όμως δεν μας παρέχουν αυτή την σύνδεση, αλλά έναν τρόπο σύνδεσης. Κι αυτός ο τρόπος σύνδεσης στην πραγματικότητα αποτελεί μια τακτική αποξένωσης και εξασφάλισης της απομόνωσής μας.

Αυτό που διακυβεύεται στην επαφή μας με τον κάθε άλλο είναι τα όρια του εγώ. Αυτό που έχει οριοθετηθεί ως ακατάλληλο, ως απαγορευμένο από την ανθρώπινη εμπειρία είναι η έννοια του τραύματος. Η έννοια της πληγής. Η πληγή όμως, δεν είναι μονάχα μια πηγή εκπομπής πόνου, αλλά και μια έννοια που καταλύει το σύνορο του εαυτού. Διαμέσου της πληγής είμαστε ευάλωττοι απέναντι στον άλλον. Μέσω της πληγής το έξω -δηλαδή το όχι εγώ- εισρέει στο εγώ. Παρεισφρύει. Η έννοια της πληγής υποθάλπτεται σε κάθε ανθρώπινη επικοινωνία. Και η ανθρώπινη εμπειρία, η κοινωνία των λέξεων, η μηχανική των ατομικών συνηθειών, το κράτος των συνατήσεων οργανώνονται με τέτοιον τρόπο ούτως ώστε να κατακηθεί η ρητή απαγόρευση της πληγής και του τραύματος. Το εγώ οφείλει να μένει αλώβητο σε κάθε επαφή με τον άλλο. Αυτή είναι μια καθολική παραδοχή-αξίωση. Κατ' αυτόν τον τρόπο, στην πρακτική ζωή, η επικοινωνία είναι η μη-επικοινωνία και η επαφή είναι η μη-επαφή. Κι ούτω καθ' εξής.

Είναι άλλωστε αυτή ακριβώς η πρακτική που ενδυναμώνει και τον χαρακτήρα της τέχνης. Η τέχνη είναι αυτή που προσφέρει το απαγορευμένο τραύμα στον άνθρωπο. Στον άνθρωπο όχι ως εγώ, αλλά ως θεατή. Το τραύμα όχι ώς τραύμα, αλλά ως έννοια τραύματος. Παρέχει το τραύμα δηλαδή, όχι σαν ένα διαπροσωπικό γδάρσιμο σ' ένα υποκειμενικό εγώ, αλλά σαν ένα καθολικό γδάρσιμο σ' ένα οικουμενικό εγώ. Και κατ' αυτόν τον τρόπο ο θεατής δέχεται να υποφέρει. Οι έννοιες του πόνου και του τραύματος έχουν μετατοπιστεί σ' ένα άυλο πλαίσιο εννοιών και συναφειών, διατηρώντας εντελώς αλλώβητη την απόρθητη έννοια του ατομικισμού και του εγώ.

Η καθημερινή μάχη του ανθρώπου δεν είναι παρά η διαρκής αξίωση της κατοχύρωσης αυτού του απόρθητου. Η υπεκφυγή στην επαγγελματική σταδιοδρομία, ο διαχωρισμός της επιστήμης, το θερμοκήπειο των stars και των idols, είναι μερικά από τα μέσα που χρησιμοποιεί το εγώ προς την γιγάντωση της εξωστρεφής αυτό-εικόνας του. Κι αυτή η γιγάντωση επιβάλλει ένα άνισο περιβάλλον αλληλεπίδρασης. Το εγώ θαυμάζεται απ' τον άλλο, όχι για αυτό που είναι, αλλά για αυτό που φαίνεται. Το εγώ δεν είναι ποτέ αξιοθαύμαστο. Κι αφού το εγώ θαυμάζεται για αυτό που φαίνεται και όχι για αυτό που είναι, το εγώ εν τέλει μένει ανέγγιχτο. Απείραχτο. Αλλώβητο. Ατραυμάτιστο. Νικηφόρο.

Το εγώ, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά μέσα απ' την πραγματιστική και κοινωνική εδραίωση ιδεών τύπων και τυπικότητων, αφιερώνεται στην απώθηση του πόνου απ' τον οποίο έλκεται. Ο αυτοσκοπός της ύπαρξης, σχεδόν πλέον σε επίπεδο γονιδιακό, είναι η εξασφάλιση μίας ατραυμάτιστης αυτονομίας. Πλέον το φιλοσοφικό ζήτημα της υποκειμενικής θεώρησης του εγώ και ο άλλος(ο όχι εγώ) μετατοπίζεται. Μετατοπίζεται σε κοινωνίες που αποτελούνται από εγώ και εγώ και εγώ και εγώ και εγώ και εγώ. Όπου το εγώ ισούται με το αδιάρρηκτο, το απαραβίαστο.