Σκηνοθεσία: Cristi Puiu
Παραγωγή: Romania / 2005
Διάρκεια: 150'
"Η Oδύσσεια του Κυριου Λαζαρέσκου" είναι μια ταινία για τον χαμένο χρόνο. Κι όταν λέω χαμένο χρόνο δεν εννοώ τον χρόνο που ξοδεύεται αβίαστα, ανάλαφρα, άσκοπα. Άλλα τον χρόνο που ξοδεύεται αναπόφευκτα και σκόπιμα για την επίτευξη κάποιου στόχου. Βέβαια αυτός ο χαμένος χρόνος είναι υπέρογκα δυσανάλογος, και εντελώς ασυσχέτιστος με τον προς επίτευξη στόχο. Είναι ο χρόνος που αφορά μια πυραμίδα απο διαδικασίες και προϋποθέσεις, φαινομενικά καταναγκαστικές, ενταγμένες σ' αυτό που περιγράφουμε με τον γενικό όρο γραφειοκρατία, στις οποίες πρέπει να συμμορφωθείς ούτως ώστε να φτάσεις στην πολυπόθητη πηγή.
Τι είναι όμως αυτό που καθιστά τη γραφειοκρατία και τους διαδικαστικούς χρόνους αναγκαίους και αιώνια διατηρητέους, αν κατά γεγνική ομολογία μέσα σε αυτούς τα άτομα υποφέρουν και ταπεινώνονται;
Ο Cristi Puiu κινηματογραφεί με μια γραφή ντοκουμέντο. Τοποθετεί την ιστορία στη Ρουμανία. Οι πληγές του Βαλκανικού χώρου, αν και δεν τοποθετούνται ποτέ σε πρώτο πλάνο, είναι διαρκώς ορατές. Η ανέχεια σε σχέση με τις βορειοευρωπαικές χώρες ή ακόμα και τις μεσογειακές χώρες, οι σκιές από τις συνεχείς πολεμικές επιχειρήσεις στον Βαλκανικό χώρο, στοιχεία της παράδοσης όλο αγκάθια που καταπιεζουν την σκέψη στο σύγχρονο περιβάλλον, είναι η βάση αυτής της ταινίας, που διαποτίζει τον πυρήνα της και συνεπώς και τους χαρακτήρες της. Ως αποτέλεσμα αυτού του τραυματικού σκηνικού οι άνθρωποι εμφανίζονται πληγωμένοι, απ' το παρελθόν, αλλά και με πληγές που συνεχίζουν να σκάβονται, δέκτες τεράστιων φορτίων πόνου και ταπείνωσης, πόνου που δεν υποφέρεται, κι αφού δεν υποφέρεται μετεξελίσσεται σ' ένα γενικό μίσος, μίσος πρόθυμο να ανταποδωθεί προς κάθε κατεύθυνση.
Κι εδώ έρχεται το φαινόμενο της γραφειοκρατίας. Αν και διαισθάνομαι πως η γραφειοκρατία δεν είναι ο ακριβής όρος. Αν για την πραγματοποίηση μιας απλής ανάγκης, μιας απλής διεργασίας προστίθονται δεκάδες ενδιάμεσες διαδικασίες, τότε, αναλόγως της σημαντικότητας των αναγκών, αυτές οι εντελώς τυπολατρικές διαδικασίες αποκτούν μια βαρύνουσα σημασία. Συνεπακολούθως, οι εκάστοτε αρμόδιοι αυτών των διαδικασιών, αποκτούν μια τεράστια εξουσία για την πλήρωση των αναγκών. Στο σύμπαν της ταινίας του Cristi Puiu ο πρωταγωνιστής, ο κύριος Λαζαρέσκου για μια απλή εγχείρηση περνάει από δεκάδες, κάθε λογής αρμόδιους, νοσοκόμες, τραυματιοφορείς, ιατρούς κάθε είδους, ιατρούς κάθε νοσκοκομείου, ασκούμενους ιατρούς, διευθυντές, παρκαδόρους, γραμματείς. Και σε κάθε σταδιο γνωρίζει την ταπείνωση. Γιατί οι αρμόδιοι σε κάθε διαδικασία που -φαινομενικά- απαιτείται για να κάνει την εγχείρησή του ένας απλός άνθρωπος μοιάζουν να αντλούν μια τεράστια ικανοποίηση μονάχα απ' το εξής γεγονός: ότι είναι απαραίτητοι για κάποιον κι ότι αυτός ο κάποιος εξαρτάται απ' αυτούς. Μάλιστα, η επαγγελματική τους ιδιότητα -που μοιάζει να τρέφεται απ' το ψυχολογικό σύνδρομο κατωτερότητας-, αλλα και η καθ' όλα εγκεκριμενη διαδικασία, νομιμοποιεί αυτό το παράταιρα εγωκεντρικό αίσθημα. Κι εδώ έρχεται το φορτιο πόνου και μίσους το οποίο αναφέραμε πριν. Δεδομένου αυτού, οι άνθρωποι, στο σύμπαν της ταινίας, από τη μία κάνουν τα πάντα για να οχυρώσουν τη θέση τους μέσω της σημαντικότητας που προσδίδουν σ' αυτές τις αχρείαστες διαδικασίες. Ούτως ώστε να αισθάνονται αρχοντικοί! Κι από την αλλη μεταχειρίζονται την εξουσία τους εντελώς ναρκισιστικά. Ανταποδίδοντας την ταπείνωση που οι ίδιοι έχουν δεχθεί. Κάτι που γίνεται σχεδόν αντανακλαστικά. Καθόλου συνειδητά. Το μίσος κάνει τους άνθρωπους αιχμηρούς. Όπου ακουμπήσουν κόβουν. Ομως αυτή η εγωκεντρικη μεταχείριση της εξουσίας δεν επουλώνει τις πληγές. Αντιθέτως τις καλλιεργεί. Τις αναπαράγει. Ο καθένας χρησιμοποιεί την ιδιότητα της αυθεντίας, στο δικό του πεδίο, όχι για να εξυπηρετήσει, αλλά για να ταπεινώσει τον άλλο, καλλιεργώντας εκούσια ή ακούσια το παράδοξο του άνισου. Και ο κόσμος συνεχίζεται μέσα στην τελειότητά του...
